Parodontale aandoeningen: waarom komen ze voor + Hoe kunnen we het wiebelen van de tanden tegengaan en ze sterker maken?

De ziekte komt meestal vaker voor bij vrouwen dan bij mannen en is een langetermijnziekte die zich pas na enkele jaren ontwikkelt. De oorzaken kunnen variëren van aangeboren kaakafwijkingen tot diep tandbederf of tandplak.

De essentie van de ziekte is de ontwikkeling van ontsteking en infectie in de gingiva en de daaruit voortvloeiende verstoring van het scharnierapparaat van de tand. Er ontwikkelt zich een parodontale stam rond het aangetaste gebied. Geleidelijk aan wordt het scharnierapparaat vernietigd, het omliggende bot gaat verloren en de halzen van de tanden komen bloot te liggen.

Als het niet behandeld wordt, kan de tand in verschillende mate wiebelen en zelfs spontaan uit de tand vallen. Soms is er zelfs sprake van ettervorming in het aangetaste gebied. Het hele ophangapparaat van de tand degenereert echter.

De ziekte wordt heel vaak verwaarloosd, wat weer leidt tot progressie en moeilijkere behandeling. Hoe eerder de behandeling wordt gestart, hoe beter de vooruitzichten. Een groot deel van de bevolking lijdt aan deze chronische aandoening van het ophangsysteem. Het begint allemaal met een infectie van de mondholte, meestal op jonge leeftijd.

Het kan zelfs voorkomen bij mensen die regelmatig een goede mondhygiëne hebben. Daarom is het belangrijk om te letten op eventuele symptomen en in het bijzonder op de eerste bloedingen van het tandvlees bij het reinigen van de mond. Bloedingen treden echter niet noodzakelijkerwijs alleen op bij het reinigen van de tanden, maar ook bij het eten, vooral bij het eten van hard voedsel.

Wat is een tandheelkundig apparaat?

Het hangende gebitselement (parodontium) is het deel dat om de tand zit. De functie ervan is om de tand vast te zetten, zodat deze niet wiebelt en uit zijn positie valt. Naast deze rol heeft het nog een andere belangrijke eigenschap. Het voorkomt dat vuil en bacteriën diepere delen binnendringen.

Een parodontale tand bestaat uit verschillende delen. Rondom de tand bevinden zich:

• De gingiva (ook wel gingiva genoemd), die lichtroze van kleur is en uit twee delen bestaat.
  • de vrije gingiva, die zich ongeveer 2 mm boven het cementum en de glazuurrand bevindt en een rand rond de tand vormt
  • het aangehechte tandvlees, dat vergroeit met het bot en vrij in de mondholte uitmondt
• tandheelkundig cementum, gelegen op het oppervlak van de tandwortel, met daaraan vastgehecht de parodontale ligamenten
• het alveolaire bot is eigenlijk het botbed van de tand en maakt deel uit van de kaak
• het tandbeen (ook wel parodontium genoemd), bevat een groot aantal vezels (parodontale ligamenten, Sharpey-vezels), gelegen tussen het alveolaire bot en de tandwortel
• de gingivale sulcus is de depressie tussen het tandvlees en het tandoppervlak

Parodontitis

Deze chronische ziekte heeft een ontstekingsachtig karakter en de belangrijkste oorzaak is een bacteriële infectie. Bacteriën vestigen zich en vermenigvuldigen zich in de tandplak die zich op de tanden ophoopt. Deze bacteriën produceren zuren en andere schadelijke stoffen die de kwaliteit van het glazuur aantasten en het tandvlees irriteren.

Bacteriën in tandplak zijn de oorzaak van tandbederf en ook van ontstoken tandvlees. Natuurlijk hebben ze een negatief effect op het hele ophangapparaat. In het begin veroorzaakt het negatieve effect geen problemen, maar later veroorzaakt het gevoeligheid, pijn en ook het wiebelen van de tanden.

