Otitis media: oorzaken, symptomen + Hoe effectief behandelen?

Ontsteking van het middenoor wordt technisch gezien otitis media genoemd. Otitis (oorontsteking) behoort voornamelijk tot de zorg van een KNO-arts (oto-rhino-aryngoloog).

Het is echter vaak de huisarts die met deze ziekte in aanraking komt, zowel bij volwassenen als bij kinderen.

Een ontstekingsziekte van het middenoor komt het vaakst voor bij kinderen. Naar verluidt wordt tot 60% van de kinderen minstens één keer getroffen. De incidentie is het hoogst voor de leeftijd van 5. Op volwassen leeftijd komt het minder vaak voor.

Dit type otitis is een frequente complicatie van infecties van de bovenste luchtwegen. Het komt voornamelijk voor als gevolg van faryngitis, nasofaryngitis, griep en rhinitis. Het gevolg is de anatomische plaatsing van de buis van Eustachius.

De veroorzaker is een initiële virale infectie. De virale oorzaak wordt gemeld in ongeveer 25%. Vervolgens is een bacteriële infectie problematisch. Deze kan optreden tijdens de virale ziekte, maar ook na het verdwijnen ervan.

U bent het meest geïnteresseerd in:
Waarom ontstaat het en hoe manifesteert het zich bij kinderen of volwassenen?
Wat is chronische ontsteking en wat veroorzaakt het?
Hoe wordt het behandeld en helpt grootmoeders advies?

De verdeling van otitis media

Otitis media wordt op basis van het verloop onderverdeeld in acuut, subacuut en chronisch. Acuut treedt plotseling op, subacuut houdt langer dan 2 maanden aan. Een chronische ontsteking wordt gekenmerkt door beschadiging van het trommelvlies, afscheiding en slechthorendheid die drie maanden of langer aanhoudt.

Vervolgens is ook recidiverende otitis media bekend, een terugkerende ontsteking die 3 of meer keer in een periode van zes maanden terugkomt. De afgekorte namen voor deze vormen van otitis zijn in verschillende bronnen te vinden, namelijk:

• OMA (otitis media acuta), d.w.z. acute otitis media
• OMR (otitis media recidivans) of terugkerende, terugkerende otitis media
• OMS (otitis media secretorica), de secretoire vorm
  • OMC (otitis media chronica)

Een andere methode verdeelt de otitis naargelang ze etterend of niet etterend is. Vervolgens wordt de ontsteking verdeeld naargelang het deel dat aangetast is. We maken een onderscheid tussen tubotympanische ontsteking (mesotitis) en catarrale otitis.

Middenoor in het kort

Het middenoor is een holte die gevuld is met lucht. Het herbergt de drie gehoorbeentjes, het trommelvlies, het aambeeld en het trommelvlies. Deze botjes worden gebruikt om geluidsgolven van het trommelvlies naar het binnenoor te sturen. Het trommelvlies scheidt het middenoor van het buitenoor.

Het middenoor omvat:

• het trommelvlies
• de middenoorholte zelf, de trommelvliesholte
• de buis van het gehoor (Eustachius), die de neuskeelholte met de middenoorholte verbindt
• het systeem van buisjes in de tepelholte

Waarom komt otitis media vaker voor bij kinderen?

Otitis media komt het meest voor bij kinderen jonger dan 5 jaar. Interessant is dat tot 2/3 van de kinderen jonger dan 2 jaar otitis media ontwikkelt. Dit komt doordat de gehoorbuis bij kinderen korter en dikker is.

Deze anatomische indeling maakt het gemakkelijker voor een infectie om de middenoorholte binnen te dringen. Als gevolg hiervan hebben kinderen in de kleuter- en schoolleeftijd meer kans op een ontsteking. Bij een acute ontsteking is de ontsteking vaak bilateraal en erg pijnlijk.

Een ontsteking in het middenoor is een relatief onaangename ziekte, maar het is niet gevaarlijk. Als de behandeling vroeg wordt gestart, is de therapie niet moeilijk en kan de ontsteking gemakkelijk worden behandeld. Daartegenover staan de complicaties, die ernstig kunnen zijn, vooral als de behandeling wordt verwaarloosd.

De oorzaak van otitis media is een infectie met een virus of bacterie. In eerste instantie is er meestal sprake van een virale ontsteking, gevolgd door een bacteriële superinfectie. De meest voorkomende oorzaak is een ontsteking van de bovenste luchtwegen. Hierbij is de infectie gecompliceerd en komt deze binnen via de gehoorbuis.

