Pneumothorax (lucht in de borst): oorzaken, symptomen en eerste hulp

Pneumothorax treedt op wanneer er lucht in de borstholte komt. De opgehoopte en verhoogde luchtdruk doet de longen instorten en belemmert de ademhaling en bloedsomloop.

In de meeste gevallen is het een levensbedreigende aandoening. Soorten en types pneumothorax, eerste symptomen, snelle hulp, behandeling en veel andere interessante informatie vind je in het artikel.

Wat is pneumothorax en borstholte?

De longen van een persoon bevinden zich in de ribbenkast. Hun oppervlak is bedekt met een dunne bedekking (membraan) die pleura - borstvlies wordt genoemd. Een soortgelijk membraan bevindt zich ook aan de binnenkant van de borstkas en wordt pleura genoemd.

Tussen deze twee thoraxvliezen bevindt zich een ruimte die professioneel de pleuraholte wordt genoemd.

De pleuraholte is gevuld met een kleine hoeveelheid speciale vloeistof. De vloeistof dient om de middenrifvliezen te laten bewegen en verschuiven tijdens de ademhaling (respiratie). De rol van de pleuraholte is dus om de longen te beschermen tegen de borstwand.

Onder fysiologische omstandigheden staat de pleuraholte onder negatieve druk. Zowel de rechter- als de linkerlong hebben hun eigen pleuraholte.

Pneumothorax treedt op wanneer er lucht in de borstholte komt. De ophoping van lucht in deze ruimte, tussen de borstwand en de longen, veroorzaakt een overmatige druk op de longen. De longen klappen vervolgens in en krimpen.

Pneumothorax is een levensbedreigende aandoening.

De etiologie van pneumothorax varieert. Deze aandoening kan spontaan ontstaan in combinatie met een andere, ernstigere ziekte. Meestal ontstaat het echter na trauma en mechanische schade.

Pneumothorax wordt volgens het type beschadiging onderverdeeld in:

• Open

Deze treedt op wanneer lucht uit de externe omgeving de borstholte binnendringt nadat de borstwand is doorbroken. Bij een open pneumothorax is er contact en uitwisseling van lucht tussen de borstholte van het individu en de externe omgeving.

• Gesloten

Treedt op wanneer lucht vanuit interne structuren de borstholte binnendringt, vooral wanneer er sprake is van letsel en verstoring van de longomgeving. Bij een gesloten pneumothorax is er geen contact en uitwisseling van lucht tussen de borstholte van de persoon en de externe omgeving.

Pneumothorax wordt onderverdeeld in verschillende types op basis van de oorzaak van het optreden:

• Traumatisch
• Spontaan
• Iatrogeen

Traumatische spanningspneumothorax

Een spanningspneumothorax is het gevolg van een verwonding van de borstwand. Een spanningspneumothorax brengt een ernstig risico op longinstorting met zich mee.

Het klepmechanisme zorgt ervoor dat vrije lucht de borstholte binnenkomt zonder te ontsnappen.

Het treedt op wanneer lucht tijdens de inspiratie in één richting de pleuraholte binnenstroomt. Op die manier hoopt lucht zich op in de holte rond de long en ontstaat er verdrukking en inkrimping van het longorgaan.

Als de druk toeneemt, wordt de inhoud van de holte naar de andere kant geduwd. De tegenoverliggende long wordt samengedrukt. Als gevolg van de samendrukking van de long aan de andere kant treedt hypoxie - zuurstofgebrek - op.

Er is een verminderde vasculaire terugvoer van bloed, circulatie, verminderde cardiale output en een daling van de bloeddruk.

Spontane pneumothorax

Spontane ophoping van lucht treedt op wanneer het borstvlies scheurt. Er ontsnapt dan lucht uit de longen in de borstholte.

Deze aandoening ontstaat vooral bij ernstigere ziekten zoals tuberculose, COPD, taaislijmziekte, longemfyseem, longabces en andere aandoeningen waarbij er een risico is op luchtholten.

Bij de ziekte en gelijktijdig krachtig bewegen, hoesten of ademen kan schade aan de pleuraholtewand optreden.

Iatrogene pneumothorax

Iatrogene pneumothorax wordt ook kunstmatige pneumothorax genoemd. Het treedt op na een diagnostische of therapeutische ingreep door een arts. Het gebeurt voornamelijk tijdens invasieve chirurgie in het thoraxgebied.

