Blauwe huid: wat betekent blauwheid van de huid (cyanose) van de handen, voeten, lippen of het gezicht?

Blauwe huid (technisch ook wel cyanose) is de naam die gegeven wordt aan het symptoom van een blauwe verkleuring van de huid. De huid kan donkerblauw tot blauwviolet van kleur zijn. Deze blauwachtige verkleuring van de huid is een symptoom voor verschillende ziekten.

Wat is cyanose?

Cyanose (van het Griekse kyanos = blauw) is een blauwe tot paarse verkleuring van de huid en slijmvliezen. Het treedt op als gevolg van onvoldoende zuurstoftoevoer naar het bloed. Het treedt op wanneer er een verhoogde concentratie van gereduceerd (niet-zuurstofhoudend) hemoglobine in het bloed is.

Het hemoglobine waaraan zuurstof _(O2) gebonden is, staat bekend als oxyhemoglobine (oxyHb). Eén molecuul hemoglobine kan 4 moleculen zuurstof binden. Wanneer _O2 vrijkomt, wordt het deoxyhemoglobine (deoxyHb), ook wel gereduceerd hemoglobine genoemd.

Cyanose treedt op bij ongeveer 50 gram deoxyHb per liter.

Hoe is cyanose verdeeld?

Cyanose wordt verdeeld in drie groepen: centrale cyanose, perifere cyanose en methemoglobinecyanose. Elk type heeft zijn eigen specifieke kenmerken.

In het algemeen wordt cyanose het best herkend door:

• op de vingertoppen en vooral op de nagelbedden
• op de lippen
• op de oorschelp
• slijmvliezen
• en plaatsen waar de huid dun is

Centrale cyanose manifesteert zich door blauwheid van de huid gelijkmatig over het hele lichaam, niet alleen op de periferie, vooral op de volgende delen:

• lippen
• tong
• de slijmvliezen van de mondholte
• in het gezicht in de wangzone
• romp
• ledematen, nagelbedden

Perifere cyanose manifesteert zich vooral op de terminale of acrale delen van het lichaam. Het wordt daarom ook acrale cyanose genoemd. Het is vooral zichtbaar op

• vingertoppen en nagelbedden
• lippen
• het puntje van de neus
• de oorlel

Methemoglobinecyanose (metHb) en sulfaemoglobinecyanose zijn ook bekend. Methemoglobinecyanose treedt op wanneer methemoglobine in een verhoogde hoeveelheid wordt gevormd. Het treedt op bij een waarde van meer dan 15 g/l. De bijzonderheid is dat het een eigenaardige bruinachtige kleur heeft.

Wat veroorzaakt cyanose?

Er zijn veel factoren die cyanose veroorzaken. Sommige zijn ziektegerelateerd, maar andere niet. Het kan een symptoom zijn van onderkoeling. Als de ledematen blauw zijn, is een lage lichaamstemperatuur waarschijnlijk de oorzaak. In dit geval helpt het om ze op te warmen.

Blauwe huid kan echter ook wijzen op ernstige problemen in het lichaam, of het nu gaat om problemen met de bloedsomloop, hartproblemen of een probleem met de longen en zuurstoftekort. De blauwe kleur zelf wordt dus veroorzaakt door een overmaat aan hemoglobine in het bloed, waaraan geen zuurstof is gebonden.

Cyanose komt niet voor bij mensen met ernstige bloedarmoede.

Er is dus weinig zuurstof in het bloed, wat zich vervolgens aan het huidoppervlak manifesteert als een algemene blauwheid. De longen, het hart en het vaatstelsel zijn bijvoorbeeld betrokken bij de oorzaak van deze aandoening.

Blauwe verkleuring van de huid komt voor bij verschillende hartafwijkingen. Bijvoorbeeld een defect in het tussenschot tussen de boezems en de kamers van het hart. Er is een vermenging van zuurstofarm bloed uit het rechterhart en zuurstofrijk bloed uit het linkerhart.

Hetzelfde geldt voor aorta coarctatie, een aangeboren ontwikkelingsdefect van het hart en de grote bloedvaten. Het is een vernauwing van de aorta (de hoofdslagader die bloed van het hart naar het lichaam voert). Hier is cyanose vooral aanwezig in het onderste deel van het lichaam.

Ook aandoeningen van de slagaders en aders komen tot uiting doordat de getroffen persoon een blauwe huid heeft. Bij tetralogie van Fallot komen bijvoorbeeld ook flauwvallen, ademhalingsproblemen en algehele malaise voor. Dit is een complexe aandoening van het hart en de grote hartvaten, waarvoor een complexe hartoperatie nodig is.

