Slaapapneusyndroom: wat is het, wat zijn de oorzaken en symptomen? Diagnose

Slaapapneu treft vooral mensen die snurken in hun slaap.

Deze ziekte is gevaarlijk vanwege vermoeidheid overdag en de ontwikkeling van ernstige long- en hartaandoeningen.

Slaapapneu is een beschavingsziekte die wordt geclassificeerd als een slaapstoornis in de ademhaling binnen slaap-waakstoornissen.

De term "slaapapneu" verwijst naar een toestand waarbij de ademhaling meer dan 10 seconden stopt en meer dan 5 keer per uur herhaald wordt. De term "hypopneu" verwijst naar een toestand waarbij het ademvolume met meer dan de helft verminderd wordt gedurende minstens 10 seconden. In deze situaties treedt desaturatie op, of verminderde zuurstofverzadiging van het bloed (hemoglobine).

De belangrijkste vormen van slaapapneu zijn:

• Obstructieve slaapapneu is de meest voorkomende vorm van de ziekte en wordt veroorzaakt door obstructie van de luchtwegen.
• Centraal slaapapneu treedt op wanneer de signalen van het ademhalingscentrum van de hersenen naar de spieren die de ademhaling regelen, worden verzwakt.
• Het complexe slaapapneusyndroom is een combinatie van zowel obstructieve als centrale slaapapneu, bijvoorbeeld bij behandeling met bepaalde medicijnen.

In ontwikkelde landen is het een veel voorkomende ziekte met een prevalentie van 5-8% van de bevolking. De werkelijke aantallen kunnen nog hoger liggen, omdat het een ziekte is die sterk ondergediagnosticeerd wordt.

Mannen hebben er vaker last van, in een verhouding van 2:1 ten opzichte van vrouwen, maar na de menopauze neemt de incidentie van slaapapneu bij vrouwen toe. De hoogste incidentie is tussen de 40 en 50 jaar.

De oorzaak van het sluiten van de luchtwegen tijdens de slaap is een onbalans tussen de kracht van de spieren die de ademhalingsspieren openhouden en de kracht die ze sluit.

Tijdens de slaap neemt de spierspanning af. De krachten van het omringende weefsel die de luchtweg afsluiten beginnen te overheersen.

Dergelijk weefsel kan bestaan uit vet rond de keel bij zwaarlijvige mensen, vergrote amandelen, een lang uitgerekt gehemelte, een vergrote tong, afwijkingen aan de slapen en kaken, tumoren in de mondholte en de keelstreek, enzovoort.

De luchtwegen bezwijken onder zo'n kracht, worden slap, hun lumen vernauwt tot ze volledig worden geblokkeerd door de dichtgeklemde wanden van de keelholte. Door de onderbreking van de luchttoevoer naar de longen daalt de zuurstofverzadiging van het bloed en stijgt het_CO2-gehalte, de hartslag en de bloeddruk stijgen.

De chemoreceptoren, die zich in de aorta en halsslagaders bevinden, zijn zeer gevoelig voor veranderingen in de bloedgasconcentratie.

Activering van de chemoreceptoren leidt tot betrokkenheid van de ademhalingsspieren en reflexmatige inductie van de ademhaling, gevolgd door micro-awakening.

Het resultaat van het uitwassen van adrenaline is een verhoging van de bloeddruk en vernauwing van de bloedvaten in de systemische en pulmonale circulatie.

Deze cyclus wordt verschillende keren herhaald tijdens de slaap en gaat gepaard met snurken.

Als de cyclus zich 5-15 keer per uur herhaalt, is er sprake van een milde aandoening;
15-30 apneuspauzes per uur wordt geclassificeerd als een matige aandoening.
Bij meer dan 30 episodes van apneu is er sprake van een ernstige aandoening met veel gevolgen voor de gezondheid.

Centrale slaapapneu is een minder vaak voorkomende oorzaak van apneu-pauzes tijdens de slaap. Ademen is een spontane activiteit die wordt gecontroleerd door het ademhalingscentrum in de hersenen.