Voorbeelden zijn longbiopsie, het inbrengen van een veneuze katheter, ruggenprik, acupunctuur of drukbeademing.

Andere soorten pneumothorax

Naast lucht kunnen er verschillende soorten vloeistof in de pleuraholte terechtkomen. In een fysiologische toestand bevindt zich 10 tot 15 ml vloeistof in de holte. In pathologische omstandigheden kan de hoeveelheid vloeistof oplopen tot enkele liters.

Dit zijn voornamelijk water, bloed en lymfe. Als het zich ophoopt in de pleuraholte spreken we technisch gezien van hydrothorax, als bloed zich ophoopt is er sprake van hemothorax en in het geval van lymflekkage is er sprake van chylothorax.

De meest voorkomende verwondingen die leiden tot pneumothorax zijn auto-ongelukken, van een fiets vallen, gebroken ribben, zware slagen op de borst, steekwonden in de borst, schotwonden en duiken naar grote diepte.

Ineenstorting van de long komt vaker voor bij lange en dunne patiënten, maar het kan voorkomen bij patiënten van elke leeftijd en postuur.

Mogelijke oorzaken van pneumothorax:

• Contusie van de borstkas en hersenschudding
• Penetrerend mechanisch trauma
• Steek- en schotwonden
• Frontale en zijdelingse impact
• Bronchiale long biopsie
• Centrale veneuze cannulatie
• Kunstmatige longbeademing
• Bij reanimatie en ribfracturen
• Tuberculose van de long
• Obstructieve longziekte (COPD)
• Bacteriële longontsteking (infectie)
• Cystische fibrose
• Longemfyseem
• Longabces
• Bronchiale astma
• Acupunctuur
• Spinale zweer

Ernst van de symptomenis gerelateerd aan de oorzaak van het begin en de hoeveelheid lucht die het borstvliesholte.

Als het volume lucht blijft toenemen, kan dit de functie van het hart negatief beïnvloeden en een levensbedreigende aandoening veroorzaken.

Trauma en mechanische verwondingen zijn veelvoorkomende oorzaken van longinzakking. Pneumothorax uit zich in andere klinische verschijnselen, zoals hevige pijn op de borst die plotseling optreedt en eerder stekend en scherp is.

Er is sprake van overmatige dyspneu, ongemak bij het ademen en een gevoel van kortademigheid. Een irriterende hoest komt ook vaak voor.

Geassocieerde symptomen, zoals bleekheid van de huid, blauwheid van de slijmvliezen en lippen (cyanose), een daling van de bloeddruk en, omgekeerd, een stijging van de hartslag, worden geassocieerd met de daaropvolgende pathologische ademhaling en inadequate oxygenatie van het lichaam.

Geassocieerde symptomen en manifestaties van pneumothorax:

• Plotselinge pijn op de borst
• Gevoel van gebrek aan lucht
• Ernstige kortademigheid
• Droge irriterende hoest
• Snelle oppervlakkige ademhaling
• Bleke huid
• Blauwe verkleuring van slijmvliezen en lippen (cyanose)
• Daling van de bloeddruk
• Verhoging van de hartslag
• hartkloppingen
• Gevoel van angst en bezorgdheid
• Shocktoestand

Eerste hulp bij klaplong: hoe gaat u op de juiste manier te werk?

Als je in de buurt bent van een persoon met een open borstletsel, is dit een levensbedreigende aandoening. De getroffen persoon moet onmiddellijk eerste hulp krijgen.

In dit geval is er echter geen sprake van conventionele eerste hulp.

