Urineweginfectie: wat zijn de symptomen en oorzaken + Preventie

Een urineweginfectie wordt gedefinieerd als het binnendringen van bacteriën in de urinewegen (urinewegen of nieren) dat een ontstekingsreactie veroorzaakt. Urineweginfecties komen het meest voor bij kinderen jonger dan 1 jaar en mensen ouder dan 65 jaar.

Urineweginfecties komen vooral voor bij zuigelingen en jonge kinderen. Urineweginfecties komen voor bij ongeveer 4 tot 7 % van de premature kinderen.

Vóór de leeftijd van één jaar hebben jongens 2 keer meer kans op urineweginfecties dan meisjes. Na het eerste levensjaar daalt de incidentie tot minder dan 1% bij jongens en 3% bij meisjes.

Ongeveer 60% van de vrouwen krijgt minstens één keer in hun leven een urineweginfectie. De incidentie is hoger bij zwangere vrouwen, bij vrouwen na de bevalling en op momenten van verhoogde seksuele activiteit. De incidentie van urineweginfecties neemt bij beide geslachten toe op oudere leeftijd.

Wat is het urinewegstelsel?

De basiseenheden van het urinewegstelsel zijn:

• Nieren

De nieren zijn gepaarde organen. Ze hebben de vorm van een boon. Ze zijn ongeveer even groot als onze vuist. Ze bevinden zich in de lendenstreek. De rechternier ligt iets lager dan de linker.

Wist je dat...

Per minuut stroomt er ongeveer 1 liter bloed door de nieren. Per dag wordt er 600 tot 1500 ml urine uitgescheiden.

De functies van de nieren staan in de volgende tabel

• Urineleider

De urineleider is een gespierde buis die urine afvoert van het nierbekken naar de blaas.

• De urineblaas

De blaas is een hol orgaan dat zich aan de voorkant van het kleine bekken bevindt en twee functies heeft:

1. Opslag - de blaas verzamelt urine. Na het bereiken van de zogenaamde fysiologische vulling (300-500 ml) ontstaat een gevoel van aandrang om te plassen.
2. Legen - het volledig legen van de blaas.

• De urinebuis

1. Vrouwelijke urinebuis - is aanzienlijk korter dan de mannelijke urinebuis (3-5 cm). Omdat vrouwen een kortere urinebuis hebben dan mannen, zijn ze gevoeliger voor het binnendringen van bacteriën uit de omgeving van het rectum.
2. Mannelijke urinebuis - is ongeveer 24 tot 25 cm lang.

Wist je dat...
Door anatomische omstandigheden hebben vrouwen 30 keer meer kans op een urineweginfectie dan mannen. Tussen de 20-50 jaar hebben ze tot 100 keer meer kans.

Urineweginfecties kunnen worden onderverdeeld in 2 groepen op basis van lokalisatie:

1. bovenste urineweginfecties - pyelonefritis (ontsteking van de nieren)
2. lagere urineweginfecties:
   • ongecompliceerde blaasontstekingen
   • urethrale infecties
   • infecties van de mannelijke geslachtsorganen: prostatitis, epididymitis, testiculaire ontsteking (orchitis)

Qua verloop verdelen we urineweginfecties in:

1. ongecompliceerd - bij volwassen patiënten omvatten ze episodes van acute cystitis en pyelonefritis
2. gecompliceerd - deze groep omvat andere urineweginfecties. Ze kunnen een gecompliceerd verloop hebben of geassocieerd zijn met andere ziekten (obstructieve uropathie, stofwisselingsziekten, immunodeficiëntiestatus, systemische ziekten).

Escherichia coli is de meest voorkomende oorzaak van urineweginfecties (70 tot 80%).

Andere ziekteverwekkers zijn:

• Staphylococcus saprophyticus (5-10%)
• Klebsiella spp. (5%)
• Proteus mirabilis (5%)
• Enterokokken (5%)

Ziekteverwekkers kunnen op 4 manieren de urinewegen binnendringen:

1. Hematogene verspreiding van infectie (door bloed overgedragen)

Infecties bij pasgeborenen en immunodeficiënte patiënten worden het vaakst langs deze weg verspreid. Veel voorkomende ziekteverwekkers zijn Staphylococcus aureus, Candida-soorten, Salmonella spp. en Mycobacterium tuberculosis. Deze ziekteverwekkers verspreiden zich van een primaire plaats in het menselijk lichaam naar andere gebieden.

2. Verspreiding van infectie via lymfevaten

Ziekteverwekkers verspreiden zich langs deze weg vanuit de lymfekanalen van het rectum, de slokdarm en de peritoneale lymfevaten.

3. Directe verspreiding vanuit omliggende organen

Een voorbeeld is de directe verspreiding van ziekteverwekkers vanuit omliggende organen die aangetast zijn door een ernstige ontstekingsziekte (bv. bij kankerpatiënten).

