Stotteren, stotteren: wat zijn de oorzaken?

Stotteren is een spraakstoornis waarbij de vloeiendheid van de spraak wordt onderbroken door het onwillekeurig herhalen van enkele lettergrepen of woorden.

De spraakonderbrekingen kunnen gepaard gaan met pauzes waarin de persoon geen geluid kan maken. Deze pauzes worden ook wel spraakblokken genoemd.

Hoewel stotteren geen gedrags- of emotionele stoornis is, valt het wel onder deze categorie.

Het is een ernstige spraakstoornis die aanzienlijke problemen veroorzaakt in iemands persoonlijke leven, in de maatschappij, op school en op het werk.

In het geval van stotteren is er geen sprake van een verstandelijke beperking. De hersenen van een stotterend individu functioneren vrij normaal.

De eerste tekenen van stotteren treden vaak al op bij kinderen van 3-5 jaar op de kleuterschool. Het komt vaker voor bij jongens.

Bij 90% van de kinderen treedt stotteren op voor de leeftijd van 4 jaar.

De omgeving waarin een kind opgroeit, vooral het gezin, speelt een belangrijke rol bij het ontstaan en de ontwikkeling van deze stoornis.

Een veel voorkomende trigger is een psychologisch trauma, dat acuut kan zijn of lang kan duren.

Vaak ontstaat het echter ook door aangeboren aanleg.

Wanneer stotteren plotseling optreedt bij een kind, is dat meestal een welbepaalde emotionele ervaring. De ervaring is meestal negatief, maar een sterke emotionele ervaring, zoals een onverwachte overweldigende beloning, is geen uitzondering.

De Internationale Dag van de Bewustwording van Stotteren is op 22 oktober.

Stotteren wordt onderverdeeld in

Initieel (beginnend), dat voorkomt bij kleuters en bij kinderen bij de overgang naar school, tussen de 5 en 7 jaar.

Persistent (vast), dat aanhoudt gedurende de hele schoolperiode, tussen 7 en 13 jaar.

Chronisch, dat aanhoudt tot in de adolescentie en volwassenheid, vanaf 14 jaar.

De oorzaak kan ontwikkelingsgebonden en neurogeen zijn.

De ontwikkelingsoorzaak van stotteren komt al voor bij jonge kinderen en is een van de meest voorkomende vormen.

Neurogene oorzaak van stotteren is verworven met een later begin. Het komt voor bij oudere kinderen, bij mensen na hoofdletsel, na een beroerte of na hersenletsel.

Het kan ook worden veroorzaakt door drugsgebruik, medicatie, psychologisch en emotioneel trauma.

Ontwikkelingsoorzaak van stotteren

• De meest voorkomende oorzaak, tot 88% van de gevallen, zijn ongunstige gezinsomstandigheden
• Verandering in communicatieomgeving
• De komst en geboorte van een nieuw gezinslid
• Verandering van woonplaats
• Scheiding van het kind van het gezin, zelfs tijdelijk, kan deze aandoening veroorzaken
• Angst

Een aangeboren aanleg, waarschijnlijk als gevolg van ernstige stress of psychologisch trauma, speelt ook een belangrijke rol bij de oorzaak van stotteren.

Erfelijkheid, kleine hersenbeschadigingen, kleine afwijkingen in de hersenontwikkeling en de omgeving spelen ook een rol.

Psychologische oorzaken van stotteren

Vanuit psychologisch oogpunt kan de oorzaak van het plotseling optreden van stotteren zijn:

• aanval van een dier
• ziekenhuisopname van het kind
• het overlijden van een naast familielid (ouder, grootouder, favoriet familielid)
• auto-ongeluk
• een val van een hoogte
• maar ook een sterke emotionele ervaring, bijvoorbeeld het uitpakken van een cadeautje

Hoe stotteren voorkomen

• Maak het kind niet bang.
• Zet hem niet onder druk met angst, bijvoorbeeld voor de komst van de duivel.
• Vermijd situaties die het kind psychisch zouden kunnen beïnvloeden, bijvoorbeeld opgesloten worden in een donkere kamer, straf met een koude douche.
• Dwing je kind niet om iets te doen waar hij of zij erg bang voor is.
• Praat niet op een manier die het kind bang maakt. Laat het kind geen griezelfilms kijken. Vermijd plotselinge harde geluiden die het kind bang kunnen maken.

