Thyrotoxicose en thyroïditis: wat is het en wat zijn de oorzaken, symptomen?

Thyrotoxicose is de naam voor een reeks klinische symptomen die het gevolg zijn van de werking van te grote hoeveelheden schildklierhormonen (wanneer de schildklier overactief is) op de weefsels van het menselijk lichaam.

Hyperthyreoïdie is een pathologische aandoening waarbij de schildklier te veel van zijn hormonen produceert, vooral thyroxine.

Hyperthyreoïdie veroorzaakt het zogenaamde hypermetabolisch syndroom, dat wordt gekenmerkt door snel gewichtsverlies en een snelle, onregelmatige hartslag.

Wat is hyperthyreoïdie en thyrotoxicose?

Hyperthyreoïdie is een aandoening die wordt veroorzaakt door overmatige activiteit van de schildklier, die de schildklierhormonen triiodothyronine (T3) en thyroxine (T4) produceert.

Hyperthyreoïdie.

Thyrotoxicose is een reeks klinische symptomen die het gevolg zijn van de werking van te grote hoeveelheden schildklierhormonen op de weefsels van het menselijk lichaam.

Hoe wordt de schildklier gereguleerd?

De activiteit van de schildklier wordt geregeld door de hypofyse en de hypothalamus, door een hormoon dat thyrotroop hormoon (TSH) wordt genoemd.

Dit hormoon wordt geproduceerd in de hypothalamus en opgeslagen in de adenohypofyse. Na afscheiding wordt de schildklier gestimuleerd om te handelen en zijn eigen hormonen te produceren.

Het belangrijkste product van de schildklier is...

Het belangrijkste product van de schildklier is thyroxine. Dit hormoon is echter slechts een voorloper voor de productie van triiodothyronine. Deze hormonen binden zich aan plasma-eiwitten in het bloed.

Alleen de vrije fracties, afgekort als fT3 en fT4, komen in de cellen terecht.

Waar worden deze hormonen overal toegepast?

Schildklierhormonen hebben veel belangrijke functies in het lichaam. Hun effecten hebben al invloed op de foetus in de baarmoeder en vooral tijdens de ontwikkeling van de hersenen, het ruggenmerg en het skelet.

Andere effecten van schildklierhormonen

• ze versnellen de hartslag en verhogen de polsslag
• handhaven een goede longfunctie en ademhaling
• bevorderen de stoelgang
• hebben een positief effect op de productie van rode bloedcellen
• hebben ook invloed op andere hormonen, bv. groeihormoon, geslachtshormonen, bijnierhormonen
• versnellen de stofwisseling van suikers en vetten
• stimuleren botomzet
• een goede werking van de skeletspieren behouden

Hyperactiviteit en overproductie van schildklierhormonen kan vele oorzaken hebben.

De meest voorkomende oorzaken zijn de volgende aandoeningen:

• Ziekte van Graves-Basedow (60-85% van de gevallen).
• Multinodulaire struma (10-30%)
• Uniloculaire struma - toxisch adenoom (2-10%)
• Door geneesmiddelen veroorzaakte hyperthyreoïdie (bijv. amiodaron, jodium)
  • Bij overmatig gebruik van jodium door de patiënt - Thyrotoxicosis factitia,
• Schildklierontsteking - ontsteking van de schildklier (subacuut, hashitoxicosis)
• Hyperthyreoïdie tijdens de zwangerschap en na de bevalling (postpartum)
• Iatrogeen - na een behandeling of operatie
• Overmatige TSH-secretie (bijv. hypofysetumor, TSH-resistentie)
• Eierstokkrop
• Schildklierkanker

Ziekte van Graves-Basedow

Een van de meest voorkomende oorzaken van hyperthyreoïdie.

Het treft voornamelijk vrouwen en 4 tot 5 keer vaker dan mannen, vooral tussen het tweede en vierde levensjaar.

Het is een auto-immuunziekte. In het lichaam worden auto-antilichamen gevormd die de thyrotropinereceptor (de receptor waaraan TSH zich bindt) activeren. Wanneer dergelijke auto-antilichamen zich binden aan de TSH-receptor, wordt de schildklier automatisch gestimuleerd om hormonen te produceren.

De hypofyse reageert met een verminderde afscheiding van zijn hormoon TSH. Maar de schildklier produceert nog steeds hoge niveaus van hormonen omdat het gestimuleerd wordt door auto-antilichamen.

Deze auto-antilichamen binden ook aan antigenen in andere delen van het lichaam, bijvoorbeeld achter de oogballen, in het onderhuidse weefsel van de scheenbenen, op de handen en voeten. De ziekte van Graves-Basedow heeft daarom naast thyrotoxicose nog andere kenmerkende symptomen, zoals endocriene orbitopathie, pretibiaal myxoedeem of acropachie.

Naast deze symptomen overheerst diffuse struma, dat wil zeggen een duidelijke vergroting van de schildklier.

Struma nodularis (nodulaire struma)

Struma is een term die verwijst naar een pijnloze vergroting van de schildklier boven de volumenorm.

