Netvlies- en glasvochtaandoeningen: wat zijn de meest voorkomende ziekten die we kennen?

Ziekten van het netvlies en het glasvocht brengen verschillende problemen met zich mee. Ze kunnen hun oorsprong vinden in de geleidelijke veroudering van het organisme, maar ook het gevolg zijn van andere ziekten. Ze kunnen over een lange periode ontstaan (chronisch), maar ook acuut (plotseling).

Zelfs in deze groep ziekten is een preventief professioneel onderzoek belangrijk.

Een vroegtijdige diagnose en detectie van problemen helpt bij een effectieve behandeling, die de mate van slechtziendheid aanzienlijk kan beïnvloeden.

Wat is het netvlies en het glasvocht?

Deze twee structuren drukken nauw op elkaar en grenzen aan elkaar.

Netvlies

Het netvlies is een van de belangrijkste delen van het oog. Het heeft als taak lichtstralen op te vangen. Het wordt hierbij geholpen door lichtgevoelige cellen, namelijk staafjes en kegeltjes.

De lichtgevoelige cellen vangen licht op.

We kennen deze lichtgevoelige cellen van het netvlies:

1. Staafjes zijn lichtgevoelige cellen die licht van lagere intensiteit verwerken.
   • ze herkennen geen kleur
2. Kegeltjes worden gebruikt om licht van verschillende golflengten op te vangen en daardoor kleur
   • herkennen kleuren, intensiteit, verzadiging van kleuren
   • zorgen voor gezichtsscherpte
   • het grootste aantal bevindt zich in de centrale put van de macula (fovea centralis)
   • er zijn ongeveer 6 miljoen kegeltjes op het netvlies

Het beeld dat door het netvlies wordt vastgelegd, wordt vervolgens via de optische zenuwen doorgegeven aan het visuele centrum in de hersenen. Hier wordt de visuele waarneming verder verwerkt tot het beeld dat we op dat moment zien.

Het netvlies bevat de belangrijke macula lutea (gele vlek), die ongeveer 5 mm groot is. De macula bestaat uit neuroreceptoren, voornamelijk kegeltjes, en staafjes aan de rand van de macula. Het bevat ook xanthofylpigment, dat een typische kleur heeft dankzij carotenoïden en vitamine A.

Glasvocht

Het glasvocht maakt 80% van het volume van de oogbol (bulbus oculi) uit en is daarmee het grootste deel van het inwendige van het oog. Het raakt het oppervlak van het lenskapsel in het voorste deel. Aan de achterste pool van het oog is het bevestigd aan de uitgang van de oogzenuw.

Het glasvocht bestaat uit de volgende bestanddelen:

1. water - 98 % van de inhoud
2. collageen, een structureel eiwit
3. hyaluronzuur, glycoproteïne, geeft het oog een gelachtige consistentie
4. chondroïtinesulfaat

Het glasvocht (corpus vitreum) is een transparante, heldere, kleurloze, geleiachtige massa. Zijn belangrijkste functie is het handhaven van de intraoculaire druk en daarmee de vorm van het oog. Daarnaast maakt het deel uit van het optische systeem van het oog.

Het punt waar het glasvocht tegen het netvlies drukt, wordt het vitreoretinale grensvlak genoemd.

Het glasvocht en netvlies zijn normaal gesproken slechts op een paar plaatsen met elkaar verbonden. En dat zijn

• rond de oogzenuw
• de netvliesvaten
• aan de basis van het glasvocht

De rest van het glasvocht is slechts losjes verbonden met het netvlies.

De meest voorkomende ziekten van het netvlies en glasvocht

Het netvlies en het glasvocht zijn nauw met elkaar verbonden. Beide kunnen lijden aan verschillende ziekten, die in sommige gevallen verwant zijn. Ze veroorzaken gezichtsstoornissen.

De tabel toont de meest voorkomende ziekten van het netvlies en glasvocht

Er zijn verschillende ziekten van het netvlies en het glasvocht. Deze twee structuren liggen dicht bij elkaar en hebben een wisselwerking met elkaar. In het volgende gedeelte geven we een overzicht van enkele ziekten die hen aantasten.

Maculadegeneratie

De ziekte tast het centrale deel van het netvlies aan en daarmee de macula, de gele vlek.

