Wat is obsessieve compulsieve stoornis + symptomen en behandeling

Obsessieve-compulsieve stoornis is een psychische aandoening die wordt geclassificeerd als een angststoornis, zoals fobieën of angsttoestanden. Ze wordt gekenmerkt door de aanwezigheid van obsessies en compulsies.

OCD is na depressie de meest voorkomende stoornis en komt vaker voor dan bijvoorbeeld paniekstoornis of schizofrenie.

Obsessies worden gedefinieerd als terugkerende gedachten of ideeën die hinderlijk zijn en angst of ongemak veroorzaken.

Obsessie = obsessieve, dwangmatige, opdringerige gedachte, ziekelijk gefixeerd idee
Obsessief = dwangmatig, vasthoudend, opdringerig
Obsessief = vasthoudend, dwangmatig

Iemand die lijdt aan een dergelijke stoornis probeert deze gedachten te onderdrukken en te negeren door ze te vervangen door andere gedachten of handelingen.

De tweede component zijn dwanghandelingen, die gedefinieerd worden als stereotiep herhaalde gedragingen en handelingen waarbij het individu zich gedwongen voelt om ze voortdurend uit te voeren.

Compulsies = het zinloos uitvoeren van bepaalde bewegingen waar de lijder geen weerstand aan kan bieden.

Compulsies zijn bedoeld om angst en vrees weg te nemen. Het individu gaat ervan uit dat als ze worden uitgevoerd, ze zullen dienen als preventie tegen wat hij of zij vreest, zoals dood, ziekte of andere tegenslagen.

Obsessies en compulsies veroorzaken aanzienlijk ongemak en verstoring van verschillende sociale en beroepsactiviteiten. Ze kunnen de symptomen van een andere psychische stoornis niet verklaren, noch kunnen ze worden toegeschreven aan het fysiologische effect van een andere stof zoals een medicijn of andere medicatie.

OCD heeft vele gezichten, maar de stijl en de manier van denken en gedragen van mensen die eraan lijden, lijken erg op elkaar. Wat het geslacht betreft, hebben vrouwen meer kans om op volwassen leeftijd door deze stoornis getroffen te worden, in tegenstelling tot mannen, die het eerder in hun kindertijd ontwikkelen.

Obsessieve compulsieve stoornis komt voor bij één op de 50 mensen. Het treft ongeveer 2-4% van de bevolking, zowel bij mannen als bij vrouwen. Het verschijnt gemiddeld op de leeftijd van 19,5 jaar.

Basistypen van obsessieve compulsieve stoornis

Er zijn verschillende soorten obsessieve compulsieve stoornis.

De tabel geeft een overzicht van de vormen van OCD

Prevalentie bij kinderen

Zoals hierboven vermeld, komt de obsessieve-compulsieve stoornis ook voor bij kinderen. De eerste symptomen van de stoornis kunnen al optreden rond de leeftijd van 7. Het is echter het meest uitgesproken tijdens de puberteit.

Vooral kinderen die zich onnodig zorgen maken of kritiek niet kunnen accepteren en er moeilijk mee om kunnen gaan, lopen risico's. Ouders spelen daarentegen ook een rol, omdat ze overmatig kritiek geven en van het kind een perfectionist willen maken. Het gevoel van eigenwaarde van het kind neemt daardoor af.

Wat zijn de uitingen van deze stoornis bij kinderen?

De meest voorkomende obsessies zijn

• storende geluiden of woorden
• angst voor ziektes, virussen en ziektekiemen
• gelukkige en ongelukkige getallen
• religieuze obsessies
• angst voor vuil en besmetting
• seksuele of agressieve gedachten
• behoefte aan orde en symmetrie

Manifestaties van compulsies:

• vaak handen wassen, douchen, tanden poetsen
• telrituelen
• aanraken
• onnodige dingen verzamelen
• zich herhalende rituelen, bijv. het huis in en uit gaan, etc.
• rituelen controleren, bijv. of de deur op slot is, of hij klaar is met zijn schoolwerk, enz.

