Onvruchtbaarheid bij vrouwen: wat betekent het en wat zijn de oorzaken + Diagnostiek

Onvruchtbaarheid bij vrouwen is een ziekte waarbij een vrouw niet zwanger kan worden en niet succesvol een kind kan baren.

Ongeveer 10% van de vrouwen lijdt aan een vorm van onvruchtbaarheid.

Wereldwijd lijden 60-80 miljoen mensen aan onvruchtbaarheid. De helft van hen blijft hun hele leven kinderloos.

Wereldwijd is 35% van de gevallen mannelijk, 50% vrouwelijk, 5% is te wijten aan paarverenigbaarheid en 10% is van onbekende oorsprong.

Onvruchtbaarheid is een onderwerp dat veel koppels met een kinderwens bezighoudt. Dit onderwerp brengt veel negatieve emoties met zich mee die de psyche en de gezondheid van het individu aantasten. Onvruchtbaarheid wordt gedefinieerd als een aandoening waarbij geen conceptie heeft plaatsgevonden, zelfs niet na een jaar onbeschermde seksuele gemeenschap.

Onvruchtbaarheid bij vrouwen is multifactorieel. De eerste problemen met afnemende vruchtbaarheid doen zich meestal voor na de leeftijd van 35. Na de leeftijd van 40 neemt de vruchtbaarheid aanzienlijk af. Onvruchtbaarheid kan verschillende vormen aannemen.

Onvruchtbaarheid kan verschillende vormen aannemen.

Primaire onvruchtbaarheid wordt gekenmerkt door een toestand waarbij een koppel minstens twee keer per week onbeschermde gemeenschap heeft gehad en na een jaar nog geen kind heeft kunnen verwekken.

Secundaire onvruchtbaarheid is dezelfde aandoening, maar het koppel heeft in het verleden al een kind verwekt.

Bevruchting vindt goed plaats als het voortplantingssysteem goed werkt.

Hoe vindt bevruchting plaats?

• Bevruchting vindt plaats tijdens geslachtsgemeenschap door de samensmelting van mannelijke en vrouwelijke geslachtscellen.
• Een gezonde eierstok laat een rijpe eicel los tijdens de eisprong.
• De vrijgekomen eicel wordt door een trechtervormige opening in de eileider getrokken.
• De zaadcellen gaan door het slijmvlies van de baarmoeder naar de eierstok, waar ze de eicel ontmoeten en wachten op bevruchting.
• Na de bevruchting vervolgt de eicel zijn reis door de eileider naar de baarmoeder.
• De bevruchte eicel hecht zich aan het baarmoederslijmvlies waar het zich nestelt en groeit.

Lees meer in dit artikel:
Hoe wordt de eicel bevrucht en hoe lang duurt het voor de eicel zich nestelt?

Vruchtbaarheid hangt af van de regelmatige vorming van de rijpe eicel, zijn reis van de eierstok naar de baarmoeder en de gereedheid van het baarmoederslijmvlies.

Onvruchtbaarheid wordt gedefinieerd als een koppel dat binnen een jaar geen kind heeft voortgebracht via onbeschermde geslachtsgemeenschap. Als de vrouw 35 jaar of ouder is, kan onvruchtbaarheid na 6 maanden worden vastgesteld.

Onvruchtbaarheid is een grote psychologische belasting en een van de pijnlijkste ervaringen in het leven.

Veel vrouwen ervaren onvruchtbaarheid vol verdriet en depressie en zien het moederschap als een doel in hun leven. Voor mannen gaat onvruchtbaarheid meer gepaard met gevoelens van teleurstelling. Het is een stressvolle situatie voor beide partners.

Het ontdekken van onvruchtbaarheid brengt gevoelens van schuld en zelfverwijt over seksueel gedrag in het verleden met zich mee, zoals abortus en geslachtsziekten. Na herhaalde en mislukte behandelingen komen vaak ontkenning, woede en depressie. Later beginnen koppels alternatieven te overwegen, zoals kunstmatige inseminatie, adoptie of een leven zonder kind.

Er zijn veel oorzaken voor onvruchtbaarheid bij vrouwen. Soms is het moeilijk om de precieze oorzaak vast te stellen. Sommige stellen hebben zelfs onverklaarbare onvruchtbaarheid.

De meest voorkomende oorzaken van onvruchtbaarheid zijn

• Ovulatiestoornissen - 25%
• Endometriose - 15%
• Bekkenverklevingen - 12%
• Obstructie van de eileider - 11%
• Andere afwijkingen aan eileiders/boezem - 11%
• Hyperprolactinemie - 7%

Ovulatiestoornis

Er is sprake van een ovulatiestoornis wanneer een eicel niet vrijkomt uit de eierstok.