De naam zelf geeft al aan dat ouderdom een risicofactor is voor de ontwikkeling. De precieze oorzaak is echter nog niet volledig onthuld.

Andere risicofactoren, zoals genetische aanleg, familiegeschiedenis, blootstelling aan zonlicht, roken, alcoholisme, diabetes en hoge bloeddruk, zijn ook toegeschreven aan de uitbraak. Het risico wordt ook verhoogd door de aanwezigheid van refractieafwijkingen, met name hypermetropie.

De ziekte zelf wordt verder onderverdeeld in droge en natte vormen.

De droge vorm komt in ongeveer 90% van de gevallen voor en wordt veroorzaakt door de ophoping van afvalproducten van de stofwisseling in de cellen. Dit uit zich in kleine gele puntjes op het netvlies, die zichtbaar zijn bij onderzoek van de oogachtergrond.

De aandoening leidt tot slechtziendheid en een afname van de gezichtsscherpte. Wazig zien, verminderd zicht bij schemering en weinig licht. In het laatste stadium zelfs verlies van het gezichtsvermogen.

De natte vorm komt minder vaak voor en maakt ongeveer 10% uit van de gevallen van leeftijdsgebonden maculadegeneratie. Deze wordt veroorzaakt door de vorming van nieuwe bloedvaten en netvliesloslating.

De nieuw gevormde bloedvaten beschadigen het netvlies en veroorzaken netvliesbloedingen en zwellingen. Dit type ontstaat plotseling. Het veroorzaakt beeldvervorming en vermindert de gezichtsscherpte aanzienlijk.

Zie voor meer informatie het artikel over maculadegeneratie.

Diabetische retinopathie

Diabetes leidt op de lange termijn tot verschillende problemen in het menselijk lichaam.

In het geval van het oog is het negatief voor de kleine bloedvaatjes van het netvlies. Deze raken beschadigd, wat in het ergste geval leidt tot blindheid.

Dit kan zelfs voorkomen bij ongecompliceerde diabetes die mild verloopt.

In de bloedvaten van het netvlies treden verschillende veranderingen op die bloedingen, zwellingen of infarcten veroorzaken. De ernstigste vorm is proliferatieve diabetische retinopathie. Deze wordt gekenmerkt door de vorming van nieuwe, maar pathologische bloedvaten.

De pathologische bloedvaten bloeden vaak in het netvlies of glasvocht, waardoor netvliesloslating kan optreden.

Voor informatie over de ziekte, zie het artikel diabetische retinopathie.

Hypertensieve retinopathie

Net als diabetes heeft ook hoge bloeddruk een negatief effect op het hele lichaam. Naast het risico op een beroerte en een hartaanval veroorzaakt het andere problemen.

Lees ook artikelen met de volgende onderwerpen:Hoge bloeddruk BeroerteMyocardinfarct

Hoge bloeddruk is vooral een probleem als het onbehandeld blijft, slecht wordt behandeld of onvoldoende wordt behandeld. Hoge bloeddruk veroorzaakt spasmen (vernauwingen van bloedvaten) en ook het binnendringen van vocht in de ruimte buiten de bloedvaten, dat wil zeggen in het netvlies of glasvocht.

In dit geval treden ook bloedingen, zwellingen of gevoelloosheid op. De schade ontstaat geleidelijk. Naarmate de tijd verstrijkt, gaan problemen zoals verslechtering van de gezichtsscherpte tot verlies van het gezichtsveld geleidelijk gepaard.

Netvliesaandoeningen

Netvliesaandoeningen zijn de meest voorkomende oogaandoeningen die acuut optreden en aanzienlijke visuele beperkingen veroorzaken.

Slagaders (bloedvaten) voeren zuurstofrijk bloed. aders voeren niet-zuurstofrijk bloed.

Het mechanisme van arteriële occlusie is de verstopping van kleine bloedvaten door een embolus. Een embolus is een los bloedstolsel dat zich verplaatst in de bloedbaan van het lichaam en de kleinste bloedvaten verstopt.

Zo ontstaat bijvoorbeeld een ischemische beroerte.

Atherosclerose speelt ook een belangrijke rol bij het ontstaan van deze problemen. Het leidt tot vernauwing van het lumen van de bloedvaten. De belangrijkste risicofactoren zijn: hoge bloeddruk, diabetes, verhoogd vetgehalte in het bloed, obesitas, roken en een algemeen slechte levensstijl.