Risicofactoren voor stotteren

• Ontwikkelingsachterstand in de kindertijd
• Genetische aanleg als stotteren in de familie voorkomt
• Stress in de familie

Stotteren manifesteert zich tijdens actieve communicatie, wat het ergst is als je je concentreert.

Stotteren wordt verergerd door opwinding, angst, vermoeidheid, stress, druk, psychologische spanning, optreden voor een publiek en ook een afname van het gevoel van eigenwaarde.

Het is veel minder uitgesproken bij lezen.

Stotteren komt het minst voor bij fluisteren of zingen.

De meeste mensen met stotteren spreken vloeiend zonder te stotteren als ze tegen zichzelf praten of als ze zingen.

Symptomen variëren en zijn afhankelijk van de ernst van de stoornis.

• De milde vorm uit zich door herhaling van eerste lettergrepen of medeklinkers, soms met strekken.
• Bij de matige vorm zijn er ook spasmen aan het begin, rekken en herhalen van lettergrepen. Soms zijn er ook bewegingen van de gezichtsspieren, romp, armen en hoofd.
• Bij de ernstige vorm is de spraak verstoord en zijn de spasmen aan het begin van woorden zo sterk dat ze onoverkomelijk zijn.

Stotteren heeft 3 groepen symptomen

Dysfluency - onduidelijke spraak

• Bij stotteren treedt een vorm van dysfluency op als
  • Herhaling van woorden - Ik zie auto, auto
  • Herhaling van woorden
  • Herhaling van lettergrepen
  • Herhaling van woorden met één lettergreep
  • Lange lettergrepen
  • Klinkerverlenging
  • Blokkeren of stoppen in een zin - stille pauzes
  • Pauze in een woord
  • Verbale wendingen en zinscorrecties

Overmatige spierinspanning

• Spraakproblemen kunnen gepaard gaan met
  • Snel knipperen met de ogen
  • Trillen van de lippen
  • Tics in het gezicht
  • Schokken van het hoofd
  • Binden van de vuisten
  • Blozen
  • Zweten

Mentale spanning

• Uit zich door:
  • Innerlijke rusteloosheid
  • Frustratie
  • Angst om te spreken
  • Vermijdend communicatiegedrag (gesprekken vermijden, telefoontjes plegen, liever sms'jes of e-mails sturen)

Tonen, klonen en tonoclonen

Tonen, klonen en tonen verstoren serieuze communicatie.

Ze worden vergezeld door

• onnatuurlijke gezichtsuitdrukkingen
• hoofd- en lichaamsbewegingen, tics.
• het kind ademt onregelmatig, soms met tekenen van stuiptrekkingen
• blozen van het gezicht
• zweten
• snelle pols

Vaak is er sprake van logofobie, een angst om te spreken.

Als je communiceert met de symptomen van stotteren, kom je het volgende tegen:

• Tonische vorm van stotteren - Verschijnt door druk aan het begin van een lettergreep van een woord. De druk kan zo sterk zijn dat het woord niet wordt uitgesproken.
• Clonische vorm - Wordt gekenmerkt door herhaling van lettergrepen aan het begin van een woord. In de ernstige vorm kan de herhaling midden in een woord voorkomen.
• De tonisch-clonische vorm is de meest voorkomende vorm en wordt gecombineerd met de tonische en clonische vormen.

Wat gebeurt er bij stotteren?

Bij stotteren is er sprake van onwillekeurige samentrekking van de ademhalings-, stemband- en articulatiespieren.

Bij stotteren is er sprake van:

Verminderde ademhalingsbewegingen

De persoon die stottert verspilt onevenredig veel uitademingslucht.