Parodontitis kan alleen het gebied rond één tand aantasten, maar het risico bestaat dat het zich uitbreidt naar het gebied rond de andere tanden. De ziekte kan ook het hele gebit aantasten. Verkeerde en ontoereikende hygiënische gewoonten zijn dus een veel voorkomende oorzaak van de uitbreiding van parodontitis naar gezonde tanden en de algehele verslechtering van het beloop.

De ziekte ontstaat meestal door de aanwezigheid van tandplak (nadat het gemineraliseerd is door tandsteen), waarin zich bacteriën bevinden die ontstekingen veroorzaken in de mondholte. De ontsteking begint aan de tandvleesrand en verspreidt zich dieper naar andere delen van het ophangingsapparaat van de tand - cementum, bindweefsel, bot.

Geleidelijk aan treedt hun vernietiging of zelfs desintegratie op. In de mond uit zich dit door het blootliggen van de tandhalzen, de vorming van parodontale blaasjes en het wiebelen van de tanden. Soms kan het gebruik van bepaalde soorten geneesmiddelen, genetica, andere systemische ziekten zoals diabetes of stofwisselingsstoornissen zoals calcium ten grondslag liggen aan de ontwikkeling van deze ziekte.

De belangrijkste en meest voorkomende oorzaak van parodontitis

Deze ziekte is natuurlijk in de eerste plaats het gevolg van een onjuiste of ontoereikende mondhygiëne. Als gevolg daarvan hoopt tandplak, ook wel plaque genoemd, zich op op het tandglazuur, het tandvlees en in het gebied van de tandvleesgroef.

Onderstaande tabel laat zien wat tandplak, tandsteen en tandcariës zijn

Tandplak is een broedplaats voor bacteriën. Deze bacteriën nestelen zich en vermenigvuldigen zich. Deze bacteriën voeden zich voornamelijk met eenvoudige suikers. Ze produceren zuren en andere schadelijke stoffen die het tandglazuur aantasten en het tandvlees irriteren. Als gevolg daarvan ontstaan ontstekingen.

Onvoldoende hygiëne, maar ook onjuiste hygiënetechniek, is de oorzaak van verschillende problemen, van tandbederf tot parodontale aandoeningen. Het is daarom belangrijk dat tandverzorging regelmatig en natuurlijk goed wordt uitgevoerd.

Andere risicofactoren voor de ontwikkeling van parodontitis

Slechte hygiëne en ophoping van tandplak zijn de belangrijkste oorzaken voor het ontstaan van deze ziekte. Dit is echter niet de enige oorzaak. In sommige gevallen kan het zelfs bij goede mondverzorging voorkomen. Een andere mogelijkheid is dat het ontstaat door een combinatie van verschillende factoren.

Risicofactoren die ten grondslag kunnen liggen aan de ontwikkeling van parodontitis

• Onvoldoende en slechte mondhygiëne
• verhoogde aanleg voor tandsteenvorming
• verwaarlozing van gebitscontroles
• oudere leeftijd
• ondervoeding
• afwijkingen in de stand van tanden en kiezen
• atrofische veranderingen zoals parodontitis generalisata
• hyperplastische veranderingen van gingivale hyperplasie of epulis
• kauwstoornissen
• verkeerd gemaakte en slecht passende kronen, kunstgebitten
• traumatische effecten
• genetische factoren
• diabetes
• hormonale invloeden
• stofwisselingsstoornissen
• immuniteitsstoornis
• hematologische aandoeningen (leukemie, neutropenie)
• virale infecties en bijvoorbeeld HIV, AIDS
• ziekte van Crohn en colitis ulcerosa
• bepaalde medicijnen (inhalatiecorticosteroïden, hormoontherapie, cyclosporine)
• slechte eetgewoonten en onaangepaste voeding, meestal zacht voedsel en veel eenvoudige suikers
• roken
• alcohol, overmatig gebruik
• onbehandeld tandsteen en tandbederf
• stress
• erfelijkheid, geen directe factor, maar als onderdeel van andere erfelijke syndromen

Parodentose begint heel subtiel en vaak asymptomatisch. De eerste symptomen zijn licht gezwollen tandvlees dat begint te bloeden, eerst alleen als het geïrriteerd raakt door poetsen, later zelfs tijdens het eten. Het bloedt vooral als de persoon harder voedsel kauwt in de mondholte.