Dankzij dit centrum hoeven we onze ademhaling niet te controleren en vindt deze zelfs plaats tijdens de slaap wanneer we niet bij bewustzijn zijn. Centrale slaapapneu treedt op wanneer het ademhalingscentrum in de hersenen niet in staat is om signalen door te geven aan de ademhalingsspieren.

In de praktijk betekent dit dat de persoon gedurende een korte periode stopt met ademen omdat de hersenen hem niet "dwingen" dit te doen.

Risicofactoren voor obstructieve slaapapneu:

• Overgewicht en obesitas verhogen het risico op slaapapneu aanzienlijk. Opgehoopt vetweefsel in de nek en onder de kin kan op de luchtweg drukken en de ademhaling belemmeren
• Een brede en volumineuze nek
• Vernauwde luchtwegen door vergrote hals- of neusamandelen, vooral bij kinderen
• Mannelijk geslacht en vrouwelijk geslacht na de menopauze
• Leeftijd van 40 jaar en ouder
• Familiegeschiedenis
• Alcohol drinken, kalmeringsmiddelen gebruiken. Deze stoffen ontspannen de nekspieren, waardoor de luchtweg niet open kan blijven
• Nicotinisme: rokers hebben 3 keer meer kans op slaapapneu
• Chronisch verstopte neus, zoals neuspoliepen, een scheef neustussenschot of slijmvlieszwelling bij allergieën
• Chronische ziekten zoals hartfalen, hoge bloeddruk, diabetes type 2, de ziekte van Parkinson, polycysteus ovariumsyndroom, hormonale stoornissen, plotselinge beroerte of astma verhogen het risico op slaapapneu

Risicofactoren voor centrale slaapapneu zijn onder andere

• Oudere leeftijd
• mannelijk geslacht
• hartaandoeningen, bijv. congestief hartfalen
• gebruik van opioïde pijnstillers
• gebruik van pijnstillers

De symptomen van slaapapneu variëren afhankelijk van de ernst van de ziekte.

Het meest typische symptoom is luid snurken, dat varieert in intensiteit tijdens de slaap en wordt onderbroken door stilte - een apneu-pauze zonder ademhaling.

Overdag hebben patiënten last van aanzienlijke vermoeidheid door de vele slaaponderbrekingen tijdens de nacht.

De vermoeidheid is zo uitgesproken dat er overdag microslaap optreedt. Dit kan potentieel zeer gevaarlijk zijn als men een beroep uitoefent waarbij men alert en oplettend moet zijn, bv. beroepschauffeurs.

Naar verluidt hebben patiënten met slaapapneu tot 7 keer meer kans op een auto-ongeluk.

Andere veel voorkomende symptomen zijn

• 's ochtends wakker worden met een droge mond.
• slaaphoofdpijn
• moeite met inslapen (slapeloosheid)
• ondraaglijke slaperigheid overdag (hypersomnie)
• moeite om de aandacht erbij te houden en je te concentreren
• nervositeit

Pas op voor complicaties

Een van de ernstige complicaties van slaapapneu voor de gezondheid is een verhoging van de bloeddruk tot pathologische niveaus en de ontwikkeling van hartaandoeningen.

De plotselinge daling van de zuurstofconcentratie in het bloed die optreedt bij slaapapneu is verantwoordelijk voor de stijging van de bloeddruk. Een te hoge bloeddruk belast het cardiovasculaire systeem en beschadigt de bloedvaten mechanisch.

Onbehandelde hoge bloeddruk verhoogt het risico op een hartaanval, plotselinge beroerte en hartritmestoornissen zoals boezemfibrilleren.

Slaapapneu verhoogt ook het risico op insulineresistentie en diabetes type 2.

De combinatie van verschillende stofwisselingsstoornissen, namelijk hoge bloeddruk, hoog cholesterolgehalte, hoge bloedsuikerspiegel en obesitas, wordt het metabool syndroom genoemd en is direct gerelateerd aan de ontwikkeling van hartaandoeningen.