Het komt voor na hormonale disbalans, eetstoornissen, drugsmisbruik, schildklieraandoeningen, stress of hypofysetumoren.

Een normale eisprong is afhankelijk van de precieze timing en wisselwerking tussen de hypothalamus, hypofyse en eierstok. Als de hypothalamus of hypofyse de eierstok niet voldoende stimuleert, komt de eicel niet vrij.

Bij een gestoorde eierstok kan de hormonale stimulatie wel goed zijn, maar reageert de eierstok niet. Een normale eisprong wordt verhinderd door chemotherapie, alcoholisme en roken. Soms is het vroegtijdige begin van de menopauze het probleem.

Er kan ook een probleem zijn met het aantal en de kwaliteit van de eicellen.

Vrouwen worden geboren met alle eicellen die zich tijdens de intra-uteriene ontwikkeling hebben ontwikkeld. Bij sommige vrouwen raken de eicellen op. Vaak gebeurt dit voor de menopauze.

De aangetaste eicellen hebben het verkeerde aantal chromosomen. Dergelijke eicellen zijn niet in staat om te bevruchten of zich te ontwikkelen tot een gezonde foetus. Dergelijke betrokkenheid van de eierstokken is meestal toevallig, maar komt vaker voor naarmate een vrouw ouder wordt.

Polycysteus ovarium syndroom - PCOS.

Het wordt vaak geassocieerd met obesitas, abnormale lichaamsbeharing, acne en is een van de meest voorkomende oorzaken van onvruchtbaarheid bij vrouwen.

Primaire insufficiëntie van de eierstokken wordt meestal veroorzaakt door vroegtijdig verlies van eicellen of een auto-immuunreactie als gevolg van genetica, maar ook na het overwinnen van kanker met daaropvolgende chemotherapie.

Problemen met de baarmoeder

Deze groep omvat het voorkomen van poliepen (gezwellen op het baarmoederslijmvlies), vleesbomen (goedaardige tumoren), verklevingen in de baarmoeder, cysten die vaak voorkomen in de baarmoeder. Deze pathologieën kunnen de eileiders blokkeren door hun groei of problemen veroorzaken bij de innesteling van de bevruchte eicel.

Een baarmoederafwijking kan aangeboren zijn, bijvoorbeeld een septum. In dit geval is er een obstructie in de baarmoeder, waarvan de oorzaak vaak een gespleten baarmoeder is. Er kunnen ook andere afwijkingen van de vorm van de baarmoeder zijn.

Een baarmoederhalsafwijking veroorzaakt door een erfelijke afwijking of beschadiging van de baarmoederhals.

In sommige gevallen produceert het baarmoederhalsslijm niet het soort slijm dat zaadcellen door de baarmoederhals laat bewegen. Hierdoor kunnen zaadcellen zich niet in de baarmoeder verplaatsen naar de vrijgekomen eicel en de daaropvolgende bevruchting.

Aandoening van de eileider

Infecties in het bekkengebied kunnen littekenvorming of zelfs verkleving van de eileiders veroorzaken. In dat geval is hun doorgankelijkheid aangetast. Eileiderproblemen treden vaak op na bekkenontstekingen veroorzaakt door seksueel overdraagbare aandoeningen zoals chlamydia en gonorroe.

De eileiders kunnen gedeeltelijk of volledig samengekleefd zijn. Als ze gedeeltelijk samengekleefd zijn, is de eileider doorgankelijk voor sperma, maar niet voor de grootte van de eicel. In dit geval treedt vaak een buitenbaarmoederlijke bevruchting op.

Hypothalamus stoornissen

Stoornis in de hypothalamus. De hypothalamus produceert de hormonen FSH (follikelstimulerend hormoon) en LH (luteïniserend hormoon), die verantwoordelijk zijn voor het bevorderen van de eisprong. Bij veel stress, overgewicht of juist ondergewicht kan de productie van deze hormonen verstoord raken, waardoor de eisprong wordt belemmerd.

Een veel voorkomend symptoom is een verstoorde cyclus of zelfs het uitblijven van de menstruatie.

Hyperprolactinemie

Overmatige hoeveelheden prolactine in het lichaam van een vrouw kunnen veroorzaakt worden door de hypofyse. Overmatige productie van prolactine vermindert de productie van het hormoon oestrogeen en dit veroorzaakt onvruchtbaarheid.

Aangeboren onvruchtbaarheid verwijst naar een aandoening waarbij er geen mogelijkheid is om zwanger te worden door een aangeboren afwijking. Dit komt bijvoorbeeld voor bij het syndroom van Turner, waarbij een vrouw één X-chromosoom mist en dus de activiteit van de geslachtsklieren beperkt is.