Kinderen verbergen deze problemen en gedragingen vaak heel goed, vooral voor hun ouders. De meeste ouders zijn zich maandenlang helemaal niet bewust van hun probleem.

Soms gebeurt het dat de kinderen de ouders zelf gaan betrekken bij de rituelen. Het kind doet iets en de ouder moet het herhalen. Als dit niet gebeurt, krijgt het kind een driftbui, raakt in paniek en maakt zich zorgen.

Ouders moeten vooral letten op droge, gebarsten handen bij hun kinderen, wat wordt veroorzaakt door overmatige handhygiëne. Ook snel verdwijnende zeep. Lange perioden aan huiswerk besteden terwijl ze het toch slecht doen op school.

Kinderen die aan deze stoornis lijden, maken zich voortdurend zorgen dat er iets ergs gebeurt. Daarom controleren ze voortdurend hun familieleden en geliefden. Ze hebben ook een niet aflatende angst voor ziekte.

De definitieve oorzaak van deze ziekte is onbekend. Verschillende factoren zijn betrokken bij het ontstaan en de ontwikkeling van de ziekte.

De belangrijkste oorzaak is een probleem met de overdracht van informatie via serotonine, een stof die helpt bij het doorgeven van zenuwsignalen in de hersenen, waardoor gevoelens van geluk, welzijn, slaap en lichaamshouding worden beïnvloed.

Genetische aanleg is een zeer belangrijke factor, net als de invloed van de opvoeding en de omgeving waarin het kind opgroeit. Een gebrek aan een gevoel van veiligheid en een te kritische opvoeding leiden tot gevoelens van onzekerheid.

Als een kind een genetische aanleg heeft om OCD te ontwikkelen, kan deze opvoeding bijdragen tot de ontwikkeling van de ziekte. Een stressvolle levensstijl bevordert ook de ontwikkeling van de ziekte.

Stress en een ongezonde levensstijl zijn risicofactoren voor de ontwikkeling ervan.

Meestal is het een constant controleren van bepaalde dingen, of het nu een gesloten deur is of het fornuis dat uit staat. Het herhalen van dezelfde handelingen en constant tellen (bijv. trappen).

Er is ook vaak angst om vies te worden, dus handhygiëne is heel gewoon.

Onzinnige woorden of zinnen worden herhaald in het hoofd van de patiënt. Als hij niet doet wat zijn gedachten hem vertellen te doen, voelt hij zich erg gespannen of angstig. Hij heeft het gevoel dat er iets ergs zal gebeuren als hij het niet doet.

De gedachten zijn vaak magisch van aard.

Belangrijkste symptomen:

• gedragsveranderingen (gedragsstoornissen)
• Uitputting
• angst
• nauwgezetheid (perfectionisme)
• concentratiestoornissen (aandachtsstoornissen, concentratiestoornissen)
• verlegenheid
• voorkeur voor routinematige activiteiten
• onvermogen om rationeel te denken
• nervositeit
• rusteloosheid
• verhoogde activiteit (hyperactiviteit)

De diagnose wordt uitsluitend gesteld door de psychiater op basis van de voorgeschiedenis van de patiënt (interview). De arts richt zich op de aanwezigheid van obsessieve en compulsieve gedachten en rituelen, met name of ze interfereren met het dagelijks leven.

Hij gaat na hoe lang de patiënt de symptomen al heeft. Hij onderzoekt de verstoring van de dagelijkse activiteiten en ook de mate van angst. Heel vaak wordt de Zohar-Fineberg obsessief-compulsieve screening gebruikt, die 5 vragen omvat.

Dit zijn vragen zoals:

• Was je je vaak of was je je vaak?
• Controleer je vaak dingen, situaties?
• Heb je gedachten die je dwarszitten waar je graag vanaf wilt, maar niet van af kunt komen?
• Kost het je veel tijd om je normale activiteiten te stoppen?
• Maak je je zorgen of sta je te vaak stil bij ordelijkheid en symmetrie?

