Wat is endometriose, wat zijn de oorzaken en symptomen + Behandeling

Endometriose is een niet-maligne aandoening die reageert op oestrogeenspiegels. Hoewel het wordt beschreven als goedaardig, heeft het vaak invasieve manifestaties, zoals het geval is bij kwaadaardige aandoeningen. Er wordt echter gemeld dat het risico op omkering naar maligniteit (kanker) slechts 1% is.

De ziekte werd voor het eerst gediagnosticeerd in 1860 door C. Rokitansky, een professor uit Hradec Králové, maar pas in 1927 werd de term endometriose gebruikt door J. Sampson, een professor in de gynaecologie, die in 1921 ook de chocoladecysten beschreef die kenmerkend zijn voor de ziekte.

Je bent vaak geïnteresseerd in:
Wat is endometriose en waarom komt het voor?
Hoe uit het zich en wat zijn de complicaties?
Kan het ook in de darmen of andere plaatsen/delen terechtkomen?
Hoe wordt het behandeld en wat helpt?

Wat is baarmoederslijmvlies?

De baarmoeder (ook wel baarmoeder, hysterus of metro genoemd) is peervormig, hol en ligt in een klein bekken. Hij bestaat uit het lichaam, de hals en de baarmoederhals. De wand is verdeeld in het perimetrium (sereus vlies, buikvlies), myometrium (gladde spieren) en de binnenbekleding, het endometrium.

Het endometrium omgeeft de baarmoederholte en verandert in dikte en functie tijdens de menstruatiecyclus, op basis van hormonale veranderingen. Het bestaat uit twee lagen:

• de stratum basalis, die hetzelfde blijft tijdens de menstruatiecyclus
• de stratum functionalis, die verandert door hormonen (endometriumcyclus).

De endometriumcyclus is verdeeld in 4 fasen:

1. De menstruele fase, de stratum functionale wordt afgestoten en weggespoeld door menstruatiebloed, op dag 1-4 van de cyclus.
2. Proliferatieve fase van dag 5-14 van de cyclus, regeneratie van het slijmvlies (vanuit het stratum basalis) en de groei ervan onder invloed van oestrogenen
3. Secretoire fase van dag 15-28, het slijmvlies wordt groter en vult zich met slijmafscheiding. Dit bereidt het voor om de bevruchte eicel te ontvangen
4. De ischemische fase treedt op wanneer de bevruchting van de eicel niet plaatsvindt. De bloedvaten vernauwen zich, waardoor het slijmvlies niet bloedt. Vervolgens barsten de bloedvaten, het slijmvlies bloedt en een nieuwe menstruatiefase, en dus een nieuwe cyclus, begint.

Wat is endometriose?

De naam endometriose verwijst naar het voorkomen van endometriumafzettingen op plaatsen buiten de baarmoeder. Er zijn bijvoorbeeld endometriumafzettingen gevonden in alle weefsels van het lichaam, behalve in het hart en de milt. Het treft vooral vrouwen in de reproductieve leeftijd, meestal tussen de 20-40 jaar.

Endometriose komt zelden voor vóór de eerste menstruatie (menarche) en neemt meestal af na de menopauze. Endometriose is de meest voorkomende gynaecologische aandoening. In sommige gevallen treedt het onopgemerkt en tijdelijk op en gaat het vanzelf over.

In andere gevallen veroorzaakt het ernstige en typische problemen.

De oorzaken worden niet volledig begrepen, maar de interactie van verschillende risicofactoren wordt als belangrijk beschouwd, waaronder genetische, hormonale, anatomische en immunologische factoren. Naar verluidt komt het voor in 50% van de gevallen van pijnlijke menstruatie en in 75% van de vrouwen die bekkenpijn hebben.

Het is ook interessant om te weten dat 25-40% van de vrouwen die moeite hebben met zwanger worden, endometriose hebben.

De meest voorkomende plaatsen van endometrium zijn het buikvlies (peritoneum), de eierstokken, maar ook het rectovaginale septum en de baarmoederspieren.