Bij baby's of peuters is de gehoorbuis korter, waardoor de infectie sneller van de bovenste luchtwegen naar de middenoorholte wordt overgedragen. Daarom ontwikkelt tot twee derde van de kinderen deze ziekte op driejarige leeftijd.

Infecties bereiken hun hoogtepunt op vijfjarige leeftijd. Daarna neemt de incidentie af op volwassen leeftijd. De incidentie van de ziekte is het hele jaar door, maar infecties komen vaker voor van de herfst tot de lente dan in de zomermaanden.

Factoren zoals:

• leeftijd, tot 5 jaar
• anatomische factoren, lengte en breedte bij jonge kinderen
• verminderde neusdoorgankelijkheid (vergrote neusamandelen)
• verminderde ventilatie en drainage (disfunctie van de buis van Eustachius)
• ziekte van de bovenste luchtwegen
• andere ziekten zoals het syndroom van Down, gespleten gehemelte
• Beschadiging van het trommelvlies, bijvoorbeeld door drukgolven of mechanisch letsel
• individuele immuniteit
• type veroorzaker
• de wijze van behandeling, verwaarlozing of onvoldoende genezing
• collectieve omgeving (kinderdagverblijf)
• allergieën zoals hooikoorts
• roken, vooral passief roken
• genetische factor en familiale aanleg
• gebruik van een fopspeen (de hele dag)
• liggend drinken van melk uit een flesje, lekken van melk in de gehoorgang
• koud weer en winter

De toegangspoort tot de ziekte is voornamelijk de gehoorbuis, d.w.z. de bovenste luchtwegen. Andere zijn onder andere

• een uitwendig klinkend en beschadigd trommelvlies
• bloed, zoals bij mazelen of roodvonk
• via het labyrint van het oor, bij intracraniële infecties

De tabel toont de meest voorkomende veroorzakers van otitis media

Chronische ontstekingen komen vaak voor bij mensen met een verzwakte immuniteit, gespleten gebreken of jonge kinderen, die vaak een volle neus hebben door een loopneus. Soms kunnen ontstekingen ook verband houden met andere ziekten.

Maar vaker ontstaat het als complicatie na een verkoudheid of andere infectie van de bovenste luchtwegen.

Symptomatologie van otitis media varieert afhankelijk van het feit of de ziekte acuut of chronisch is. Symptomatologie van acute infectie treedt op na een incubatietijd, die meestal 4-7 dagen is na een ontsteking van de bovenste luchtwegen.

Acute ontsteking wordt gekenmerkt door een snel beginnend ongemak. Pijn in het oor is het eerste dat optreedt. Dit wordt gevolgd door koorts en oorpluiding, die in de meeste gevallen bij bacteriële infecties purulent is. De persoon heeft het gevoel in het oor te liggen. Hij of zij voelt een kloppende pijn die constant terugkeert, met verschillende intensiteit in elk oor.

Acute ontsteking is meestal bilateraal. Bij chronische ontsteking is de pijn niet zo intens. Bij langdurige otitis media zijn er problemen zoals afscheiding uit het oor, beschadiging van het trommelvlies en slechthorendheid.

De persoon heeft mogelijk geen verhoogde temperatuur of koorts. Hij of zij kan vooral een gevoel van liggen, druk of kraken in het oor hebben. Er kan ook een branderig gevoel of jeuk in het oor zijn. Bij een chronische ontsteking zijn gehoorverlies en slechthorendheid typisch. Hoofdpijn kan voorkomen.

De belangrijkste symptomen van otitis media zijn samengevat in de onderstaande tabel

Het probleem kan de jonge leeftijd van het kind zijn. Bij jonge kinderen die nog niet kunnen spreken, benoemen en pijn beschrijven, is het noodzakelijk om de algemene verschijnselen te observeren. Voornamelijk traanachtigheid, rusteloosheid, nervositeit of slaapstoornissen. De pijn kan vooral verergeren door snurken en slikken.

Op dezelfde manier wordt de pijn verergerd door hoesten en niezen.

Over het algemeen varieert de intensiteit van de pijn gedurende de dag. In het geval van otitis media verergert de pijn vooral 's nachts. Vervolgens schiet de pijn ook naar de omgeving. De pijn wordt verergerd door druk op het processus mastoideus, dat deel uitmaakt van het slaapbeen, meer bepaald het slaapbeen.

Bij ouderen kan otitis media asymptomatisch zijn, of er kunnen slechts milde symptomen zijn, zoals gehoorverlies of oorpijn. Zelfs in dit geval is het geen goed idee om de ziekte te verwaarlozen en niet te behandelen.