Een ander mechanisme is verantwoordelijk voor veneuze occlusie, wat het gevolg is van vernauwing of volledige verstopping van een bloedvat. De belangrijkste oorzaak is atherosclerose van de bloedvaten in kwestie. Achter deze verstopping hoopt zich bloed op, wat leidt tot zwelling en bloedingen in het netvlies.

We weten dat ze ontstaan door verschillende risicofactoren zoals:

• hypertensie
• hypercholesterolemie
• hoge leeftijd, boven de 65, waardoor tot 50% van de oudere bevolking getroffen wordt
• hemocoagulatiestoornissen
• diabetes
• verhoogde intraoculaire druk

Retinopathie van prematuriteit

Gerapporteerd als de meest voorkomende oorzaak van blindheid bij kinderen.

Het komt voor bij pasgeborenen die geboren zijn voor 32 weken zwangerschap of een geboortegewicht hadden van minder dan 1500 gram.

Deze baby's hebben onvoldoende ademhaling en worden daarom voor langere tijd in een couveuse geplaatst. Daar krijgen ze zuurstoftherapie met een hoge concentratie zuurstof, meer dan 40%.

Tijdens deze periode zijn de ogen van de pasgeborene nog niet volledig ontwikkeld, net zoals het netvlies en de bloedvaten. De hoge zuurstofconcentratie in de couveuse zorgt ervoor dat het oog gewend raakt aan deze verhoogde waarde van de partiële zuurstofdruk in de omringende lucht.

Tijdens de tijd buiten de couveuse is het normale zuurstofgehalte van de lucht niet langer voldoende. Er worden nieuwe bloedvaten gevormd om voor voldoende toevoer van zuurstof te zorgen.

Deze nieuwe bloedvaten groeien door het netvlies, kunnen in het glasvocht terechtkomen en dreigen het netvlies los te maken, vergelijkbaar met maculadegeneratie.

Netvliesloslating

Het netvlies raakt los van de pigmentlaag waarop het normaal losjes zit. Als gevolg daarvan dringt er vloeistof tussen het netvlies en de pigmentlaag.

Het kan worden veroorzaakt door trauma aan het oog, maar is ook een complicatie van andere ziekten zoals diabetes. Vooral bij hogere graden van bijziendheid is verhoogde aandacht nodig.

Symptomen die in dit geval optreden

• lichtflitsen, visuele waarneming (scheelzien voor de ogen)
• zwevende vliegen in het gezichtsveld
  • vooral als je naar een witte muur of de lucht kijkt
• diafragma - verduistering van een deel van het gezichtsveld
  • donkere tint aan de rand
  • later in het midden van het gezichtsveld
• beeldvervorming
• verlies van lichtgevoeligheid
• verminderde gezichtsscherpte
• tot verlies van gezichtsvermogen

Lees ook het artikel over netvliesloslating.

Maculair gaatje

Het glasvocht drukt losjes op het netvlies, het zit er in wezen aan vast.

Normaal gesproken zijn deze twee structuren slechts op drie plaatsen met elkaar verbonden: bij de oogzenuw, in de gebieden langs de netvliesvaten en aan de basis van het glasvocht.

De plaats waar het glasvocht tegen het netvlies drukt, wordt de vitreoretinale interface genoemd.

Naarmate het lichaam ouder wordt, treden er veranderingen op in dit gebied. Het glasvocht zakt in en komt los van het netvlies.

Als de aandoening niet verder compliceert, treden er alleen mildere problemen op.

Er treden problemen op zoals rondvliegende vliegen in het gezichtsveld (muches volantes) en af en toe flitsen voor de ogen.

Het tegenovergestelde is het geval bij complicaties.

Als er een sterkere verbinding is ontstaan tussen het glasvocht en het netvlies, trekt het inzakkende en afbladderende glasvocht aan het netvlies. Het netvlies hurkt, komt omhoog.

Het resultaat is een vervorming van het beeld (metamorfopsie), die ontstaat als gevolg van de trekkracht van de fotoreceptoren.

Het netvlies is het dunst in de macula.

In het ernstigste geval ontstaat er een maculair gaatje.

