Wat is couperose - rosacea? Wat zijn de oorzaken, symptomen (vlekken op het gezicht)?

Rosacea, een chronische ontsteking van de huid, treft de overgrote meerderheid van volwassenen. Heel zelden kan het ook bij kinderen voorkomen. De meeste patiënten zijn tussen 36-50 jaar oud, maar symptomen van rosacea kunnen op elke leeftijd voorkomen.

Rosacea - ook wel bekend als couperose.

Dit is een relatief veel voorkomende ziekte met een prevalentie van 5-10%. Vrouwen hebben er vaker last van, maar rosacea komt ook voor bij mannen. Blanke en mongoloïde mensen lopen een groter risico op uitbraken.

Veel voorkomende plekken zijn

• het centrale deel van het gezicht
• de hoofdhuid
• hals
• borst
• minder vaak de ledematen

Rosacea als huidziekte kan ook samengaan met andere systemische ziekten.

Veel voorkomende bijkomende ziekten zijn

• verschillende voedselintoleranties zoals coeliakie
• allergieën voor inhalatiemiddelen
• aanleg voor atopie
• chronische aandoeningen van de luchtwegen, zoals bronchiale astma
• ziekten van het spijsverteringsstelsel of stofwisselingsziekten zoals diabetes mellitus of hyperlipidemie
• ziekte van Alzheimer en Parkinson
• reumatoïde artritis
• multiple sclerose

Hyperlipidemie, arteriële hypertensie, diabetes mellitus type I of coeliakie zijn ernstige ziekten waarbij matige tot ernstige vormen van rosacea kunnen voorkomen.

Rosacea is een ziekte die kan worden geclassificeerd als een zogenaamde psychofysiologische aandoening. Dit betekent dat het in de eerste plaats een huidziekte is, maar dat het verloop en de ernst ervan worden veranderd door psychosomatische factoren zoals stress en emoties.

De directe oorzaak van de ziekte is nog niet volledig opgehelderd. Het optreden van de ziekte wordt voornamelijk bepaald door een stoornis in de aangeboren immuniteit, het vasculaire systeem (vasculaire hyperreactiviteit), het zenuwstelsel, samen met een ontregeling van de beschermende barrièrefunctie van de huid.

De triggers zijn externe factoren, in het bijzonder

• frequente blootstelling aan UV-straling - personen met fototype I-II (d.w.z. een zeer lichte huid) lopen het meeste risico
• blootstelling van de huid aan overmatige hitte
• zware lichamelijke inspanning
• stress
• voedsel met een hoog histaminegehalte
• kruiden, gekruid voedsel
• cafeïne
• alcohol
• actuele acne- en antirimpelproducten
• chemische peelings en microdermabrasie
• toepassing van topische of systemische corticosteroïden, die al lange tijd worden gebruikt, vooral bij de behandeling van seborroïsch eczeem.

De familiaire incidentie, d.w.z. de erfelijkheid van de ziekte, is tot 15%. Het gen dat de code draagt voor rosacea is echter nog niet geïdentificeerd.

De barrièrefunctie van de bovenste laag van de huid (het stratum corneum) wordt aangetast door de bovengenoemde externe factoren op het huidoppervlak. Door de verstoring van deze laag kunnen lichaamsvreemde stoffen de huid binnendringen.

Doordat het immuunsysteem wordt geactiveerd om deze ziekteverwekkers te bestrijden, ontstaan er ontstekingen die de gevoeligheid van de huid verder verhogen.

De verhoogde concentratie en activiteit van ontstekingsenzymen en ontstekingsbevorderende peptiden in de huid zorgt voor een hyperreactiviteit van de bloedvaten, waardoor de bloedvaten in de huid verwijden.

De verwijde bloedvaten hebben een verhoogde doorlaatbaarheid van hun vaatwand, wat de ontstekingsreactie en -progressie verder bevordert.

Dit proces leidt tot een opeenhoping van water tussen de cellen en zwelling. Deze beschadigde huidbarrière is een poort voor de ziekteverwekkende mijt Demodex folliculorum om de huid binnen te dringen en te koloniseren.

Demodex folliculorum speelt een belangrijke rol in de pathogenese van de ziekte. Naast het veroorzaken van ontstekingen, zorgt zijn overvloedige aanwezigheid op fijne haartjes voor de verstopping van de huidklieren.

Het is ook een drager van andere bacteriën zoals Staphylococcus epidermidis, Bacillus olenorium of de lipofiele gist Malassezia ovalis. Het resultaat is een chronische ontsteking van de huid met kolonisatie door bacteriën of gisten.

Er zijn vier subtypes van rosacea volgens de manifestaties van de ziekte:

1. Erythematotelangiëctatisch subtype

Kenmerkend voor dit type is roodheid van de gezichtshuid (blozen), hevige opvliegers (blozen) en zwelling van het gezicht. Rode plekken op de huid prikken, branden en zijn gevoelig voor elke aanraking.

