Slapeloosheid: wat zijn de oorzaken en hoe kom je van slapeloosheid af?

Slapeloosheid is een slaapstoornis. Het veroorzaakt problemen met inslapen, frequente onderbrekingen van de slaap of een zeer oppervlakkige slaap, of 's morgens heel vroeg wakker worden en een verkorte slaap.

Slapeloosheid kan soms te maken hebben met gewone oorzaken zoals tijdelijk verhoogde stress, veranderingen in omgeving of tijdzone.

Maar het kan ook heel ernstig zijn, wat kan wijzen op verschillende medische aandoeningen.

Slapeloosheid is de meest voorkomende vorm van alle slaapstoornissen. Naar schatting lijdt 5-35% van de bevolking aan slapeloosheid.

De incidentie is ook gerelateerd aan leeftijd en neemt toe met het stijgen van de jaren.

Slaapstoornissen worden onderverdeeld in:

• slapeloosheid (insomnia)
• overmatige slaperigheid overdag (hypersomnie)
• parasomnieën, abnormaal gedrag tijdens de slaap, verwardheid, schreeuwen, huilen
• slaapgestoorde ademhaling, zoals slaapapneu of snurken
• circadiane ritmestoornissen, verschuiving in slaap- en waaktijden
• abnormale bewegingen tijdens de slaap
• geïsoleerde symptomen
• en een groep andere slaapstoornissen

Wat is slapeloosheid?

Slapeloosheid is de oorzaak van tal van problemen, zowel mentaal als fysiek. Het is bijvoorbeeld een risicofactor voor depressie of alcoholverslaving.

In de loop van een normale dag is het een risicofactor voor vermoeidheid, uitputting, concentratie- of geheugenproblemen. Het verhoogt spanning, nervositeit, maar ook blessures en daarmee gepaard gaande fysieke problemen.

Slapeloosheid wordt gekarakteriseerd als een slaapstoornis die kan bestaan uit:

• slaapstoornissen, zoals langdurig in slaap vallen
• onderbroken slaap en dan weer langdurig slapen
• 's ochtends vroeg wakker worden
• een combinatie van het bovenstaande

Iemand kan dus aan verschillende vormen van slapeloosheid lijden. Hij of zij heeft bijvoorbeeld moeite om 's avonds in slaap te vallen, wordt 's ochtends vroeg wakker of wordt 's nachts vaak wakker en heeft dan moeite om weer in slaap te vallen. Het gevolg is dat hij of zij slaaptekort heeft. Slapeloosheid kan ook gepaard gaan met andere slaapstoornissen, zoals nachtmerries en soms somnambulisme.

Overdag kan hij last hebben van vermoeidheid, uitputting, slaperigheid overdag, maar ook van emotionaliteit, humeurigheid, verhoogde prikkelbaarheid, verminderde motivatie. En bijvoorbeeld op het werk kan er een verhoogde neiging zijn om fouten te maken of ongelukken te krijgen. Als gevolg van slapeloosheid kan hij ook verschillende lichamelijke problemen ervaren.

Afhankelijk van de duur kan slapeloosheid kortdurend zijn (ook wel voorbijgaand of acuut genoemd) en chronisch, en dit is wanneer de slaapstoornis langer dan 4 weken aanhoudt. Het kan van jongs af aan blijven bestaan of worden opgewekt door medicatie of alcohol.

De ontwikkeling van slapeloosheid wordt beïnvloed door tal van risicofactoren, zoals levensstijl, dag- en nachtroutines, stress en mentale belasting, maar ook fysieke inspanning. Natuurlijk kunnen veranderingen in omgeving en tijdzone ook problemen veroorzaken.

Verschillende ziekten, zoals aandoeningen van het hart- en vaatstelsel en het ademhalingssysteem, behoren ook tot de oorzaken van slapeloosheid. Slapeloosheid zelf is een oorzaak van verschillende moeilijkheden. Het kan de oorzaak zijn van depressie of angst. Mensen die lijden aan slapeloosheid hebben een grotere neiging tot alcoholisme.

In de tabel staan de vormen van slapeloosheid

Wat is slaap?

Slaap is een fysiologische toestand die nodig is voor regeneratie en het herwinnen van kracht. Het is essentieel en het gebrek eraan veroorzaakt fysieke en mentale problemen. Slaap is een toestand waarin een persoon zich minder bewust is van zijn/haar omgeving.

De stofwisseling en het hart slapen echter niet en werken niet. Tijdens de slaap vertragen de ademhaling en de hartslag, de bloeddruk daalt. De celsynthese vindt plaats, het lichaam reinigt zich en laadt zich op.

Tijdens de slaap zijn er verschillende vormen van slaap, namelijk de diepe slaapfase (niet-REM) en de REM-slaap, die het ondiepere deel is. In de diepe of niet-REM-slaap herstellen we, krijgen we nieuwe energie. De andere kant is de REM-slaap. Deze is ondieper, we dromen tijdens deze slaap.

