Wat is schizofrenie? Hoe uit het zich, is het erfelijk?

Schizofrenie is een ernstige chronische psychotische mentale stoornis die de levenskwaliteit van een persoon vermindert. Het beïnvloedt alle domeinen van het menselijk denken, waarnemen, ervaren en handelen in contact met de omgeving.

Vanuit epidemiologisch oogpunt zijn er geen preventieve maatregelen voor schizofrenie, waardoor een vroege diagnose en het tijdig starten van een adequate behandeling des te belangrijker zijn.

Schizofrenie wordt vaak geassocieerd met de woorden geestesziekte, hallucinaties, wanen, suïcidium (zelfmoord).

Epidemiologie: wat is de incidentie

Schizofrenie is een chronische psychotische stoornis die leidt tot aanzienlijke veranderingen in de perceptie van de werkelijkheid door de patiënt. Het gaat gepaard met hallucinaties (perceptie) en wanen (denken, interpretatie).

Het is een van de duurste ziekten ter wereld.
Meer dan 21 miljoen mensen lijden eraan, ongeacht ras, cultuur of sociale klasse.

De levenslange prevalentie van schizofrenie is 1-1,5%. Er is geen bewezen verschil tussen de seksen. Het enige verschil zit in het tijdstip waarop de ziekte begint, met een typisch begin tussen de 15-25 jaar voor mannen en 25-35 jaar voor vrouwen.

Het risico op sterfte en zelfmoord is hoger dan in de algemene bevolking.

Hoe wordt schizofrenie geclassificeerd en onderverdeeld?

Volgens de ICD-10 zijn er 9 basissubtypes van schizofrenie, waarvoor uiteraard aan de algemene criteria voor de diagnose schizofrenie moet worden voldaan, plus.

Vormen volgens de International Classification of Diseases:

1. F20.0 Paranoïde schizofrenie
2. F20.1 Hebefrenische schizofrenie
3. F20.2 Catatonische schizofrenie
4. F20.3 Ongedifferentieerde schizofrenie
5. F20.4 Post-schizofrene depressie
6. F20.5 Residuele schizofrenie
7. F20.6 Simplexe schizofrenie
8. F20.8 Overige en F20.9 Niet gespecificeerd

Schizofrenie wordt veroorzaakt door een verstoord evenwicht van chemische stoffen in de hersenen die zorgen voor de communicatie tussen neuronen. Dit leidt tot het waarnemen (zien/horen/geloven dat dingen waar zijn) van dingen die niet echt zijn.

De factoren die deze onbalans veroorzaken, worden nog niet volledig begrepen.

Psychotische stoornissen worden nooit veroorzaakt door één enkele oorzaak, maar door een combinatie van een aantal suboorzaken. Sommige zijn aangeboren (erfelijkheid, het verloop van de zwangerschap). Andere worden veroorzaakt door de invloeden van de omgeving waarin de patiënt leeft en de gebeurtenissen die hij of zij heeft meegemaakt.

De aanleg voor de ziekte omvat overgevoeligheid (hypersensitiviteit) en verhoogde kwetsbaarheid (vulnerability), dus de kwaliteit van de relaties met dierbaren is belangrijk.

Alleen de aanleg wordt geërfd, niet de ziekte zelf.

Als een ouder schizofrenie heeft, is de kans dat het kind de ziekte ook heeft ongeveer 10%.

De meeste schizofrenen komen voor bij mensen die drugs gebruiken (vooral marihuana, methamfetamine of cocaïne) of verslaafd zijn aan alcohol of nicotine.

Risicogroepen zijn onder andere

• mensen uit sociaal achtergestelde milieus (of uit arme gezinnen)
• mensen met een stedelijke maar arme achtergrond
• immigranten
• etnische minderheden
• mensen die een gecompliceerde geboorte hebben gehad

Plotselinge en onverwachte ziekte komt zelden voor.

Het uitbreken van de ziekte kan voorafgegaan worden door een periode van maanden tot jaren waarin de persoon geleidelijk verandert:

• hij trekt zich terug in zichzelf
• verbreekt sociale contacten
• communiceert minder goed
• spreekt onsamenhangend, tegen zichzelf
• voert vreemde rituelen uit
• hij heeft de neiging prikkelbaar te zijn
• verliest interesse in de buitenwereld
• experimenteert met drugs

De wereld wordt onbegrijpelijk voor de lijder, hij ervaart een gevoel van verlies van controle over de werkelijkheid. Dingen worden onduidelijk en krijgen meerdere of symbolische betekenissen.