Een maculair gaatje is een defect dat de volledige dikte van de neurale laag van het netvlies aantast, in het maculaire gebied. Het uit zich in complicaties en visuele stoornissen - beeldvervorming (metamorfopsie), maar ook verminderde gezichtsscherpte of verlies van gezichtsveld, in het centrale deel.

Het is eigenlijk een gaatje in het maculaire gebied waardoor de onderliggende structuren zichtbaar zijn. De grootte van het defect (gaatje) neemt geleidelijk toe.

Het wordt echter niet alleen veroorzaakt door ouderdom. Het komt voor als een afzonderlijke ziekte of als een complicatie van andere oogproblemen. Een voorbeeld is diabetische retinopathie of posttraumatische aandoening.

De algehele moeilijkheden die iemand ondervindt zijn afhankelijk van verschillende factoren, zoals:

• locatie.
• de omvang van de afwijking
• duur, d.w.z. de tijd sinds het begin

Epiretinaal membraan

Problemen worden ook veroorzaakt door een aandoening waarbij het epiretinale membraan (oppervlaktemembraan), het membraan van het netvlies, in de loop van de tijd grover wordt. Als gevolg daarvan wordt het ondoorzichtig en rimpelt het.

Het netvlies onder het membraan wordt dun en vervormd.

In een ernstiger stadium houdt de tractie aan en ontstaat er een maculair gaatje.

De symptomen zijn

• afname van de gezichtsscherpte
  • eerst in de verte
  • Later leesproblemen.
• beeldvervorming - golvende lijnen
• aanzienlijke afname van het gezichtsvermogen
• zelfs verlies van centraal gezichtsveld

Andere veranderingen in het glasvocht, glasvochtopaciteit of oogvlieg

Het glasvocht maakt 80 % uit van het intraoculaire medium en heeft een volume van ongeveer 4 milliliter. 98 % bestaat uit water. De rest bestaat uit collageen, hyaluronzuur en chondroïtinesulfaat.

Het glasvocht drukt aan de voorkant tegen de lens en aan de achterkant tegen het netvlies. Naar de randen van het glasvocht toe wordt de gelachtige massa dichter. Dit deel wordt ook wel de basis genoemd. Het heeft een voorste en een achterste deel.

De hogere dichtheid wordt veroorzaakt door een verhoogde concentratie hyalocyten, cellen die collageen en hyaluronzuur aanmaken.

Omdat het glasvocht nauw verbonden is met het netvlies, hebben pathologische veranderingen in het glasvocht ook invloed op het netvlies.

Het glasvocht zelf kan om verschillende redenen troebel worden:

1. door ouderdom (involutieve veranderingen)
2. degeneratieve veranderingen
3. bloeding
4. ontsteking

1. Leeftijdsgerelateerde glasvochtveranderingen

Het glasvocht heeft vanaf de geboorte een homogene (uniforme) structuur, maar vanaf het tweede levensdecennium treden er geleidelijk veranderingen in de structuur op.

De tabel toont enkele leeftijdsgerelateerde veranderingen in het glasvocht

2. Degeneratieve glasvochtveranderingen

Deze categorie omvat de veranderingen die niet te wijten zijn aan veroudering van het lichaam en het oog.

De tabel geeft een overzicht van degeneratieve veranderingen van het glasvocht

3. Bloeding in het glasvocht

Een bloeding in het glasvocht kan verschillende oorzaken hebben en is niet alleen het gevolg van een trauma.

Oorzaken van glasvochtbloeding:

• na trauma, maar niet noodzakelijk rechtstreeks in het gewonde oog
• bij netvliesaandoeningen zoals diabetische retinopathie, netvliesocclusie
• bij andere algemene ziekten
  • hoge bloeddruk
  • leukemie
  • bloedingsstoornissen
  • langdurige behandeling met anticoagulantia of antistollingsmedicijnen

Een bloeding in het glasvocht gaat gepaard met verschillende problemen, zoals schaduwen zien vallen in het gezichtsveld, een afname van de gezichtsscherpte of het gevoel van een sluier voor het oog.

4. Ontstekingsveranderingen in het glasvocht

Bij een ontsteking komen ontstekingscellen en eiwitten uit het bloed in het glasvocht terecht.

De veroorzakers van ontstekingen zijn meestal bacteriën, virussen, schimmels of parasieten.