Ook zijn er bij verschillende longziekten en -aandoeningen problemen met blauwe verkleuring van de huid door zuurstofgebrek in het lichaam. Dit is bijvoorbeeld longemfyseem, een ziekte die vernietiging van de longweefsels veroorzaakt.

Of pneumoconiose, wat verschillende longziekten zijn. Zelfs longembolie, waarbij er een obstructie is in de pulmonale bloedsomloop, veroorzaakt zuurstoftekort en cyanose.

Gewone bronchitis en longontsteking kunnen ook een blauwe huid veroorzaken. Ontsteking van de bekleding en het slijmvlies van de luchtwegen in de lagere luchtwegen en longen treedt op. Dit is vooral het geval als er tegelijkertijd een falen van de rechterhartkamer optreedt.

Bij epiglottitis of laryngitis bij jonge kinderen. Epiglottitis is een ontsteking van de larynxflens en laryngitis is een ontsteking van het strottenhoofd. Blauwe verkleuring van de huid treedt op wanneer de luchtdoorgang naar de longen in de bovenste luchtwegen vernauwd of geblokkeerd is.

Soms kan ook een ontsteking van de aderen zich uiten in blauwheid, vooral van de ledematen. Bij een ontsteking is er dan een vermindering van de bloedstroom en weefselbloeding. Maar vaak zijn ook verschillende vormen van vergiftiging verantwoordelijk voor een blauwe huid, vooral nitriet en nitraat of zwavelverbindingen, die de binding van zuurstof aan hemoglobine verminderen.

Epileptische patiënten hebben ook ademhalingsproblemen wanneer hun lichaam stuiptrekt. Dit gebeurt tijdens een epileptische aanval wanneer naast de skeletspieren ook de ademhalingsspieren worden aangetast door de stuiptrekkingen. Cyanose is echter slechts een tijdelijk symptoom dat afneemt nadat de aanval is verdwenen.

Oorzaken van centrale cyanose

Dit type cyanose uit zich door een gelijkmatige verkleuring van de huid en slijmvliezen, d.w.z. de lippen, tong, mondslijmvliezen en zelfs de huid op de borst, ledematen en acrale gebieden zijn blauw gekleurd. De verkleuring van de nagelbedden of oorlellen is ook merkbaar.

Het verschijnen van dit type cyanose wordt veroorzaakt door:

• zuurstofgebrek in de ingeademde lucht, bijvoorbeeld op grote hoogte
• gebrek aan zuurstoftoevoer naar de longen, in het geval van luchtwegobstructie, zoals:
  • inademing van een vreemd voorwerp
  • ontsteking (epiglottitis en laryngitis)
  • laryngospasme (vernauwing van het strottenhoofd)
  • zwelling van de luchtwegen, zoals bij allergische reacties, angio-oedeem
  • chronische obstructieve longziekte
  • astma
• ARDS (acuut ademnoodsyndroom)
• longoedeem
• longontsteking
• verdrinking
• longembolie
• bij aangeboren hartaandoeningen, tetralogie van Fallot, maar ook andere rechterhart shunts
• pneumothorax (lucht in de borstholte)
• sarcoïdose
• longfibrose
• longkanker en uitzaaiingen naar de longen
• koolmonoxide-, cyanidevergiftiging
• hypoventilatie, ook na hoofd- en borsttrauma, na hersenbloeding, bij sepsis

Gedifferentieerde cyanose is een type cyanose waarbij alleen de onderste ledematen blauw worden. Komt voor bij mensen met ductus arteriosus patens, bij pulmonale hypertensie en bij een rechterhartshunt. Cyanose van de bovenste lichaamshelft komt voor bij transpositie van de grote slagaders.

Waarom perifere cyanose optreedt

Bij dit type is de blauwachtige verkleuring alleen op de huid aanwezig. De slijmvliezen zijn niet aangetast. Het is vooral de huid aan de uiteinden van het lichaam, namelijk de nagelbedden, het puntje van de neus, de oorschelpen, de lippen. Het ontstaat bij verminderde bloeddoorstroming en bij vasoconstrictie. Zoals in het geval van:

• hartfalen
• hartklepafwijkingen
• shock
• verstopping van slagaders en aders
• vasculitis, tromboflebitis
• blootstelling aan kou, onderkoeling, koud water of koude lucht
• syndroom van Raynaud en andere neurovasculaire aandoeningen