De benodigde slaapduur is individueel en bedraagt gemiddeld 7-9 uur.
Een bepaalde groep mensen is tevreden met 4-5 uur slaap.
Aan de andere kant zijn er mensen die 8-9 uur moeten slapen.

REM is een afkorting van Rapid Eye Movement. Deze zijn afwezig in het niet-REM gedeelte. We kunnen de afwisseling van deze twee vormen registreren op EEG scans, en ze verschillen in de elektrische activiteit van het centrale zenuwstelsel.

Slaapstoornissen op korte termijn worden veroorzaakt door verschillende factoren, zoals de tijdsverandering, het eten van ongepaste, zware maaltijden voor het slapengaan, laat eten of het drinken van stimulerende dranken zoals koffie en alcohol. De kwaliteit van de slaap wordt ook beïnvloed door omgevingsgeluid of licht.

Slaapproblemen kunnen veroorzaakt worden door een ongeschikt bed, matras of kussen. Ook verandering van omgeving. Langdurige stress, echtelijke en partnerruzies, maar pas op voor overspannenheid.

Deze vorm van slapeloosheid is kortdurend, acuut en voorbijgaand. Het duurt niet langer dan één of twee weken. Mogelijk gedurende een periode van aanhoudende overbelasting, fysiek of mentaal. Chronische slapeloosheid is een ernstigere vorm.

Langdurige slapeloosheid houdt langer dan 4 weken aan. De prevalentie is naar verluidt ongeveer 10 tot 15% van alle subtypes van slapeloosheid. Het gaat ook gepaard met aandoeningen zoals angst door angst om niet genoeg slaap te krijgen.

Er zijn verschillende oorzaken van slapeloosheid, zoals vermeld in de tabel. Levensstijl, slaaphygiëne, onregelmatige dagroutine, slaap overdag en mogelijk bepaalde aandoeningen hebben ook een grote invloed. Pijn of jeuk hebben een negatief effect.

Aandoeningen die slapeloosheid uitlokken zijn bijvoorbeeld:

• GERD (gastro-oesofageale refluxziekte).
• hart- en vaatziekten, waaronder hypertensie, astma cardiale
• chronische obstructieve longziekte
• astma
• hooikoorts, allergieën
• ontsteking van de bovenste luchtwegen, verkoudheid en rhinitis
• artritis
• neurologische en neurodegeneratieve ziekten
• spinale pijn
• chronische pijn
• hormonale problemen en veranderingen
  • hyperthyreoïdie
  • menopauze, d.w.z. slapeloosheid in de overgang
  • zwangerschap
  • maar ook slapeloosheid vóór de menstruatie
• osteoporose
• maar ook psychische aandoeningen zoals depressie, angst, delirium en andere

Slapeloosheid bij vrouwen en zwangere vrouwen

Slapeloosheid kan worden veroorzaakt door hormonale veranderingen. Het is daarom belangrijk voor jonge vrouwen om zwangerschap uit te sluiten voordat ze met de behandeling beginnen. Hormonale veranderingen, en dus slapeloosheid, kunnen vroeg in de zwangerschap optreden, dat wil zeggen aan het begin van de zwangerschap.

Maar daarna melden veel vrouwen moeilijkheden in het derde trimester. Dit komt door de grootte van de foetus en de baarmoeder, die de keuze van de slaaphouding van de zwangere vrouw beperkt. Een zachte houding op de linkerzij is het beste, omdat dit de terugstroom van bloed naar het hart ontspant.

Naast de positiebeperkingen is er natuurlijk ook het probleem van frequent urineren tijdens de nacht, ook door de kleinere blaasruimte. De grotere omvang van de baarmoeder oefent ook druk uit op het middenrif, wat 's nachts ademhalingsmoeilijkheden kan veroorzaken.

In rugligging komt brandend maagzuur ook voor. Andere oorzaken kunnen een opgezwollen buik en een vol gevoel zijn. Hartkloppingen komen vaak voor, door een hogere hartslag. Een andere factor is stress. Zwangere vrouwen hebben hier ook meer last van.

Niet dat slapeloosheid moet worden beschouwd als een symptoom van zwangerschap, maar de hormonale veranderingen die erdoor worden veroorzaakt, kunnen tot deze aandoening leiden. Op dezelfde manier veranderen de hormoonspiegels tijdens de menstruatiecyclus. Slapeloosheid kan dus al vóór de menstruatie optreden. Hetzelfde is het geval bij de menopauze.

Daarom moeten vrouwen ook aan deze redenen denken als ze slaapproblemen hebben. Als de problemen terugkomen of onredelijk zijn, is het natuurlijk het beste om een gynaecoloog te raadplegen. Omdat in geval van zwangerschap veel medicijnen gecontra-indiceerd zijn en er ernstiger oorzaken kunnen zijn.

Symptomen variëren naargelang de vorm van slapeloosheid. De typische manifestatie is meestal het heen en weer rollen in bed bij iemand die lijdt aan een slaapstoornis. Of de behoefte om langer de tijd te nemen om te kalmeren en in slaap te vallen.