4. Binnendringen vanuit de externe omgeving

Bacteriën komen de urinewegen vooral binnen via de uitwendige urethrale opening. Vooral vrouwen lopen risico (kortere urethra, nabijheid van de vaginale en rectale opening). De vermenigvuldiging van bacteriën in de urine is afhankelijk van:

• temperatuur
• pH
• dichtheid
• de chemische samenstelling van de urine

Bij vrouwen bieden de zogenaamde beschermende micro-organismen (Lactobacillus) bescherming tegen bacteriële invasie. Deze bevinden zich in het gebied van de uitwendige urinebuis. Bij mannen produceert een gezonde prostaat een vloeistof die zink bevat. Zink heeft een uitgesproken antibacteriële werking.

5. Seksuele overdracht

Over het algemeen zijn er twee groepen seksueel overdraagbare aandoeningen:

• klassiek - syfilis en gonorroe
• diverse - chlamydia, AIDS, HIV, gistinfecties, herpes genitalis, mycoplasma of ureoplasma.

Zie ook:
SOA's in de zomer: wat zijn de gevaren van sekstoerisme?

De meest voorkomende risicofactoren voor urineweginfecties zijn:

1. stoornissen van de urineafvoer - anatomische anomalieën, concreties, tumoren, prostaatadenoom, enz.
2. ingrepen - katheterisatie of cystoscopie (onderzoek van de urinebuis en blaas)
3. immunosuppressieve behandeling
4. zwangerschap
5. overmatig gebruik van pijnstillers
6. stofwisselingsstoornissen - diabetes mellitus, hyperurikemie (verhoogde concentratie urinezuur in het bloed), hypercalciëmie (verhoogde concentratie calcium in het bloed)
7. chronische nierziekte
8. seksuele activiteit
9. onvoldoende vochtinname

De volgende tabel geeft een overzicht van risicofactoren bij vrouwen

Afwijkingen in het urinewegstelsel dragen bij aan de ontwikkeling van een urinewegontsteking. Dergelijke afwijkingen zijn onder andere

• urinestenen
• vernauwing van de plasbuis
• vergrote prostaat
• een ingebrachte verblijfskatheter

De meest voorkomende symptomen van een urinewegontsteking zijn:

• krampen in de onderbuik
• frequente aandrang om te plassen
• vaak plassen van kleine hoeveelheden urine
• branderig, snijdend gevoel en pijn bij het plassen
• troebele, stinkende of donkere urine
• zichtbaar bloed in de urine

Zie ook:
Frequente aandrang om te plassen: wat veroorzaakt het, verkoudheid en ziekten?
Bloed in de urine. Je zou dit niet verwachten als symptoom van deze ziekten

Bij een nierontsteking voelt de patiënt symptomen zoals:

• Koorts
• troebele, soms vies ruikende urine
• pijn in de lendenstreek of buik
• braken
• misselijkheid

Wat zijn de symptomen van een infectie van de bovenste urinewegen?

Een ontsteking van de bovenste urinewegen (acute pyelonefritis) is een ernstiger vorm van infectie dan een ontsteking van de onderste urinewegen. Het kan littekenvorming van de groeiende nier veroorzaken.

Andere complicaties zijn een verhoogd risico op arteriële hypertensie en chronische nierinsufficiëntie.

De kans op deze complicaties is groter bij kinderen jonger dan 2 jaar.

Typische symptomen van pyelonefritis zijn:

• koorts
• rillen
• rillingen
• pijn in de lendenstreek

De symptomen van acute pyelonefritis hangen af van de leeftijd van de patiënt. Hoe jonger het kind, hoe minder karakteristiek de symptomen van de ziekte. In veel gevallen verloopt de ziekte onder het beeld van sepsis.

Soms kan een urinewegontsteking onopgemerkt voorbijgaan onder het beeld van een verhoogde lichaamstemperatuur, wat wordt beschouwd als een manifestatie van een virale infectie van de luchtwegen.

De volgende tabel geeft een overzicht van de symptomen per leeftijdsgroep

Hoe weet je of je een infectie van de lagere urinewegen hebt?

De symptomen van een ontsteking van de lagere urinewegen (cystitis, urethritis) zijn in de meeste gevallen plaatselijk.

De meest voorkomende symptomen zijn

• branderig en snijdend gevoel bij het plassen
• frequent plassen
• gevoel van volheid
• druk of pijn in de onderbuik

In de anamnese richt de arts zich op de aanwezigheid van moeilijk of pijnlijk urineren (dysurie), frequent urineren (polakisurie), urine-incontinentie, de aanwezigheid van bloed in de urine, pijn boven de klem, pijn in de heup, verhoogde lichaamstemperatuur of koorts, geur en troebelheid van de urine. Bij vrouwen wordt de aanwezigheid van afscheiding onderzocht.

Het correct opvangen van de urine is belangrijk voor de diagnose. Het verkeerd opvangen van de urine veroorzaakt een verkeerde diagnose en onnodige behandeling. De urine moet vers zijn (binnen 30 minuten na het plassen). Er wordt een gemiddelde urinestraal opgevangen.