Waarnaar ook wordt verwezen, namelijk:

• peritoneale endometriose - afzettingen op het buikvlies, d.w.z. het sereuze membraan dat de buikholte bekleedt
• ovariële endometriose - op de eierstokken en eileiders
• endometriose van het rectovaginale septum - in het gebied tussen de vagina en de anus
• adenomyose - in het spierstelsel van de baarmoeder

Een andere verdeling gaat over het type laesie, namelijk in:

• rode afzettingen - met de aanwezigheid van bloed
• zwarte afzettingen - blauwe tot zwarte afzettingen met het uiterlijk van buskruit, ook wel chocoladecysten genoemd
• witte afzettingen - littekenachtig type

De tabel toont de verdeling van endometriose volgens de ernstgraad

De precieze oorzaak van de ziekte is niet opgehelderd. Er zijn verschillende theorieën die het proberen te verklaren. De implantatietheorie beweert dat het optreedt als gevolg van retrograde menstruatie. Dat wil zeggen dat menstruatiebloed, samen met deeltjes van endometriumloslating, in de kleine bekkenruimte terechtkomt.

De immunologische theorie is dat menstruatiebloed in de buikholte een ontstekingsproces op gang brengt. De cellen van het baarmoederslijmvlies moeten worden vernietigd, vooral als er een normale immuunrespons is. Als er een probleem is op immuunniveau, kan de ziekte uitbreken.

Het LUF-syndroom is de theorie van een niet-onderbroken geluteïniseerde follikel. Hormonale problemen liggen aan de basis van de ziekte. De metaplastische theorie (coelomische metaplasietheorie) beschrijft dat ongedifferentieerde cellen in de buikholte zich specifiek differentiëren tot endometriumcellen.

En de transporttheorie wijt de overdracht van endometriumcellen via de vasculaire en lymfatische wegen, d.w.z. de circulatie van bloedcellen vanuit het beenmerg. Anders wordt het ook wel de stamceltheorie genoemd.

Endometriose wordt beïnvloed door hormoonspiegels, zoals oestrogeen. Dit wordt gevormd in de eierstokken, in vetweefsel en ook in de endometriosehaarden. Vervolgens hebben prostaglandinevorming en progesteronresistentie ook invloed.

Daarnaast zijn er verschillende risicofactoren betrokken bij de ontwikkeling, waaronder

• vroege aanvang van de menarche (eerste menstruatie)
• late menopauze
• late zwangerschap
• laag aantal zwangerschappen
• korte menstruatiecyclus
• belemmering van de menstruele bloedstroom
• zwaarlijvigheid
• erfelijkheid
• roken
• alcohol

De ziekte wordt ook onderverdeeld naargelang het endometrium zich in het vrouwelijke voortplantingssysteem bevindt (genitale endometriose) of elders. Als het zich in de darm, blaas of zelfs in postoperatieve littekens bevindt, gaat het om extragenitale endometriose.

Endometrium kan zich op elke plaats in het lichaam bevinden. Meestal bevindt het zich op de eileiders, eierstokken, in het kleine bekken, in het rectovaginale gebied. De ziekte kan zich in verschillende vormen voordoen. En zelfs afhankelijk van het gedrag van het weefsel. Hiervan hangen ook de manifestaties af.

De lokalisatie is een belangrijke factor die van invloed is op de manifestaties van de ziekte. Zelfs endometriose van grote omvang kan geen problemen veroorzaken en vindt heimelijk plaats. Of, integendeel, zelfs een kleine omvang kan grote en intense problemen veroorzaken.

De meest typische manifestatie van de ziekte is langdurige pijn in de onderbuik, maar ook overal waar slijmvlies zit. Het kan pijn in de rug zijn, op de borst enzovoort. De intensiteit van de pijn is gebonden aan de hormonale cyclus.

Tijdens de menstruatie is de intensiteit het grootst. Daarna, na de menstruatie, nemen de problemen af. Er kan ook pijn zijn tijdens de geslachtsgemeenschap of verstoringen in de menstruatiecyclus. Daarnaast heeft de ziekte een grote invloed op de onvruchtbaarheid van vrouwen. In bijna de helft van de gevallen is het de oorzaak.

Tijdens de menstruatie is overmatig bloeden een typisch symptoom, net als pijn. Bij endometriose is pijn in het bekken en de onderbuik typisch. Dit kan chronisch worden als het langer dan 6 maanden aanhoudt.

Menstruatiepijn (dysmenorroe) is ook kenmerkend en treedt ongeveer 24-48 uur voor de menstruatie op. De pijn is gelokaliseerd in de onderbuik, in het sacrale gebied. Misselijkheid en braken gaan ook gepaard.