Een persoon die het risico loopt ziek te worden, blijft vaak 1-2 jaar zonder professionele zorg. De eerste symptomen kunnen al 2-6 jaar optreden voordat er hulp wordt gezocht.

De diagnose wordt gesteld op basis van de voorgeschiedenis (psychiatrische veranderingen en gedragsveranderingen) en op basis van de klinische criteria die in het hoofdstuk over het verloop worden genoemd.

De diagnose schizofrenie kan maanden of jaren duren.

Bloedonderzoek (bloedafname) is belangrijk als onderdeel van de behandeling om de effecten van stoffen vast te stellen.

De eerste aanval van schizofrenie is moeilijk te voorspellen.

Schizofrenie bij kleuters is erg zeldzaam, omdat het magische denken nog overheerst in het denken. Jonge kinderen maken vaak denkbeeldige vriendjes en het is daarom erg moeilijk om denkbeeldige vriendjes te onderscheiden van visuele hallucinaties.

Als de denkbeeldige vriendjes echter niet verdwijnen rond de leeftijd van 7 jaar, moet een arts worden geraadpleegd.

Meestal treedt de eerste aanval van schizofrenie op in de adolescentie of vroege volwassenheid (voor het 30e levensjaar). De eerste experimenten met illegale middelen, zoals het recreatief roken van marihuana, waar velen voorstander van zijn, dragen enorm bij aan het risico.

Er is aangetoond dat marihuana hallucinaties kan opwekken die een poort kunnen zijn naar schizofrenie.

Het risico op het ontwikkelen van schizofrenie neemt ook toe als de familiebanden verzwakt zijn. Voor sommige jongeren is de aanleiding de eerste keer dat ze het huis verlaten (bijvoorbeeld om naar de middelbare school of universiteit te gaan) of een tragedie in de familie. De familie ontkent vaak de ernst van de situatie. Ze proberen het probleem op hun eigen voorwaarden te compenseren en schrijven de gedragsveranderingen toe aan bijvoorbeeld de puberteit of drugsgebruik - meestal omdat ze zich zorgen maken over de psychiatrie.

De eerste zogenaamde waarschuwingssignalen zijn meestal slaapstoornissen, maar ook bizarre kleding of verwaarlozing van de persoonlijke hygiëne. De patiënt begint zijn sociale contacten te verminderen, verliest zijn gevoel voor humor of wordt depressief. Zijn stemming schommelt, soms huilt hij overmatig, dan weer begint hij zonder reden te lachen.

Persoonlijkheidsveranderingen kunnen worden waargenomen.

Hij wordt gevoelig voor licht en geluid.

Het klinische beeld van schizofrenie is variabel en kan tijdens het verloop van de ziekte in verschillende stadia veranderen.

Algemene ICD-10 criteria voor paranoïde, hebefrene, catatonische en ongedifferentieerde schizofrenie. Ten minste één van de syndromen, symptomen en tekenen vermeld onder 1.

Criteria 1 - ten minste een van de volgende:

• gedachten echoën, gedachten terugtrekken of gedachten uitzenden
• wanen van controle, beïnvloeding of passiviteit die duidelijk verband houden met het lichaam of de ledematen of met specifieke gedachten, handelingen of gevoelens; waanvoorstellingen
• hallucinaties van stemmen die voortdurend commentaar geven op of discussiëren over de handelingen van de patiënt onderling; een ander soort hallucinatie die afkomstig is van een lichaamsdeel
• hardnekkige waanideeën van een andere aard die niet cultureel geconditioneerd kunnen zijn, onredelijk of volstrekt onmogelijk, zoals religieuze of politieke identiteit, bovenmenselijke macht of bekwaamheid (bijv. het vermogen om het weer te beheersen of contact te maken met buitenwereldse wezens)

Of ten minste twee van de symptomen en eigenschappen genoemd onder 2.