In de meeste gevallen is de ontsteking afkomstig van de externe omgeving na een trauma, maar ook na een oogoperatie. Intra-oculaire ontsteking komt minder vaak voor. De reden voor dit type is meestal overdracht door bloed, de zogenaamde hematogene verspreiding bij andere infectieziekten.

Het glasvocht is troebel met verschillende deeltjes, die bleek of geel kunnen zijn. Dit hangt voornamelijk af van de infectieverwekker. De ontsteking verloopt meestal snel, met als ergste complicatie verlies van het gezichtsvermogen (blindheid).

Oogvliegen (flyes volantes)

Dit is de naam voor kleine vliegende formaties in het gezichtsveld die vooral te zien zijn op een helder, licht oppervlak, bijvoorbeeld tijdens het lezen of autorijden. Ze hebben de vorm van stippen, draden of plukjes.

Net als glasvochtwaas kunnen ze het gevolg zijn van toenemende ouderdom. Ze komen ook voor bij bijziendheid, na een ongeluk, ontsteking, staaroperatie of diabetes.

Ze kunnen echter ook ontstaan door ernstigere ziekten. Daarom is een professioneel oogonderzoek belangrijk. Preventief onderzoek is belangrijk.

Oogbultjes zijn meestal geen ernstig gezondheidsprobleem. Ze zijn ongemakkelijk bij het lezen of autorijden. Ze zitten in de weg. Ze komen ook voor bij jonge mensen. Vitreuze veranderingen treffen een kwart van de bevolking na het 60e levensjaar en tot tweederde na het 80e levensjaar. Maar pas op, ze kunnen soms een teken zijn van een groter probleem. Vooral een plotseling begin is alarmerend.

De locatie, omvang en duur van de aandoening beïnvloeden hoe elke ziekte zich manifesteert. De aandoening beïnvloedt het oog en het gezichtsvermogen.

We sommen een aantal symptomen op die erbij horen:

• Afname van de gezichtsscherpte
• aanvankelijk kan er een probleem zijn met het bekijken van beelden op afstand
• later wordt lezen een probleem
• vliegende vliegen (flyes volantes)
  • vliegende formaties in het gezichtsveld
  • variëren in vorm en grootte
  • beter zichtbaar op een witte muur of lucht
  • veranderen van positie als de ogen bewegen
  • stippen
  • draden
  • spinnenwebben
  • plukjes
  • vlekken
• flitsen
• vallend roet
• schaduw of scherm, waardoor het gezichtsveld wordt belemmerd
• verlies van gezichtsveld
• vervorming van lijnen en beeld, metamorfose

Tegenwoordig zijn er verschillende diagnostische mogelijkheden. Een oogarts (oftalmoloog) onderzoekt de gezichtsscherpte, de achtergrond van het oog. De voorgeschiedenis en de klinische klachten die de persoon beschrijft zijn belangrijk.

Indien nodig wordt een onderzoek van de vervorming van het beeld op het Amsler-raster toegevoegd, fotodocumentatie, OCT wordt gemaakt.

OCT, een oftalmoscopische tomograaf, evenals optische coherentie tomografie, is een niet-invasief, contactloos onderzoek.

Deze methode is vooral nuttig omdat het de verschillende structuren van het oog in detail laat zien. Zo draagt het bij aan de diagnose van verschillende problemen in het oog. Het onderscheidt het stadium, de ontwikkeling en het exacte type van het probleem.

Methoden zoals de Watzke-Allen test, de laserstraaltest of autofluorescentie, microperimetrie zijn ook bekend in het onderzoek van deze ziekten. Of zelfs de Gass classificatie van het gaatje.

Differentiaaldiagnostiek en het vaststellen van de precieze oorzaak van het probleem is belangrijk.

Vooral mensen met andere algemene ziekten moeten minstens één keer per jaar een oogonderzoek ondergaan. Anderen mogen belangrijke preventieve onderzoeken niet vergeten.

Een brede groep ziekten kan een gevarieerd verloop hebben. Het is belangrijk om te onthouden dat als de problemen plotseling (acuut) en vanuit volle gezondheid optreden, het noodzakelijk is om onmiddellijk naar een gespecialiseerde arts te gaan. In dit geval is het een oogarts, dat wil zeggen een oogheelkundige.

Pas op voor snel optredende problemen!