Als gevolg van de verstoring van het gebitssysteem worden er parodontale cariës gevormd, die pathologisch zijn. Ze kunnen worden opgespoord tijdens een routineonderzoek bij de tandarts. Vaak hebben mensen met deze tandziekte ook last van kiespijn of een verhoogde gevoeligheid voor kou of warmte.

In een vergevorderd stadium van de ziekte is het zelfs mogelijk om te zien dat de tanden wiebelen of dat er pus uit het tandvlees sijpelt, wat een duidelijk teken is van een zich uitbreidende infectie en ontsteking direct in het ophangapparaat van de tand. Als de behandeling niet zo snel mogelijk wordt uitgevoerd, manifesteert het eindstadium zich door het verlies van tanden uit het bed, als gevolg van de volledige vernietiging van alle onderdelen van het ophangapparaat.

De tabel toont de verdeling van parodontitis in stadia

Al na het opmerken van de eerste symptomen moet iemand naar een tandartspraktijk gaan, waar een routineonderzoek een vermoeden van parodontale aandoening kan aantonen. Om dit te bevestigen kan bijvoorbeeld een röntgenfoto van de tanden worden gemaakt, waarop de toestand van het tandvlees en het bot en eventuele opkomende infecties of ontstekingsprocessen te zien zijn.

Als de tandarts tijdens het parodontale sonde-onderzoek al parodontale richels waarneemt, is dit een duidelijk teken van een verstoring van het tandvlees en het omliggende gebied van de tand, evenals het ophangapparaat van de tand zelf. Als de diagnose wordt bevestigd, is behandeling zo snel mogelijk noodzakelijk.

Preventieve controles en een regelmatige mondhygiëne zijn om verschillende redenen belangrijk. Een tandarts en een mondhygiënist kunnen de hoeveelheid tandplak bepalen en meten. Dit wordt beoordeeld met de Pll-index (Plaque index), van 0 tot 3. Vervolgens wordt de PBI (Papi Index) gemeten.

Vervolgens kan de PBI (Papilla Bleeding Index), een methode om bloedend tandvlees te beoordelen, ook worden bepaald. Het bereik is 0-4. Een waarde van 0 is niet aangetast, 1 duidt op bloedingen, 2 op tandsteen, 3 op blaasjes tot 6 mm en 4 op blaasjes van meer dan 6 mm.

Bij het afnemen van de anamnese worden pijn en wiebelen van de tand ook beoordeeld. Wiebelen van de tand wordt onderverdeeld in drie stadia. In het eerste stadium is er sprake van wiebelen van de tand in het horizontale vlak tot 1 mm. In het tweede stadium is er sprake van beweeglijkheid tot 3 mm. In het ernstigste stadium, het derde, beweegt de tand in zowel horizontale als verticale richting.

Bij klinisch onderzoek kunnen bloedingen optreden na het sonderen. Vervolgens worden parodontale stekels gediagnosticeerd die meer dan 3,5 mm diep zijn. In een verder gevorderd stadium schommelt en verschuift de tand.

De diagnose wordt dan ondersteund door een genetische test, die de gevoeligheid voor de ziekte kan aantonen. Een andere test is een bacteriële test.

Parodontitis kan bij iedereen anders verlopen. In de meeste gevallen gaat het echter om een chronische (langzame) progressie van de ziekte. Een andere vorm is een acute infectie en een agressieve voortschrijdende vorm. Hierbij wordt het ophangapparaat van de tand in zeer korte tijd verstoord en vernietigd.