Het normale volume van de schildklier is ongeveer 18-22 ml.

Ook hier zijn er verschillende oorzaken van schildkliervergroting. Bij nodulaire struma vormen zich knobbeltjes of bultjes in het orgaan, meestal gevuld met vocht.

Struma ovarii

Struma ovarii is een van de zeer zeldzame ziekten. Het wordt veroorzaakt door zogenaamd ectopisch schildklierweefsel dat zich in de eierstokken bevindt.

Het is een vorm van een zogenaamd teratoom.

Een teratoom is een tumor die gevormd werd tijdens de embryonale ontwikkeling. Terwijl de weefsels van alle organen zich ontwikkelden en de cellen naar hun juiste plaats migreerden, "dwaalden" sommige cellen naar de verkeerde plaats en nestelden zich daar.

Zo kwam het schildklierweefsel in de eierstok terecht, die de volledige functie van een schildklier heeft en alle hormonen kan produceren als een echte schildklier.

Het resultaat van dubbele hormoonproductie is hyperthyreoïdie.

Hyperthyreoïdie tijdens de zwangerschap en na de bevalling

Tijdens de zwangerschap komt hyperthyreoïdie vaak voor en in veel gevallen is het onschuldig.

Het wordt veroorzaakt door het effect van het "zwangerschapshormoon" hCG (humaan choriongonadotrofine) op het schildklierweefsel tijdens het eerste trimester. Het resultaat kan een zogenaamde niet-autoimmune zwangerschapshypertyreoïdie zijn, die vaak gepaard gaat met overmatig braken.

Deze aandoening verdwijnt meestal spontaan na verloop van tijd en hoeft niet behandeld te worden.

Een andere veel voorkomende aandoening is postpartum thyroiditis, d.w.z. ontsteking van de schildklier. Dit is een auto-immuunziekte waarbij antilichamen worden gevormd die schildklierweefsel vernietigen. Hormonen worden uit de kapotte cellen gelekt, wat thyrotoxicose veroorzaakt.

Deze ziekte manifesteert zich meestal binnen zes maanden na de geboorte.

In het begin is er sprake van thyrotoxicose, veroorzaakt door het weglekken van hormonen. In ongeveer 40% van de gevallen gaat de ziekte over (na 1-2 maanden) naar het volgende stadium, namelijk hypothyreoïdie.

Hypothyreoïdie (verminderde schildklierfunctie) wordt veroorzaakt door weefselvernietiging en de afwezigheid ervan.

Het uit zich door spierpijn en depressie.

Schildklierhormonen hebben veel functies en werkingsplaatsen in het lichaam. Daarom veroorzaken hoge niveaus van schildklierhormonen (thyrotoxicose) een grote verscheidenheid aan symptomen.

Het geheel van symptomen van thyrotoxicose wordt hypermetabolisch syndroom genoemd en omvat:

• Onbedoeld gewichtsverlies, gewichtsverlies gaat door zelfs na het verhogen van de energie-inname of bij afwezigheid van lichaamsbeweging
• Snelle hartslag, tachycardie genoemd (meer dan 100 slagen per minuut)
• Onregelmatig hartritme - hartritmestoornissen, bijv. fibrillatie
• Het hart voelen bonzen - hartkloppingen
• Verhoogde voedselinname
• Zenuwachtigheid, angst en prikkelbaarheid
• Trillen van handen en vingers
• Toegenomen zweten
• Onregelmatige menstruatiecyclus
• Warmte-intolerantie
• Vaak diarree
• Vergrote schildklier
• Toegenomen vermoeidheid
• Spierzwakte
• Moeite met inslapen en vaak wakker worden
• Verslechtering van de huidkwaliteit
• Fijn, breekbaar haar
• Broze nagels

Bij oudere patiënten komt het vaak voor dat sommige symptomen ontbreken of een milder verloop hebben.

Graves' oogheelkunde

Een bekend symptoom bij thyrotoxicose is de zogenaamde Graves' ophthalmopathie, die de ogen aantast.

Het risico is verhoogd bij patiënten die roken.

Bij Graves' oogheelkunde zijn de oogballen duidelijk vergroot en uitpuilend. Dit wordt veroorzaakt door zwelling van de weefsels en spieren achter de ogen.

Symptomen van Graves' oogheelkunde zijn onder andere:

• grote uitpuilende ogen
• droogheid van de conjunctiva
• roodheid van de ogen
• zwelling
• overmatig tranen
• vreemd gevoel in de ogen
• lichte bleekheid
• wazig of dubbel zicht
• beperkte oogbeweging

De basis van elke diagnose is de anamnese en het lichamelijk onderzoek van de patiënt.

Bij objectief onderzoek kan de arts trillende vingers bij het buigen van de handen, levendige pees-skeletreflexen, grote glimmende ogen of een warme zweterige huid zien.

Bij palpatie van de schildklier in de hals is de schildklier vergroot en kan deze "verspringen" bij het slikken. Soms is de schildklier knobbelig of pijnlijk.