1. Allereerst is het belangrijk om de toestand van de gewonde en zijn ademhalingscapaciteit te beoordelen. Het is belangrijk om de typische symptomen van pneumothorax te herkennen, zoals kortademigheid, oppervlakkige ademhaling, bleekheid van de huid, blauwheid van de slijmvliezen en shock. Het is noodzakelijk om onmiddellijk de medische hulpdiensten te bellen.
2. Pneumothorax treedt vaak op als gevolg van letsel aan de borstholte. Het is daarom gemakkelijk om bloed te vinden dat uit de borstholte sijpelt, dat helderrood en schuimend is bij de wond. Als er een vreemd voorwerp in de borstholte zit, is het raadzaam om dit niet te verwijderen en te wachten op professionele hulp (tenzij een specialist u telefonisch anders vertelt).
3. Plaats de gewonde in een halfzittende positie en probeer onnodige bewegingen van de patiënt te vermijden. Het is raadzaam dat de gewonde probeert te kalmeren en zijn bovenste ledematen op een steun (grond) zet.
4. De open wond moet half gesloten zijn om te voorkomen dat er te veel lucht in de borstholte komt. Idealiter moet er een semi-permeabel verband worden gemaakt, bestaande uit een steriele binnenlaag gevolgd door een ondoordringbare laag - bijvoorbeeld een plastic vel. De onderkant van het verband is niet gefixeerd voor bloeddrainage.
5. Voor leken is het echter vrij moeilijk om een goed werkend semipermeabel verband te maken. Daarom wordt in de nieuwe normen niet aanbevolen om een ondoordringbaar verband te maken. Sommige bronnen raden daarentegen aan om het verband open te laten op de wond.
6. Houd de gewonde warm door hem te bedekken met een deken of door op een deken te gaan zitten. Het doel is om de warmte te isoleren.
7. Houd de toestand van het slachtoffer in de gaten tot de ambulance arriveert. Als het slachtoffer stopt met ademen, begin dan met reanimatie.

Continu contact met de hulpoproeper is aangewezen tot de aankomst van de hulpdienst zelf. In geval van twijfel is direct overleg met een specialist mogelijk.

Bij acute traumatische pneumothorax krijgt de patiënt eerste hulp en wordt hij per ambulance naar de operatiekamer gebracht. Het diagnostische proces wordt in dit geval versneld.

Een belangrijke rol wordt gespeeld door de ambulancedienst, die wordt opgeroepen voor de meeste traumatische gevallen van de borstkas. De diagnose begint op het moment van aankomst van de eerste hulp.

De diagnose (vooral bij een gesloten pnenumothorax) wordt meestal gesteld door het afnemen van een anamnese, het beoordelen van klinische symptomen en elementair lichamelijk onderzoek (kloppen, luisteren en palpatie).

Pneumothorax is een relatief eenvoudige diagnose voor de specialist. Basisinformatie over klinische symptomen, lichamelijk onderzoek en beeldvorming (meestal röntgenfoto's) is dus voldoende.

ECG (elektrocardiografie), CT (computertomografie), bloedgasonderzoek of thoracoscopie (endoscopisch onderzoek van de borstholte) kunnen echter geïndiceerd zijn.

In een ziekenhuisomgeving wordt de diagnose bevestigd door een röntgenfoto van de borstkas. Het beeld toont duidelijk ingezakte, gekrompen longen omgeven door lucht. In de ernstigste gevallen kan ook het hart verplaatst worden naar de gezonde kant van de longen.

Preventie van klaplong

Er is geen preventie van pneumothorax als zodanig, maar het is wel mogelijk om bepaalde risicofactoren die leiden tot het optreden ervan te elimineren.

De sleutel tot preventie is professionele behandeling van de onderliggende ziekte. Het naleven van leefstijlprincipes en medicamenteuze behandeling bij de diagnose van verschillende ziekten zoals COPD, bronchiale astma, longontsteking, bronchitis, tuberculose en andere.

Vroegtijdige professionele behandeling van een luchtweginfectie en het niet uitstellen van een bezoek aan de dokter is aan te raden.

Met name regelmatige voldoende lichaamsbeweging, het vermijden van tabaksproducten, het nemen van anti-allergiemaatregelen en voldoende blootstelling aan frisse, gezonde lucht zijn fundamentele preventieve maatregelen voor de gezondheid van de luchtwegen.

Preventie bestaat ook uit het elimineren van het risico op letsel en mechanische schade aan de borstkas tijdens risicovolle activiteiten, zoals het dragen van veiligheidsgordels in de auto, het naleven van verkeersregels en het vermijden van springen en duiken in diep water.

Patiënten die een klaplong hebben gehad, moeten overmatige lichamelijke inspanning en druk op de longen vermijden. Ze moeten leefstijlrichtlijnen volgen om herhaling van de ziekte te voorkomen.

Principes voor individuen na het overwinnen van een klaplong:

• Als je plotselinge pijn op de borst en kortademigheid ervaart, bel dan onmiddellijk de hulpdiensten.
• Vermijd overmatig zware lichamelijke activiteit.
• Vermijd overmatige druk op de borstkas/longen.
• Vermijd vliegreizen gedurende een jaar na het krijgen van een klaplong.
• Vermijd duiken naar grote dieptes.
• Vermijd het roken van tabaksproducten.
• Ga regelmatig naar een longarts als preventieve maatregel.