Daarnaast kan obstructieve slaapapneu een complicatie zijn van algehele anesthesie.

Patiënten met slaapapneu hebben een verhoogd risico op complicaties tijdens een grote operatie. Ze zijn gevoelig voor ademhalingsmoeilijkheden, vooral als ze verdoofd zijn en op de rug liggen, wat vaak voorkomt tijdens een operatie.

De eerste stap bij het stellen van de diagnose zijn anamnestische gegevens, meestal verkregen met behulp van een partner die in dezelfde kamer slaapt.

Informatie over roken, alcoholgebruik en het gebruik van verschillende hypnotica (slaappillen), die apneu kunnen verergeren, is belangrijk. Patiënten vullen verschillende vragenlijsten in, op basis waarvan de arts een diagnose stelt of overweegt of verder onderzoek nodig is.

Voor verdere diagnostiek worden meestal specialisten uit verschillende disciplines ingeschakeld, zoals een neuroloog, longarts, otorinolaryngoloog (KNO-arts) of psychiater. Omdat het om een slaapstoornis gaat, vinden de meeste onderzoeken plaats in gespecialiseerde centra voor slaapstoornissen.

Het onderzoek bestaat uit een slaaponderzoek en omvat nachtelijke controle van de ademhaling en andere lichaamsfuncties tijdens de slaap in een slaapcentrum:

• Nachtelijke polysomnografie is een onderzoek waarbij de patiënt wordt aangesloten op een machine die de hartslag, ademhalingsactiviteit, hersenactiviteit, hand- en voetbewegingen en zuurstofconcentratie in het bloed tijdens de slaap controleert.
• Slaaptests voor thuisgebruik zijn vereenvoudigde tests die ook de hartslag, de zuurstofconcentratie in het bloed en de ademhalingsactiviteit controleren.

Naast slaaponderzoek moet je een onderzoek laten doen door een KNO-arts om de aanwezigheid van neusobstructies zoals poliepen of een scheef neustussenschot uit te sluiten.

Een neuroloog onderzoekt de oorzaak van centrale slaapapneu. Een cardioloog beoordeelt de toestand van het cardiovasculaire systeem en de mate van beschadiging ervan bij langdurige slaapapneu.

Patiënten merken het begin van de ziekte vaak niet meteen op.

De apneu-pauzes zijn kort en onmerkbaar, zelfs voor de partner. Bovendien slaapt de partner meestal en wordt hij/zij niet wakker van de luide diepe ademhalingen na een apneu-pauze.

De partner wordt meestal gewaarschuwd wanneer frequente adempauzes of snurken gevolgd worden door hijgen. De situatie gaat gepaard met vermoeidheid overdag, gebrek aan concentratie, nervositeit en verminderde prestaties.

Dit is het moment waarop mensen voor het eerst naar de dokter gaan, die meestal andere oorzaken voor hun uitputting aanneemt.

Naast slaapapneu bestaat er een verwante aandoening die chronische obstructieve longziekte (COPD) heet. De combinatie van deze twee diagnoses staat bekend als een overlappingssyndroom.

Het is een combinatie van twee soorten luchtwegobstructie. COPD resulteert in een dynamische obstructie van de onderste luchtwegen, waardoor het moeilijk is om uit te ademen. Tegelijkertijd ontstaat er een inzakking van de bovenste luchtwegen als gevolg van slaapapneu, waardoor het op zijn beurt moeilijk is om in te ademen.

Bij deze patiënten ontstaat ernstige hypoxemie of chronisch zuurstoftekort in de weefsels.

Deze combinatie van aandoeningen leidt tot andere ernstige diagnoses zoals chronische longhartaandoeningen, polycythemie (verhoogd aantal bloedcellen), hartritmestoornissen en congestief hartfalen. Deze diagnoses gaan gepaard met hoge sterftecijfers.