Oorzaken die onvruchtbaarheid vergroten en veroorzaken

• Gezondheid, levensstijl en leeftijd van de vrouw
• De leeftijd van een vrouw vermindert de kans op zwangerschap en wordt een veel voorkomende factor bij onvruchtbaarheid. Vrouwen ouder dan 35 jaar lopen een verhoogd risico. Ze hebben een verminderd aantal eicellen, meer eicellen met abnormale chromosomennummers en lopen een verhoogd risico op gezondheidsproblemen.
• Hormonale stoornissen die de eisprong verhinderen (ziekten van de endocriene klieren)
• Abnormale menstruatiecyclus
• Obesitas
• Ondergewicht
• Extreme lichaamsbeweging en de daaruit voortvloeiende beperkte hoeveelheid onderhuids vet
• Endometriose kan verhinderen dat de eicel zich nestelt of kan de groei van de eileiders blokkeren
• Auto-immuunziekten bij vrouwen, waarbij antilichamen worden gevormd tegen bijvoorbeeld sperma, eicellen of embryo's
• Seksueel overdraagbare aandoeningen
• Middelenmisbruik
• Roken
• Vrouwen na een buitenbaarmoederlijke zwangerschap

Preventie

Preventie van het ontstaan van een ziekte, van welk gezondheidsprobleem dan ook, moet op de eerste plaats komen. En het is de levensstijl die een belangrijke plaats inneemt.

Maatregelen die enig effect hebben zijn de volgende:

• Een gezond gewicht behouden. Redelijke lichaamsbeweging en fysieke activiteit. Meer dan 5 uur per week inspannende lichaamsbeweging vermindert de eisprong.
• Stoppen met roken. Roken heeft een negatief effect op de vruchtbaarheid en de gezondheid.
• Drink geen alcohol. Overmatig gebruik van alcohol vermindert de vruchtbaarheid.
• Gezonde levensstijl en stress vermijden. Stress heeft ook een zeer negatief effect op de vruchtbaarheid.

Het belangrijkste symptoom is proberen zwanger te worden na onbeschermde geslachtsgemeenschap gedurende meer dan een jaar en meer dan een half jaar na de leeftijd van 35 jaar.

Secundaire onvruchtbaarheid is een aandoening waarbij het koppel in het verleden al samen nakomelingen heeft voortgebracht.

Primaire onvruchtbaarheid is een aandoening waarbij het koppel nooit een kind heeft kunnen verwekken.

Bij vrouwen wordt het vaak geassocieerd met een stoornis van de menstruatiecyclus. De menstruatiebloeding is afwezig, onregelmatig of de cyclus is te lang (meer dan 35 dagen) of kort (minder dan 21 dagen). Deze symptomen kunnen betekenen dat je geen eisprong hebt.

In sommige gevallen zijn er geen tekenen of symptomen.

Onvruchtbaarheid leidt echter vaak tot veranderingen en stemmingsstoornissen of depressie. De algemene psychologische impact op de vrouw en het koppel is vrij groot.

Voor een juiste diagnose is het noodzakelijk om een gynaecoloog te bezoeken, die een reeks onderzoeken zal uitvoeren om de gynaecologische oorzaken vast te stellen en andere organen en systemen te onderzoeken die de vruchtbaarheid van een vrouw beïnvloeden.

Na vruchteloze inseminatiepogingen zal de gynaecoloog je vragen stellen over je menstruatiecyclus, of die normaal, regelmatig of pijnlijk is, eerdere zwangerschappen, miskramen, bekkenpijn, vaginale bloeding en afscheiding.

Eerdere bekkeninfecties of seksueel overdraagbare aandoeningen worden gecontroleerd.

Een andere zeer belangrijke vraag is hoe lang de partners al proberen zwanger te worden en hoe vaak ze onbeschermde seks hebben gehad.

Op basis van de antwoorden op deze vragen volgt een reeks onderzoeken.

Ovulatie onderzoek

De methode om de basale temperatuur te meten wordt als te langdurig en niet volledig betrouwbaar beschouwd.

De progesteron hormoonspiegel wordt genomen op de 21e dag van de cyclus.

De groei van de follikel wordt gecontroleerd en geëvalueerd met echofolliculometrie. De follikel kan al op dag 7 van de cyclus worden gedetecteerd. De groei moet ongeveer 2 mm per dag zijn. Bij een grootte van 17-25 mm vindt de eisprong plaats.

Het volgende onderzoek is de endometriale microabrasie, waarbij een monster van het baarmoederslijmvlies wordt genomen op het moment van de eisprong en wordt beoordeeld in hoeverre het baarmoederslijmvlies klaar is om de bevruchte eicel te laten innestelen.