Voor de diagnose van de ziekte zijn de voorgeschiedenis en het klinische verloop belangrijk. Het is belangrijk om otitis media te onderscheiden van andere ziekten. Ook bij otitis externa is er sprake van oorsmeer.

Het belangrijkste onderzoek is op zicht, met behulp van een oorspiegel. Dit onderzoek (otoscoop) wordt uitgevoerd door een KNO-arts. Meestal zijn veranderingen in het trommelvlies zichtbaar, zoals roodheid, verhoogde bloedtoevoer, uitstulping, overgroeiing. Na een beschadiging van het trommelvlies is er afscheiding.

Vervolgens kunnen gehoortests (audiologisch onderzoek) worden uitgevoerd. Basisonderzoeken die door een huisarts voor volwassenen of kinderen kunnen worden uitgevoerd, zijn laboratoriumtests van bloed en CRP. De aanwezigheid van ontsteking wordt ook bevestigd door een verhoogd gehalte aan witte bloedcellen.

Als alternatief wordt een uitstrijkje, d.w.z. een afscheiding uit het oor, uitgevoerd.

Het verloop van de ziekte kan individueel zijn. Het hangt er ook vanaf of het om een acute of chronische vorm van de ziekte gaat. De acute vorm wordt gekenmerkt door een snel verloop, praktisch in een paar uur, meestal 's nachts en meestal als complicatie van een ziekte van de bovenste luchtwegen.

Het verloop van acute ziekte is typisch in 4 stadia

Otitis media bij ouderen is mild. Meestal is er alleen sprake van oorontstekingen of gehoorverlies. Maar dit is geen reden om de behandeling te onderschatten of te verwaarlozen. Behandeling is ook belangrijk om complicaties te voorkomen.

De chronische vorm van ontsteking wordt gekenmerkt door een langzamer begin en afwezigheid van koorts en duurt ongeveer 3 maanden. Meestal is er sprake van een beschadiging van het trommelvlies, langdurige afscheiding en slechthorendheid. De afscheiding is slijmerig, purulent, kan ruiken. Er is een geruis in het oor, een gevoel van uitlopend vocht.

Kijk uit voor complicaties van otitis media

Onvoldoende, geen of onjuiste behandeling van de ontsteking is een bijzonder risico op complicaties. Een relatief veel voorkomende complicatie is ontsteking van de tepel (acute mastoïditis). Er vormt zich een holte gevuld met pus. Deze complicatie is zeer ernstig.

Complicaties van otitis media zijn onder andere:

• mastoïditis
• verlamming van de aangezichtszenuw, VIIe hersenzenuw (nervus facialis)
• ontsteking van de hersenvliezen
• slechthorendheid, gehoorverlies
• chronische otitis media
• terugkerende otitis media
• chronische afscheiding uit het middenoor
• trommelvliesveranderingen, beschadiging, necrose
• hersenabces

Preventie van otitis media is belangrijk

Hoe moet preventie worden uitgevoerd? Maatregelen zijn gericht op het voorkomen van de ontwikkeling van ontsteking of de complicaties ervan. Belangrijke maatregelen zijn onder andere

• het beperken van het contact van jonge kinderen met de massa tijdens risicoperiodes.
• een kind met een infectie van de bovenste luchtwegen of griep thuis houden
• het verwijderen van de oorzaak, bijvoorbeeld in het geval van vergrote nasofaryngeale amandelen, amandelamandelen
• kinderen met aanleg voor otitis media, met een verzwakte immuniteit, in de gaten houden
• voorkomen van recidief (terugkeer van de ziekte)
• vaccinatie tegen influenza, Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae B
• ondersteuning van de immuniteit
• seizoensgebonden voedingssupplementen
• gezonde en evenwichtige voeding, voldoende vitaminen, mineralen en vezels
• voldoende beweging, beweging in de natuur
• beperking van roken en beweging van kinderen in een rokerige omgeving
• beperken van het gebruik van fopspenen
• aandacht voor het voeden van baby's op de rug, melklekkage in de gehoorgang
• meer houding van het bovenlichaam tijdens de slaap
• bescherming van de oren tegen tocht, wind, kou
• adequate hygiëne en handen wassen
• reinigen en vrijhouden van de neusholte
  • goed snuiten van de neus (niet beide neusgaten tegelijk), niet met hoge druk
  • slijm wegzuigen bij jonge kinderen
  • neusdruppels