2. Papulopustulair subtype

Dit subtype van de ziekte gaat gepaard met permanente roodheid. Er verschijnen zichtbare paarsrode "aderen" op de huid, die overgaan in vlekken. Dit worden teleangiëctasieën genoemd, die worden veroorzaakt door verwijding van de oppervlakkige bloedvaten.

Zwellingen in het gezicht komen ook vaak voor. Bij ernstigere vormen zijn er ontstoken huiduitslag die gevuld kan zijn met pus (pustels), vocht (cysten) en kan overgaan in pijnlijke knobbels.

3. Fymatisch subtype

Wordt gekenmerkt door hyperplasie (groei) van de talgklieren en fibrose (verharding) van de huid. Getroffen personen hebben vergrote delen van het gezicht die roodachtig-paars gekleurd kunnen zijn, bijv. de neus. De huid is getekend, ruw, met talrijke aderen, uitslag en zwelling.

Bij mannen komt fyma het meest voor op de neus, maar beide geslachten kunnen ook inflammatoire en hypertrofische manifestaties hebben op de kin, oorlel, voorhoofd of wimpers.

Afhankelijk van de plaats van betrokkenheid wordt het subtype dan rhino- (neus), gnatho- (kin, kaak), oto- (oor), meto- (voorhoofd) en blepharophyma (oogleden) genoemd.

4. Oculaire vorm van rosacea

Aantasting van het oog kan voorkomen bij alle voorgaande subtypes. Soms is het oog eerder aangetast dan de huid, waardoor de oculaire vorm voorafgaat aan de cutane manifestaties van de ziekte.

Meestal gaat het om hoornvliesontsteking (keratitis punctata) of hoornvliesulceratie (ulcus cornae), die kan uitmonden in slechtziendheid. Getroffen mensen ervaren een brandend, stekend, snijdend gevoel in het oog en een gevoel van zand of een vreemd voorwerp in het oog. Droogheid van de ogen is prominent aanwezig.

De conjunctiva vertonen diepe roodheid, verwijde bloedvaten en gezwollen wimpers.

Deze oculaire symptomen komen relatief vaak voor bij tot 60% van de rosaceapatiënten en gaan in tot 20% van de gevallen vooraf aan de huidverschijnselen.

De diagnose van de ziekte is gebaseerd op de voorgeschiedenis van de symptomen, evaluatie van het uiterlijk en het verloop van de symptomen en in sommige gevallen histopathologisch onderzoek van een huidmonster.

De getroffen persoon presenteert zich met een karakteristiek ziektebeeld gelokaliseerd op typische plaatsen. Hij kan voorbijgaande opvliegers in het gezicht, een brandend en prikkend gevoel, droogheid en snijden in de ogen beschrijven.

Histopathologisch onderzoek van de huid (een huidmonster wordt gekleurd en onder een microscoop bekeken) is routine wanneer een granulomateuze vorm van rosacea wordt vermoed of bij speciale vormen met een atypisch verloop van de ziekte.

Andere huidziekten, die een vergelijkbaar klinisch beeld en beloop kunnen hebben maar een andere behandeling, moeten worden overwogen in de differentiële diagnose.

Gelijksoortig uitziende huidziekten zijn onder andere

• acne vulgaris
• lupus erythematosus
• dermatitis perioralis
• dermatitis seborrhoica
• sarcoïdose
• polycythemia vera
• carcinoïd
• mastocytose
• granuloma faciale
• dermatitis contacta allergica
• lupus vulgaris
• lymfoom

Rosacea wordt gekenmerkt door een relapsing-remitting verloop in de eerste stadia van de ziekte (d.w.z. perioden van rust afgewisseld met perioden van opflakkeringen).

In het eerste stadium zijn er opflakkeringen van roodheid en warmte met lichte zwelling. In dit stadium kalmeert de huid en treedt remissie op.

In de latere stadia is de roodheid blijvend. Er ontstaan teleangiëctasieën en zwellingen, ontstoken en pijnlijke huiduitslag en cysten, de huid prikt extreem en branderig. De periode van rust zonder behandeling komt niet en de veranderingen in de huid zijn blijvend.

Chronische ontsteking in de huid activeert het proces van groei en hyperplasie van de talgklieren. De huid wordt ruw en hard, gegroefd, met paarsrode 'aderen' en uitslag. Dit stadium wordt fyma genoemd en treft de neus, kin, voorhoofd, oorlellen of ogen.

Overlappende stadia en subtypes zijn kenmerkend. Sommige patiënten ontwikkelen nooit fibrotische huidveranderingen, maar soms kan fyma zich plotseling ontwikkelen zonder eerdere subtypes.

Rosacea is een huidziekte die opvalt op blootgestelde gebieden. Dit vermindert de levenskwaliteit van patiënten aanzienlijk. Het verhoogt ook het risico op psychologische aandoeningen zoals depressie, angst en sociaal isolement.