Teniasis - lintworm: Hoe wordt het overgedragen en wat zijn de symptomen?

Taeniasis is een darmziekte veroorzaakt door lintwormen. Specifiek gaat het om een soort Taenia saginata (weerloze lintworm) en Taenia solium (langbenige lintworm).

In het geval van taeniasis veroorzaakt door de weerloze lintworm, raakt een persoon besmet door het eten van ondergekookt rundvlees.

In het geval van de langpootlintworm wordt iemand besmet door het eten van ondergekookt varkensvlees.

Lintworm is een van de meest voorkomende parasitaire ziekten ter wereld. Wereldwijd zijn er naar schatting 50 miljoen gevallen van deze ziekte. De meest voorkomende gevallen zijn in de volgende regio's:

• Zuid- en Midden-Amerika
• Afrika
• Zuid- en Centraal-Azië

Interessant...
Vroeger waren lintwormen een zeer populaire delicatesse. In Frankrijk aten vrouwen bijvoorbeeld lintwormen om af te vallen in korsetten.

Mensen worden meestal besmet met de larvale stadia van lintworm na het eten van rauw of ondergekookt vlees van besmet vee of varkens.

Risicovoedingsmiddelen zijn onder andere

• steak tartaar
• bloederige steaks
• rauw gehaktbrood
• kebab
• worsten

Je bent vaak geïnteresseerd in:
Hoe lang kan een lintworm zijn?
Meer per soort...

1. Weerloze lintworm (Taenia saginata)

De volwassen weerloze lintworm kan 5 tot 10 meter lang worden, soms wel 12 meter.

Op de kop (scolex) zitten 4 zuignappen (acetabula) die dienen om zich vast te hechten aan het darmslijmvlies van de gastheer. Het lichaam van de lintworm (strobila) bestaat uit 1 000 tot 2 000 cellen. De volgroeide cellen bevatten 80 tot 100 000 eitjes.

Weerloze lintwormeieren kunnen tot 200 dagen overleven in de externe omgeving.

Omdat de weerloze lintworm geen spijsverteringsstelsel heeft, neemt hij voedingsstoffen op van de gastheer via het hele oppervlak van zijn lichaam. De eindgastheer is de mens. Hij kan tot 25 jaar leven in de menselijke darm. De tussengastheer is vee.

Mensen (de eindgastheer) raken besmet door het eten van de larvale stadia van lintwormen (cysticerci) in rauw of ondergaar rundvlees. In de meeste gevallen is de besmettingsbron steak tartare.

Vee (tussengastheer) kan besmet raken door opname van lintwormeieren via verschillende wegen (in de stal, op het voer, in het water).

Wist je dat...?
Elke dag komen er meerdere volwassen cellen uit het lichaam van de eindgastheer (de mens). Elk van deze cellen bevat ongeveer 100.000 eitjes. De cellen van de weerloze lintworm hebben het vermogen om zichzelf voort te bewegen. Dit is ook het fundamentele verschil tussen deze soort en de langpootlintworm. Mensen zijn hier meestal verbaasd over.

Bij mensen (eindgastheer) veroorzaakt hij een ziekte die teniasis wordt genoemd. Bij vee (tussengastheer) veroorzaakt hij cysticercose. Afhankelijk van de tussengastheer staat hij ook bekend als de runderlintworm.

De weerloze lintworm komt wereldwijd voor en het meest in de volgende gebieden:

• Afrika
• Oost-Europa
• Latijns-Amerika
• Filippijnen

2. Langpootlintworm (Taenia solium)

De langpootlintworm wordt beschouwd als de meest schadelijke lintworm. Hij ontwikkelt zich in de dunne darm en bereikt een lengte van 2-3 m bij volwassenheid. In sommige gevallen kan hij wel 8 m lang worden.

De langpootlintworm heeft een plat lichaam dat bestaat uit een groot aantal cellen. De kop wordt gevolgd door een nek waaruit de cellen groeien. De volwassen cellen bevatten tot 50 000 ovale eitjes.

Dagelijks worden ongeveer 6 langpootlintwormcellen uitgescheiden in de ontlasting. In tegenstelling tot de weerloze lintworm kunnen de langpootlintwormcellen zich niet actief bewegen.

De langpootlintworm wordt beschouwd als de gevaarlijkste parasiet die via voedsel wordt overgedragen.

Volwassen dieren leven in de dunne darm, waar ze uitgroeien tot een lengte van 2-3 m. In sommige gevallen kunnen ze wel 8 m lang worden.

Het lichaam van deze lintworm bestaat uit een groot aantal cellen (proglotiden). De laatste, volgroeide proglotiden kunnen tot 50 000 eitjes bevatten. Een geïnfecteerd persoon scheidt ongeveer 6 van deze cellen per dag uit in de ontlasting. In tegenstelling tot eerdere soorten zijn de cellen van de langpootlintworm niet in staat om actief te bewegen.

Interessant weetje:
Iemand kan zowel een tussengastheer als een eindgastheer zijn. Het is gevaarlijker voor de gezondheid om een tussengastheer te zijn.
Zelfs als iemand een eindgastheer is, kan hij of zij ook een tussengastheer zijn. Dit is medisch gezien een veel ernstigere aandoening dan de darmvorm van de ziekte.

De ontwikkelingscyclus van de langbenige lintworm

Bij de intestinale vorm van de ziekte raakt iemand besmet door het eten van cysticerci in rauw of ondergekookt varkensvlees.

De cysticerci komen uit tot een kop in de dunne darm, die zich vasthecht aan de darmwand. Het duurt ongeveer 3 maanden voordat de volwassen lintworm zich ontwikkelt. De tussengastheer is meestal een varken, maar ook mensen kunnen besmet raken. Besmetting vindt plaats na toevallige consumptie van de eitjes (bijvoorbeeld in besmet voedsel of water).