Een andere diagnostische test is een ECG van het hart, die een onregelmatig hartritme of een snelle hartslag kan aantonen.

Bloedonderzoek en T3 + T4 + TSH-waarden in de tabel

De schildklierhormoonspiegels worden geanalyseerd aan de hand van een bloedmonster.

Hoge niveaus van thyroxine (T4) en lage niveaus van TSH zijn een teken van een overactieve schildklier.

TSH-spiegels zijn belangrijk. Dit hormoon dat door de hypofyse wordt afgescheiden, "stuurt" een signaal naar de schildklier om meer thyroxine te produceren. Als er te veel thyroxine is, zal de feedbacklus de TSH-afscheiding verminderen.

De verlaging van TSH informeert de schildklier om de productie en secretie van thyroxine te vertragen.

Als zowel hoge thyroxine- als hoge TSH-waarden worden gevonden in bloedtesten, is er sprake van centrale hyperthyreoïdie.

Bij centrale hyperthyreoïdie is de feedback regelkring tussen de schildklier en de hypofyse verstoord.

Hoge thyroxineniveaus veroorzaken geen daling van de TSH-secretie, daarom produceert de hypofyse grote hoeveelheden TSH en de schildklier grote hoeveelheden thyroxine.

Andere bloedparameters die de diagnose hyperthyreoïdie ondersteunen zijn:

• hoge bilirubinespiegels
• verlaagd aantal neutrofielen
• verlaagd aantal bloedplaatjes
• verhoogde botomzet
• verhoogde leverfunctietesten
• lage calcium- en bijschildklierhormoonspiegels

De tabel toont de referentiewaarden voor fT3 - vrij triiodothyronine

De tabel toont de referentiewaarden voor fT4 - vrij thyroxine

De tabel toont referentiewaarden voor TSH - thyroglobuline/thyroïd stimulerend hormoon/thyroïdotroop hormoon

Referentiewaarden kunnen licht variëren afhankelijk van het laboratorium.

Echografie van de schildklier

Echografie is de meest toegankelijke beeldvormende test van de schildklier.

Het heeft het voordeel dat de patiënt niet wordt belast door radioactieve of ioniserende straling. Het wordt ook gebruikt om nodulair struma te differentiëren of om de lymfeklieren van de schildklier te onderzoeken, bijvoorbeeld wanneer kanker wordt vermoed.

Onderzoek naar radiojodiumopname

Deze speciale test bepaalt hoeveel jodium de schildklier kan opnemen.

Na inname van een tabletje radioactief jodium (radiojodium) wordt de schildklier met tussenpozen van vier, zes of 24 uur gecontroleerd.

Een hoge opname van radioactief jodium is een teken van een overactieve schildklier en een verhoogde thyroxineproductie.

Als er hyperthyreoïdie wordt vastgesteld, maar de test voor radioactieve jodiumopname negatief is, betekent dit dat er thyroxine, dat in de schildklier is opgeslagen, in de bloedbaan lekt. Het kan dus om een inflammatoire schildklieraandoening gaan, d.w.z. thyreoïditis.

Het verloop van de ziekte hangt af van de uitlokkende oorzaak van hyperthyreoïdie en de ernst van de symptomen.

Symptomen van thyrotoxicose zijn vaak erg mild en ontsnappen aan het oog van de arts.

In dergelijke gevallen blijft de ziekte jarenlang onopgemerkt. Ze wordt pas ontdekt wanneer de toestand decompenseert, wat zeer acuut kan zijn onder het beeld van een thyrotoxische crisis.

Een thyrotoxische crisis is een levensbedreigende aandoening waarvoor de patiënt in het ziekenhuis moet worden opgenomen met bewaking van de vitale functies op de intensive care.

Thyrotoxische crisis

Een thyrotoxische crisis is een levensbedreigende aandoening die optreedt na een escalatie van onbehandelde thyrotoxicose, d.w.z. hyperthyreoïdie.

Een thyrotoxische crisis kan ook optreden als de patiënt stopt met het innemen van medicatie voor de behandeling van hyperthyreoïdie of te veel jodiumhoudende preparaten inneemt.

Symptomen van een thyrotoxische crisis zijn onder andere:

• Hoge koorts (> 40 °C of meer)
• Veranderingen in psyche en bewustzijn (delirium, hallucinaties, slaperigheid, convulsies, coma)
• Diarree
• Misselijkheid, braken en buikpijn
• Geel worden van het oogwit en de huid
• Snelle pols
• Hartritmestoornissen (atriumfibrilleren)
• Longoedeem

Een patiënt in thyrotoxische crisis moet worden opgenomen op de intensive care met bewaking van alle vitale functies.

De behandeling van eerste keuze bestaat uit thyreostatica, bètablokkers en corticosteroïden. Hydratatie, toediening van vitamines of antibiotica zijn een belangrijk onderdeel van de behandeling.

In sommige gevallen moet de patiënt een thyroïdectomie ondergaan.