Na het invullen van deze test, die niet alleen door de psychiater zelf kan worden gedaan, maar bijvoorbeeld ook door een verpleegkundige of andere arts, kunnen we tot de volgende conclusie komen.

Als de patiënt een positief antwoord heeft, wordt hij of zij onmiddellijk doorverwezen naar een specialist voor een uitgebreider en gedetailleerder onderzoek, gevolgd door een definitieve diagnose.

In de praktijk duurt het gemiddeld 7 jaar vanaf het begin van de symptomen voordat een patiënt behandeling zoekt. Dit geldt zelfs als de symptomen zo ernstig zijn dat ze de sociale en werkactiviteiten aanzienlijk beïnvloeden.

In de praktijk zien we ook dat sommige mensen alleen last hebben van opdringerige gedachten zonder daaropvolgende dwanghandelingen. Ze ondernemen geen enkele actie om de opdringerige gedachten te vergeten.

De dwanggedachten kunnen minder opvallend zijn: getallen en dingen tellen, bepaalde woorden herhalen, bidden (voor elk klein ding).

De gedachten zijn echter vaak bedreigend van aard, zoals de behoefte om iemand pijn te doen of om een gewelddadige seksuele daad te plegen. Het ervaren van angst brengt ook lichamelijke verschijnselen met zich mee. Lijders ervaren:

• veranderingen in hartslag of bloeddruk
• verhoogde spierspanning
• overmatig zweten
• trillen van de ledematen
• diarree

Hoe voorkom je terugval?

Bij OCD komt terugval (een terugkeer zelfs na volledige genezing) heel vaak voor. Na het stoppen met medicatie komt terugval heel vaak voor.

Tot 80% van de mensen loopt het risico op een terugval als ze voortijdig stoppen met medicatie. Daarom moet de behandeling nog enige tijd worden voortgezet nadat de symptomen zijn verdwenen.

Terugval kan zich echter uiten in het opnieuw optreden van obsessies, compulsies, angst en spanning.

Hoe is het leven na herstel?

Als de persoon met succes is hersteld, moet hij of zij blijven proberen om stressvolle situaties te vermijden en op zijn of haar gedrag te letten.

Voorlichting door medisch personeel over hoe de stoornis zelf ontstaat en hoe de persoon kan leren leven met de hinderlijke gedachten en gevoelens is ook heel belangrijk.

Het is essentieel dat de persoon verschillende ontspanningstechnieken leert. Ook zijn er afwisselende fasen van verbetering en verslechtering bij deze stoornis.

Een volledige genezing van de stoornis is zeer zeldzaam en minder waarschijnlijk, maar iemand die aan deze stoornis lijdt kan nog steeds een volwaardig leven leiden.

Met therapie en preventie kan hij of zij leren zijn of haar ziekte te accepteren voor wat het is en zijn of haar handelingen en gedachten onder controle te houden.

Wat moet iemand die aan OCD lijdt weten?

Er is absoluut geen reden om je voor deze stoornis te schamen. Het is belangrijk om te beseffen dat obsessies en compulsies het gevolg zijn van een ziekte die niet onder controle is en niet het gevolg van een zwakke wil!

In totaal lijden ongeveer 100 miljoen mensen in de wereld aan deze stoornis, dus niemand staat er alleen voor.

Mensen moeten altijd open zijn over hun gedachten en gevoelens, zelfs met hun arts, hoewel dit soms om voor de hand liggende redenen niet altijd comfortabel is.

De behandeling is langdurig en duurt enkele maanden tot jaren. Daarom is geduld bijzonder belangrijk.

De meest effectieve behandeling is een combinatie van farmacotherapie en cognitieve gedragstherapie. Vooral deze therapie vereist moed, doorzettingsvermogen en systematiek.