In de maag van de tussengastheer komt de larve (oncosfeer) vrij uit het ei. Deze komt in de bloedbaan terecht en migreert naar verschillende organen en weefsels.

De meest voorkomende aantastingen zijn

• gestreepte spieren
• de hersenen
• oog
• lever
• longen

De meest ernstige en ook meest voorkomende is de lokalisatie van cysten in de hersenen. In dit geval spreken we van neurocysticercose.

3. Hymenolepidosis - Kinderlintworm (Hymenolepis nana)

De kinderlintworm (Hymenolepis nana) is de kleinste menselijke lintworm. Hij is 1 tot 4 cm lang en 1 mm dik. Hij heeft een plat, lichtkleurig lichaam dat uit wel 200 cellen kan bestaan.

De kinderlintworm heeft geen tussengastheer nodig voor zijn ontwikkeling. De ontwikkeling kan daarom direct of indirect zijn. De eindgastheer kan de mens, een primaat of een knaagdier zijn, die besmet raken door per ongeluk de eitjes binnen te krijgen, bijvoorbeeld via besmet fruit.

In het geval van indirecte ontwikkeling kunnen tussengastheren vlooienlarven (Pulex), Tenebrio molitor larven (zogenaamde 'meelwormen') en andere insecten zijn. De eindgastheer wordt besmet door opname van besmette insecten.

De opgenomen eitjes komen in het maagdarmkanaal terecht. In de dunne darm laten ze een larvale oncosfeer los, die zich ingraaft in de darmvlokken. Ze ontwikkelen een cysticercoide, die geleidelijk uitgroeit tot een volwassen lintworm. De volwassen lintworm produceert eitjes, die uitwendig worden uitgescheiden in de ontlasting.

De lintworm is genoemd naar de frequente besmetting van kinderen met lintwormen...

De naam lintworm voor kinderen werd bedacht omdat het meestal wordt opgelopen door kinderen die nog niet voldoende hygiënische gewoonten hebben ontwikkeld. De ziekte die de lintworm veroorzaakt wordt hymenolepsie genoemd.

Symptomen van de ziekte zijn milde spijsverteringsproblemen zoals buikpijn, diarree of braken.

4. Dipylidiosis - Hondenlintworm (Dipylidium caninum)

De hondenlintworm is een van de kleinere soorten lintwormen. Hij kan 20 tot 50 cm lang worden. De ziekte die door de hondenlintworm wordt veroorzaakt, heet dipylidiose.

De eindgastheer kan een hond, kat, vos of wolf zijn.

Soms kan de gastheer ook een mens zijn. Mensen raken besmet door per ongeluk besmette vlooien op te nemen in besmet voedsel of via het speeksel van huisdieren.

De tussengastheer is de vlo (hond, kat).

Wat is de ontwikkelingscyclus van de lintworm bij de hond?

De eindgastheer scheidt een cocon van eitjes uit via de ontlasting.

De vlo neemt de eitjes op en ontwikkelt zich tot een cysticercoïde larve.

De eindgastheer slikt de geïnfecteerde vlo in, bijvoorbeeld een hond die een vlo inslikt terwijl hij bijt op een jeukende plek waar de vlo bloed drinkt. De volwassen lintwormen ontwikkelen zich vervolgens in de dunne darm van de eindgastheer.

De symptomen van teniasis zijn gevarieerd.

De weefselvorm (cysticercose) bij dieren is asymptomatisch.

In het geval van lokalisatie van cysten in de hersenen treden bijvoorbeeld toevallen en convulsies op, neurologische symptomen. In het geval van lokalisatie in het oog treden visuele stoornissen op, blindheid kan optreden.

De darmvorm, waarbij de persoon de definitieve gastheer is, kan zich uiten in spijsverteringsstoornissen:

• misselijkheid
• winderigheid
• diarree

Lees ook:
Ascariasis, haakworm, spoelworm: wat zijn de oorzaken en symptomen?
Parasieten, huisdieren en gezondheid? Verspreiding, symptomen en behandeling
Parasieten, luizen of andere ziekten in onze scholen en kinderdagverblijven?

In de volgende tabel staan de symptomen die voorkomen bij elk type lintworm

Voor de diagnose van parasitosen worden 3 soorten onderzoeksmethoden gebruikt:

1. Directe diagnose.

Directe diagnostiek wordt uitgevoerd op gespecialiseerde parasitologische afdelingen:

• ontlasting (als bewijs voor de aanwezigheid van lintwormen in de ontlasting).
• Urine
• bloed
• hersenvocht
• sputum
• biopsiemateriaal (spier, darm, lever, blaas, huid)

Indirecte diagnostiek

Indirecte diagnose is gebaseerd op serologische detectie van antilichamen in het bloed en allergische huidreacties (intradermale testen).

3. Aanvullende onderzoeksmethoden

Ondersteunende onderzoeksmethoden zijn onder andere bloedtesten. Beeldvormende methoden zijn onder andere ultrasonografie, computertomografie, scintigrafie en laparoscopie.

Na inname hechten de lintwormlarven zich aan het slijmvlies van de dunne darm. Na ongeveer 6 tot 8 weken ontwikkelen de larven zich tot volwassen lintwormen.

De volwassen lintworm geeft zijn eicellen af. Deze komen vrij in de externe omgeving wanneer de ontlasting wordt gepasseerd (lintwormcellen in de ontlasting).

In sommige gevallen is auto-infectie met de eigen eitjes van de lintworm mogelijk. De eitjes ontwikkelen zich in de maag tot larven. Deze dringen de darmslijmvliezen binnen en dringen verschillende weefsels en organen binnen:

• onderhuids weefsel
• skeletspieren
• hersenen
• ogen