Criteria 2 - minstens twee van de volgende:

• aanhoudende hallucinaties van elke modaliteit, indien dagelijks voorkomend gedurende ten minste een maand, indien vergezeld van wanen (die vluchtig of slechts gedeeltelijk gevormd kunnen zijn) zonder duidelijke affectieve inhoud, of vergezeld van aanhoudend verhoogd zelfbeeld
• neologismen, onderbrekingen in de continuïteit van het denken resulterend in incoherentie of verwarde spraakproductie
• catatonische gedragsuitingen zoals opwinding, stereotype bewegingen of flexitas cerea, negativisme, mutisme en stupor
• 'negatieve' symptomen zoals duidelijke apathie, slechte spraak, afvlakking of ontoereikendheid van emotionele reacties (het moet duidelijk zijn dat deze niet te wijten zijn aan depressie of antipsychotische behandeling)

het grootste deel van de tijd aanwezig zijn tijdens een episode van psychotische ziekte die minstens een maand duurt (of in sommige gevallen het grootste deel van de dag).

Omdat de verschijnselen bij schizofrenie gevarieerd zijn, worden ze meestal ingedeeld in 4 groepen:

1. Positieve symptomen:
   • hallucinaties, wanen, catatonische symptomen, structurele denkstoornissen en gedesorganiseerd gedrag
2. Negatieve symptomen:
   • Afzwakking van emotionele reactiviteit, hypobulie, ambivalentie, slechte spraak, sociale terugtrekking
3. Cognitieve symptomen:
   • Verminderde aandacht en verminderde snelheid van informatieverwerking, verbaal leren en geheugen, en sociale cognitie
4. Depressieve symptomen, die in elk stadium van de ziekte kunnen optreden. Soms zijn ze moeilijk te onderscheiden van negatieve symptomen en houden ze een hoog suïcidaal risico in.

Aanbevelingen voor patiënten

Het is essentieel om de aanbevelingen van de arts op te volgen en een regelmatig schema te volgen.

Aanbevelingen voor patiënten:

Houd een regelmatig slaapschema aan.

Ga elke avond rond dezelfde tijd naar bed en sta elke ochtend rond dezelfde tijd op. Het lijkt erop dat een verstoord slaappatroon stemmingsstoornissen kan uitlokken.

Als je gaat reizen naar gebieden met verschillende tijdzones, overleg dit dan van tevoren met je arts.

Handhaaf je normale routine van activiteiten.

Wees niet lui, maar overbelast jezelf ook niet.

Plan je activiteiten!

Gebruik geen alcohol of andere psychoactieve stoffen (marihuana, methamfetamine, cocaïne, LSD, maar ook drugs). Drugs en alcohol kunnen stemmingsstoornissen uitlokken en ook de effectiviteit van psychofarmacologische behandeling beïnvloeden.

Soms kunnen alcohol en drugs een "verleidelijke behandeling" zijn voor stemmings- of slaapstoornissen, maar bijna altijd maken ze de situatie alleen maar erger. Als je een probleem hebt met dit soort middelen, raadpleeg dan je arts.

Kijk ook uit met het dagelijks gebruik van kleine doses alcohol, cafeïne en sommige vrij verkrijgbare medicijnen tegen verkoudheid, allergie of pijn. Zelfs kleine doses van deze stoffen kunnen de slaap of de stemming beïnvloeden of een wisselwerking hebben met je medicijnen.

Accepteer de steun van familie en vrienden.

Onthoud dat het niet altijd makkelijk is om samen te leven met iemand die stemmingswisselingen heeft. Als jullie allemaal zoveel mogelijk leren over schizofrenie, zal het makkelijker zijn voor jullie om de relatieproblemen die deze stoornis kan veroorzaken te verlichten. Zelfs een "rustigere" familie zal soms hulp van buitenaf nodig hebben.

Probeer je stressniveau op het werk te verminderen. Natuurlijk wil je zo goed mogelijk zijn op je werk.

Maar vergeet niet dat het belangrijker voor je is om een terugval te voorkomen!
Probeer zo te werken dat je op tijd naar bed kunt.
Vermijd ploegendienst!

Als de symptomen van een stemmingsstoornis je vermogen om te werken beïnvloeden, bespreek dan met je arts of je helemaal moet stoppen met werken of gewoon een paar dagen vrij moet nemen. Hoe open je bent tegenover je werkgever en collega's is aan jou. Als je niet in staat bent om te werken, kan een familielid je werkgever vertellen dat je je niet goed voelt en dat je onder medische behandeling staat en zo snel mogelijk weer aan het werk gaat.

Leer de vroege waarschuwingssignalen van nieuwe episodes herkennen.