De bepaling van het luteïniserend hormoon LH als indicator van de eisprong wordt uitgevoerd met behulp van een urinestrip. De eisprong vindt 32-36 uur na het bereiken van het maximale LH-niveau plaats.

Bloedtesten voor HIV en hepatitis B en C worden uitgevoerd, evenals een screening op syfilis en andere seksueel overdraagbare aandoeningen.

Hormoontests omvatten hormoonspiegels in het bloed

• Follikelstimulerend hormoon (FSH) geeft de vruchtbaarheidsstatus aan. Het wordt genomen op dag 3 van de cyclus. De waarden mogen niet hoger zijn dan 10 mLU/ml. Als ze dit wel overschrijden, is er een grote kans op verborgen ovarieel falen. Ovulatie is mogelijk bij deze vrouwen, maar de kans op bevruchting is laag. Bij een lagere waarde wordt een lager aantal follikels en verslechtering van hun kwaliteit verwacht.
• Estradiol E2 is een hormoon dat door de eierstokken wordt geproduceerd. Het wordt op dag 3 van de cyclus verzameld in combinatie met FSH om de eisprong vast te stellen, onvruchtbaarheid, menstruatiecyclusstoornissen en het begin van de menopauze te diagnosticeren.
• Luteïniserend hormoon LH stimuleert de productie van progesteron en testosteron, bevordert de vorming van het corpus luteum en de eisprong. Samen met FSH is LH essentieel voor de ontwikkeling van follikels. Het wordt verzameld om de eisprong vast te stellen, onvruchtbaarheid en menstruatiecyclusstoornissen te diagnosticeren. Het is belangrijk voor de diagnose van polycysteuze ovaria.
• Prolactine is een hormoon van de hypofyse. Het wordt verzameld om menstruatiecyclusstoornissen te beoordelen, verminderde ovariële functie op te sporen, onvruchtbaarheid te diagnosticeren en hyperprolactinemie uit te sluiten.

Röntgen hysterosalpingogram (HSG): het voordeel is dat de baarmoeder en de eileiders tegelijkertijd worden onderzocht. Tijdens het onderzoek wordt een contrastmiddel in de baarmoederhals gespoten en via de baarmoeder naar de eileider geleid. Vervolgens wordt een röntgenfoto gemaakt om de doorgankelijkheid van de eierstokken en de vorm van de baarmoeder te bepalen.

Laparoscopie is geïndiceerd als een vrouw een bekkenontstekingsziekte heeft gehad, pijn in het bekken, een voorgeschiedenis van buitenbaarmoederlijke zwangerschap of een bekkenoperatie.

Een laparoscoop met een camera wordt ingebracht via een kleine incisie in de buurt van de navel en het uitwendige deel van de baarmoeder, eierstokken en eileiders wordt bekeken. De aanwezigheid van veranderingen, verklevingen of de aanwezigheid van endometriose wordt beoordeeld. Vergroting of vernauwing van de eileiders kan worden gezien. In het geval van cysten of verstopping van de eierstok door endometriose, worden de verklevingen chirurgisch verwijderd en de afsluiting gedeblokkeerd en de cysten verwijderd.

Hysteroscopie wordt uitgevoerd via de baarmoederhals. Een hysteroscoop wordt via de vagina ingebracht en gebruikt om poliepen en tumoren in het baarmoederslijmvlies te verwijderen en verstopte eileiders te openen.

Bij bijna elk onderzoek van de baarmoeder en eierstokken wordt een transvaginale echografie gemaakt.

Een sonohysterogram met zoutoplossing (SIS) is een speciaal onderzoek waarbij echografie wordt gebruikt om de toestand van de binnenkant van de baarmoeder te beoordelen. Dit onderzoek wordt gedaan als er afwijkingen aan de baarmoeder worden vermoed en vlak voor IVF.

Immunologisch onderzoek: Dit onderzoek controleert de aanwezigheid van antisperma antilichamen ASA in het bloed en baarmoederhalsslijm, anti-ovarium antilichamen en antifosfolipide antilichamen, die bevruchting verhinderen.

Genetisch onderzoek is geïndiceerd om vroegtijdig of ook verborgen eierstokfalen, idiopathische steriliteit, bij herhaalde en mislukte IVF en bij gebruikelijke abortussen op te sporen.

Vrouwelijke onvruchtbaarheid kan verschillende oorzaken hebben.

In sommige gevallen is het een aangeboren probleem, in andere gevallen wordt het probleem veroorzaakt door een andere ziekte of na een moeilijke operatie.

Meestal wordt onvruchtbaarheid pas duidelijk na een mislukte bevruchting. In veel gevallen wist de vrouw tot dan toe niet eens dat ze vruchtbaarheidsproblemen had, omdat ze geen symptomen had.