Sommige personen met tonisch stotteren ademen lucht uit voordat ze een geluid maken en voltooien het woord met alleen restlucht.

Anderen ademen lucht uit terwijl ze een woordbarrière overwinnen als ze stotterend spreken.

De ademhaling bij kinderen in rust is normaal, heel fysiologisch. Zodra hij iets wil zeggen, is er een verandering in de uitgeademde luchtstroom.

Interferentie met fonatoire bewegingen

Een stoornis in de stemproductie die het gevolg is van een storing in de fonatoire bewegingen van het strottenhoofd.

De gewelddadige en spasmodische stemproductie veroorzaakt schade aan de stembanden door bloedtoevoer en zwelling van het slijmvlies, wat gelijktijdig stemstoornissen veroorzaakt.

Symptomen van stotteren in een notendop

• Moeite met het beginnen van woorden, zinnen
• Verlenging van woorden, klinkers in een woord
• Herhaling van klinkers, woorden, lettergrepen
• Pauzes binnen een woord waardoor het woord breekt
• Woorden toevoegen aan spraak, bijv. "ahem", vooruitlopend op moeilijkheden bij het uitspreken van het volgende woord
• Overmatige spanning of bewegingen van het gezicht, bovenlichaam
• Angst bij het spreken
• Onvermogen om effectief te communiceren

Voorbeelden

• Klanken toevoegen - ehm, ajaaj...
• Hele woorden herhalen - appel, appel op tafel
• Zinnen herhalen - ze is - ze is 8 jaar oud
• Woorden veranderen bij het communiceren in een zin - ik was... ik ging weg
• Incompletie van gedachten - genaamd .... namen vergeten

Uitgebreide en grondige diagnostiek is essentieel voor het ontwerp van de behandeling.

Het kind zal onderzoeken ondergaan zoals:

• foniatrie - behandeling van stem-, spraak- en gehoorstoornissen
• logopedie - onderzoek van uitspraak, expressie, taalvaardigheid, spraakverstaan
• neurologisch - onderzoek en diagnose van neurologische aandoeningen
• psychologisch - onderzoek van persoonlijkheid, intellect, geheugen, aandacht
• in sommige gevallen
  • intern onderzoek, waarbij de algemene medische geschiedenis van het individu, zijn/haar gezondheidstoestand, evenals eerdere ziekten, verwondingen, operaties die kunnen hebben geleid tot stotteren worden vastgesteld
  • revalidatieonderzoek
  • psychiatrisch onderzoek

Bij de diagnose en evaluatie van stotteren (dysfluency) wordt het volgende geëvalueerd:

• De frequentie van pauzes die merkbaar zijn bij stotteren
• Kwalitatief kunnen tekenen van pauzes zich manifesteren door niet-fysiologische symptomen zoals geforceerde pauzes veroorzaakt door spasmen (onvrijwillige spiersamentrekkingen), overmatige spraakinspanning, of spraak die hoorbaar anders is.
• Lokalisatie van pauzes
• Duur van pauzes

Stotteren komt het vaakst voor bij kinderen tussen de 2 en 7 jaar.

Stotteren komt in 80-90% van de gevallen voor bij kinderen jonger dan 4 jaar.

Het verloopt langzaam en geleidelijk of kan plotseling beginnen.

Het meest voorkomende verschijnsel is de geleidelijke herhaling van de beginmedeklinker, waarbij het eerste woord herhaald wordt zonder dat het kind zich realiseert dat hij het herhaalt.

Na verloop van tijd wordt de spraakstoornis frequenter en storender.

Stotteren verdwijnt uiteindelijk bij 65-85% van de kinderen.

Soms wordt stotteren chronisch en blijft het tot in de volwassenheid bestaan. Het kan het gevoel van eigenwaarde verminderen.

De persoonlijkheid van de stotteraar wordt sterk beïnvloed door stotteren en leidt vaak tot passiviteit en sociaal isolement.

Spraakblokkades kunnen leiden tot een minderwaardigheidscomplex, zelfhaat en depressie.