Afhankelijk van de plaats en de omvang van het optreden kan ook de intensiteit en het karakter van de pijn aanwezig zijn. De eerder genoemde pijn tijdens geslachtsgemeenschap kan ook aanwezig zijn. Dit hangt samen met de locatie van het endometrium in de rectovaginale ruimte of in de ligamenten die van de baarmoeder naar het heiligbeen lopen (sacrouteriene ligamenten).

In zeldzame gevallen, als het baarmoederslijmvlies zich in de blaas bevindt, is er ook sprake van bloed in de urine. Maar ook van pijn bij het plassen. Stoornissen bij de ontlasting komen voor bij het baarmoederslijmvlies in de buurt van de darm of het rectum. Ook pijn bij het ontlasten komt voor.

Voor een beter overzicht vatten we de moeilijkheden veroorzaakt door endometriose samen:

• Pijn
  • premenstruele pijn 24-48 uur voor de cyclus
  • plaatselijke ontsteking door slijmvliesbloeding tijdens de menstruatiecyclus
  • pijn in de onderbuik, sacrale regio
  • chronische bekkenpijn
• onvruchtbaarheid, onvermogen om een foetus te baren
• buitenbaarmoederlijke zwangerschap
• pijnlijke menstruatie of dysmenorroe
• pijn tijdens geslachtsgemeenschap
• pijn bij het ontlasten, d.w.z. het legen van de darm
• defecatiestoornissen, constipatie, diarree
• pijn bij het plassen
• misselijkheid of braken
• winderigheid
• vermoeidheid, uitputting

De eerste informatie die voor de arts van belang is, is de informatie die rechtstreeks door de betrokken vrouw wordt verstrekt, namelijk de anamnese en het klinisch beeld van het probleem, en dus het gynaecologisch onderzoek. Cycluspijn of andere problemen die zich voordoen zijn belangrijk. Informatie over onvruchtbaarheid is essentieel.

Beeldvormende methoden zijn voornamelijk echografie, hysteroscopie. Laparoscopie wordt uitgevoerd om de diagnose te bevestigen. Laparoscopie is een diagnostische, maar ook een therapeutische methode.

Differentiële diagnose is belangrijk om andere oorzaken van het probleem uit te sluiten voordat een operatie wordt uitgevoerd. De ziekte kan worden verward met een chronische ontsteking of eierstokcysten. Daarom kan MRI worden gebruikt bij de diagnose. Laboratoriumtests zoals bloedonderzoek, CRP, urineonderzoek, vaginale of cervixuitstrijkjes, enz. worden ook uitgevoerd.

Het verloop van de ziekte is in principe afhankelijk van verschillende factoren. Een kleine bevinding kan ernstige problemen veroorzaken en zich invasief gedragen. Een grotere bevinding kan daarentegen niet zulke intense problemen veroorzaken. Pijn treedt op als het belangrijkste symptoom.

De pijn is gekoppeld aan de menstruatiecyclus. 24-48 uur voor de bloeding treedt pijn op, die kan optreden in het bekkengebied, de onderbuik. Maar het kan ook uitstralen naar het sacrale gebied. Vervolgens neemt de pijn af na de menstruatiecyclus.

Een ander type is chronische bekkenpijn, die langer dan 6 maanden aanhoudt. De pijn is vaak intens en verhindert elke activiteit. De kwaliteit van leven wordt er aanzienlijk door verstoord en het heeft een grote psychologische impact. Endometriose wordt in tot wel 75% van de gevallen van bekkenpijn aangetroffen.

Endometriose kan in tot 90% van de gevallen de oorzaak zijn van een pijnlijke menstruatie en in 25-50% van de gevallen van pijn bij geslachtsgemeenschap. De lagers produceren stoffen die meewerken aan het ontstekingsproces. Er ontstaan littekens, verklevingen en daarmee samenhangende problemen, zoals pijnlijke ontlasting of urinelozing.

Een andere belangrijke uiting van endometriose is onvruchtbaarheid, tot 50%. Het onvermogen om een foetus te baren of een buitenbaarmoederlijke zwangerschap komt ook vaak voor. Ook bij dit probleem spelen verklevingen een grote rol. Afhankelijk van de locatie zijn er natuurlijk nog andere problemen. Het is belangrijk om een professioneel onderzoek te ondergaan en de symptomen nauwkeurig te beschrijven aan de arts.