Hoe beter je de waarschuwingssignalen leert herkennen, hoe sneller je hulp kunt krijgen.

Lichte veranderingen in stemming, slaap, energie, zelfvertrouwen, seksuele interesse, concentratie, bereidheid om aan nieuwe projecten te werken, gedachten aan de dood (of plotseling optimisme) en zelfs veranderingen in kleding en haarstijl kunnen vroege waarschuwingssignalen zijn.

Let vooral op veranderingen in je slaappatroon. Dit is meestal de eerste aanwijzing dat er iets mis is. Maar zelfs een verlies van beoordelingsvermogen kan een teken zijn van een nieuwe episode. Wees dus niet verlegen om je familie te vragen om te zoeken naar vroege waarschuwingssignalen die jij misschien over het hoofd hebt gezien.

Als je denkt dat een behandeling niet werkt of onaangename bijwerkingen veroorzaakt, vertel dit dan aan je arts.

Stop niet op eigen houtje met je medicatie of pas de dosering ervan niet aan!

Symptomen die optreden na het stoppen met een medicijn zijn meestal veel moeilijker te behandelen. Als het niet de goede kant op gaat, wees dan niet verlegen om je arts te vragen om een mening van een andere professional. Het is normaal om soms te twijfelen en een consult kan een grote hulp zijn.

Neem dringend contact op met je arts als je...

• zelfmoordgedachten
• de neiging hebt om agressief te zijn
• stemmingswisselingen, slaap- of energiestoornissen
• symptomen die verband houden met bijwerkingen van de medicatie
• de noodzaak om vrij verkrijgbare geneesmiddelen zoals verkoudheidsmedicijnen of pijnstillers in te nemen
• acute ziekte of verandering in het gebruik van andere geneesmiddelen

Pas op voor zelfmoordgedachten!

Mensen met schizofrenie zijn erg achterdochtig. Ze kunnen hallucinaties hebben die hen aanzetten tot zelfmoord. Dit leidt er uiteindelijk toe dat tot de helft van de schizofrenen een zelfmoordpoging doet.

5 tot 10% voltooit het.

Waarschuwingssignalen dat een patiënt zelfmoord overweegt:

• "laatste voorbereidingen" - afscheid nemen van vrienden, favoriete dingen aan geliefden geven.
• herhaaldelijk praten over de dood en zelfmoord
• plotselinge verbetering in stemming - kan erop wijzen dat de persoon 'eindelijk' een beslissing heeft genomen en zich daardoor beter voelt
• zelfbeschadiging

Als je vermoedt dat je dierbare suïcidaal is, laat hem of haar dan nooit alleen - blijf bij hem of haar of vraag iemand om dat te doen. Verwijder ook gevaarlijke voorwerpen zoals medicijnen (zelfs de medicijnen die hij of zij neemt; geef ze liever zelf aan hem of haar) en scherpe voorwerpen uit zijn of haar bereik.

Prognose

Schizofrenie kan beschreven worden als een mentale stoornis vanaf de eerste schizofrene episode, maar het begin kan zowel geleidelijk als acuut zijn.

Het verdere verloop is variabel, variërend van een enkele episode met volledig herstel tot aanhoudende invaliditeit, herhaalde episodes met wisselende mate van herstel en continue varianten met verdieping van de residuen.

Voorspellers (markers van succes) van een ongunstig beloop zijn onder andere familiaire voorgeschiedenis van de ziekte, gebrek aan premorbide sociale aanpassing, cognitieve stoornissen, neurologische en structurele hersenafwijkingen, mannelijk geslacht, eerder begin van de ziekte, sluipende ziekteprogressie, lage sociaaleconomische status, middelengebruik en de duur van onbehandelde psychose.

Sociale impact

Schizofrenie is een levenslange ziekte met een grote neiging tot chroniciteit.

Matige vormen van schizofrenie beïnvloeden de mate van achteruitgang in verdiencapaciteit met 35-45%, ernstige vormen met 50-80%.

In het geval van langdurige remissie in een geschikte sociale omgeving is de afname van de verdiencapaciteit 35-45%.

Moderne psychiatrische zorg is sociaal georiënteerd. Daarom worden behandeling, follow-up en rehabilitatie aangeboden met als doel de patiënt weer te laten integreren in de maatschappij.

Het is geen schande om professionele hulp te zoeken, maar het kan een fatale nederlaag zijn om de ziekte geheim te houden.