Midden in de nacht wakker worden, vaak wakker worden zonder duidelijke reden en dan moeite hebben om weer in slaap te vallen. Ochtendinsomnie uit zich door 's ochtends vroeg wakker te worden, zelfs enkele uren voordat je 's ochtends echt moet opstaan.

Over het algemeen zijn de symptomen van slapeloosheid typisch. De symptomen zijn onder andere

• slaapstoornissen, d.w.z. moeite met inslapen
• slaap van slechte kwaliteit met tussenpozen
  • waardoor het moeilijk is om weer in slaap te vallen
• 's ochtends vroeg wakker worden
• zich onvoldoende hersteld, energiek, uitgerust voelen bij het ontwaken

Vervolgens manifesteert slapeloosheid zich ook overdag als:

Slapeloosheid is een risicofactor voor lichamelijke aandoeningen en ziekten, zoals verminderde immuniteit, hart- en vaatziekten en diabetes. Bij kinderen kan slapeloosheid leiden tot groeiachterstand en overgewicht en obesitas.

De diagnose van slapeloosheid is niet eenvoudig. Kortdurende of intermitterende slapeloosheid impliceert geen pathologische aandoening. Als de problemen echter aanhouden, is professionele betrokkenheid, d.w.z. onderzoek, noodzakelijk. Omdat chronische slaapstoornissen tot ernstige lichamelijke problemen kunnen leiden.

De basis is een anamnese en de identificatie van specifieke problemen. Tijdsgegevens zoals het tijdstip van liggen, in slaap vallen en opstaan worden verzameld, maar ook andere informatie met betrekking tot slaap, dromen, bewegingen tijdens de slaap, 's nachts wakker worden, snurken of vocale uitingen tijdens de slaap.

Er worden onderzoeken uitgevoerd, hersen- en spieractiviteit gemeten. Het is ook belangrijk om organische oorzaken van slapeloosheid uit te sluiten. De anamnese is de belangrijkste factor bij de diagnose van slaapstoornissen, maar daarnaast kunnen sommige van de hierboven genoemde onderzoeken nuttig zijn:

• polysomnografie (nachtelijke slaapmonitoring)
• EEG (onderzoek van de elektrische activiteit van de hersenen)
• EMG (controle van de elektrische activiteit van spieren zoals de kinspieren)
• EOG (elektro-oculografie, controle van oogbewegingen)
• monitoring van de luchtstroom voor neus en mond
• borst- en buikbewegingen tijdens de ademhaling
• ECG (onderzoek van de elektrische activiteit van het hart)
• zuurstofverzadiging van het bloed
• video-opname
• actigrafie, beoordeling van motorische activiteit over meerdere dagen
• ESS (kort voor Epworth Sleepiness Scale, een subjectieve beoordeling van slaperigheid overdag)
• slaapdagboek, gegevens over slaap- en waaktijden gedurende 4 weken

Slapeloosheid kan verschillende vormen aannemen. Iemand kan moeite hebben om 's avonds in slaap te vallen, maar hij of zij kan ook onrustig slapen en 's nachts vaak wakker worden, terwijl de slaap eigenlijk met tussenpozen valt. Ook kan hij of zij 's ochtends heel vroeg wakker worden en niet meer in slaap vallen.

Slapeloosheid kan worden veroorzaakt door verhoogde stress, zowel lichamelijk als geestelijk, of door een slechte slaaphygiëne. Slapeloosheid zou het hele leven aanhouden, afwisselend met periodes van eb en vloed. Het wordt dan weer uitgelokt door periodes van stress.

Het kan ook worden uitgelokt door misbruik van en afhankelijkheid van slaappillen (hypnotica). Als slapeloosheid van korte duur is, is het niet zo'n probleem. Het veroorzaakt echter nog steeds problemen zoals vermoeidheid, zwakte of uitputting.

Als slapeloosheid een langdurig probleem is, gaan er ook andere problemen mee gepaard, bijvoorbeeld een verminderde concentratie, geheugen en frequente stemmingswisselingen. De persoon verliest initiatief, interesse en motivatie.

Slaapstoornissen kunnen het gevolg zijn van ernstige problemen. Ze verminderen de werkprestaties, wat resulteert in een verhoogde neiging om fouten te maken, het risico op letsel. Deze problemen worden dan nog verergerd door lichamelijke symptomen.

Het zenuwstelsel is meer geïrriteerd en dit kan problemen veroorzaken op het niveau van de neuromusculaire verbinding. Dit uit zich in trillen, maar ook moeilijkheden die lijken op tetanie, samen met hartkloppingen en andere moeilijkheden.

De persoon ervaart hoofdpijn, spierpijn, zweet meer, is bleek en kan spijsverteringsproblemen hebben. De symptomen kunnen van persoon tot persoon verschillen. Slapeloosheid kan uitmonden in hart- en vaatziekten zoals hoge bloeddruk.

Slapeloosheid kan ontstaan bij psychologische stoornissen, zoals in het geval van angst of depressie. Maar ook omgekeerd kan slapeloosheid deze psychologische problemen uitlokken. Obesitas en diabetes lopen risico.