Het is een misvatting dat de ziekte alleen ouderen treft. De ziekte kan al in de kindertijd optreden en komt het meest voor in de leeftijd van 30-40. Dit geldt vooral voor de acute vorm, zoals snel progressieve parodontitis.

De ziekte begint met een infectie die het glazuur of het omringende tandvlees van de tand erodeert en begint geleidelijk via de parodontale stammen rechtstreeks door te dringen in het tandvlees en het bevestigingsapparaat van de tand. Soms ontstaat parodontitis ook door andere ontstekingen of tandplak.

In elk geval duurt de ontwikkeling langer. Het eerste zichtbare symptoom is een kleine bloeding bij het tandenpoetsen, later zelfs bij het eten. Als de ziekte onbehandeld blijft, wordt het gebitsapparaat vernietigd en komt de tand los van zijn bed.

Een groep van deze ziekten is vervolgens een risicofactor voor de ontwikkeling van andere complicaties. Het verhoogt zelfs het risico op verergering van een bestaande ziekte. Dit is bijvoorbeeld het geval bij diabetes. Enkele van de moeilijkheden die het kan veroorzaken tijdens het verloop ervan zijn

• verhoogd risico op een hartaanval en andere hartziekten (endocarditis)
• vasculaire problemen zoals atherosclerose, hoge bloeddruk
• trombotische aandoeningen
• verergert diabetes
• nierziekte
• frequente infecties van de bovenste luchtwegen, sinussen
• gewrichtspijn
• maar ook bijvoorbeeld ziekten van de ogen, hersenen, lever
• verhoogt het risico op vroeggeboorte en laag geboortegewicht bij zwangere vrouwen

Preventie van parodontitis is de sleutel tot succes

Preventie is belangrijk om het ontstaan van de ziekte te voorkomen. Preventie is ook belangrijk om recidief (terugkeer van het probleem) te voorkomen. Het genezen van het eerste probleem is geen garantie dat de ziekte niet opnieuw optreedt. Het moet eerder dienen als waarschuwing en motivatie om de zorg te verbeteren.

De belangrijkste preventieve maatregelen zijn een preventieve controle bij de tandarts, die één keer per jaar moet plaatsvinden. Sommige artikelen stellen dat het beter is om dit twee keer per jaar te doen.

De tweede keuze is om gebruik te maken van de diensten van mondhygiënisten. Het is niet waar dat alleen mensen die niet weten hoe ze hun tanden moeten verzorgen mondhygiëne nodig hebben. Natuurlijk is een goede poetstechniek ook belangrijk.

Het is ook niet waar dat hoe harder de tandenborstel, hoe beter. Integendeel, tandplak is niet hard. De zachte haren van een tandenborstel zijn voldoende om het te reinigen. Het gebruik van interdentale borstels en de juiste tandpasta is aan te raden.

Preventie in een notendop:

• Twee keer per dag poetsen, juiste techniek
• let op dat je niet poetst na het eten of drinken van agressieve vloeistoffen, wacht minstens 15-20 minuten met poetsen
• Poets de tanden van jonge kinderen vanaf het eerste tandje
• geschikt type tandenborstel (d.w.z. tandenborstel met zachte haren)
• interdentaal reinigen, bijvoorbeeld met een interdentaalkit
• regelmatige vervanging van de tandenborstel om de twee maanden
• vergeet niet je tong schoon te maken
• geschikte tandpasta
• als het niet mogelijk is om je tanden te poetsen na het eten, kan kauwgom helpen
• massage van het tandvlees
• ondersteuning van de immuniteit en voedingssupplementen
• ten minste eenmaal per jaar een preventieve controle
• verzorging door een mondhygiënist
• vroegtijdige behandeling van eventuele problemen
• aanpassing van het dieet, rauwe groenten en fruit, niet alleen zacht voedsel
• beperking van roken en alcohol