Bij het onderzoeken van de urine wordt gekeken naar

• fysieke kenmerken (volume, kleur, geur, troebelheid, soortelijk gewicht, osmolaliteit)
• biochemische samenstelling (pH-reactie, eiwit, suiker, ketonen, leukocyten, bloed, bacteriën)
• microscopisch sediment
• kwantitatieve beoordeling
• microbiologisch en cytologisch onderzoek

Tijdens het bloedonderzoek worden de erytrocyt bezinkingssnelheid (FW), C-reactief proteïne en het bloedbeeld gecontroleerd. Onder de beeldvormende methoden wordt vooral sonografie van de nieren en urinewegen gebruikt. De positie, vorm en grootte van de nieren worden geëvalueerd.

In sommige gevallen wordt computertomografie (CT) van de nieren gebruikt. Bij kinderen kan ook statische nierscintigrafie worden gebruikt.

De standaardprocedure voor het diagnosticeren van ongecompliceerde urineweginfecties bij kinderen bestaat uit de volgende stappen:

1. De aanwezigheid van een urineweginfectie moet als een mogelijke diagnose worden beschouwd bij elk kind met onverklaarbare koorts. Een CRP-waarde van meer dan 20 mg/L wordt onderzocht na 6 uur verhoogde lichaamstemperatuur.
2. Bij zuigelingen en kinderen met onverklaarbare koorts hoger dan 38°C moet het urinemonster uiterlijk 24 uur na de stijging van de lichaamstemperatuur worden onderzocht.
3. Chemisch en microscopisch onderzoek van de urine kan een urineweginfectie onderscheiden van asymptomatische bacteriurie.
4. Voordat een antibioticabehandeling wordt gestart, wordt een urinemonster midden in de urinebuis genomen voor microbiologisch onderzoek. Een positief kweekresultaat (meer dan 100.000 kolonievormende eenheden in 1 ml urine) bevestigt een urineweginfectie. In dat geval kiest de arts de juiste behandeling.

Een eenvoudige ontsteking van de urinewegen is gemakkelijk te behandelen. Bij een juiste diagnose en behandeling is 5-10 dagen arbeidsongeschiktheid nodig. Een juiste behandeling en follow-up van de patiënt vermindert de kans op herhaling van de ziekte.

Als een ontsteking opnieuw optreedt, is een uitgebreide diagnose nodig om de precieze oorzaak van de infectie vast te stellen.

Chronische ontsteking of vaak terugkerende ontsteking die ontstaat als gevolg van een primaire ziekte (urineweg, gynaecologische of chirurgische ziekte, posttraumatische aandoening, neurologische ziekte).

In de meeste gevallen veroorzaakt het een verminderde levenskwaliteit voor de patiënt.

Welke richtlijnen moeten we volgen na een urineweginfectie?

Na het overwinnen van een urineweginfectie is het belangrijk om een strikte persoonlijke hygiëne in acht te nemen. Het is noodzakelijk om de regels voor het correct afvegen na gebruik van het toilet te leren. De volgende stap is om aandacht te besteden aan hygiëne tijdens geslachtsgemeenschap.

Bij het baden in de natuur en in zwembaden is het aan te raden om de blaas te legen voor en na het baden.

We moeten de hele dag door drinken en ons beschermen tegen verkoudheid door geschikte kleding te kiezen.

Wat is de preventie?

Om een urineweginfectie te voorkomen, is het aan te raden om 7 basisregels te volgen:

1. Urine niet ophouden

Als algemene regel geldt dat je minstens om de 3 uur moet plassen. Frequent plassen helpt om bacteriën uit de urinewegen te spoelen.

2. Drink voldoende vloeistoffen

Het wordt aanbevolen om 's ochtends 1 liter vocht en 's middags 1 liter vocht te drinken. Bij warm weer moet de vochtinname worden verhoogd. Gewoon water, mineraalwater of ongezoete thee worden beschouwd als de meest geschikte vloeistoffen. Alcohol en cafeïnehoudende dranken zijn ongepaste dranken. Deze kunnen de blaas irriteren.

3. Draag geen strak ondergoed

Deze regel geldt vooral voor vrouwen. Zij willen mannen plezieren en dragen in veel gevallen tangoslipjes. Door te wrijven worden bacteriën overgedragen van het rectale gebied naar de urinewegen. In dit geval geldt letterlijk: voor schoonheid lijdt een man.

4. Gebruik geen geparfumeerde intieme hygiëneproducten.

Geparfumeerd toiletpapier of wattenschijfjes ruiken lekker, maar zijn niet geschikt voor intieme hygiëne. Ook conventionele zeep is niet geschikt voor de intieme delen. Het wordt aanbevolen om water of speciale gels te gebruiken voor het wassen.

5. Juist gebruik van toiletpapier

Gebruik toiletpapier van voor naar achter, nooit andersom. Zo verklein je het risico dat bacteriën van de anus naar de plasbuis worden overgedragen.

6. Volg de hygiënerichtlijnen voor geslachtsgemeenschap

Tijdens geslachtsgemeenschap kunnen bacteriën gemakkelijk de plasbuis binnendringen, wat dan een probleem veroorzaakt, vooral voor vrouwen. Daarom moet je voor en na de geslachtsgemeenschap plassen om de bacteriën kwijt te raken. Naast het gebruik van het toilet, moet je voor en na de geslachtsgemeenschap douchen. Zoals ze zeggen... Zeker weten.

7. Neem probiotica

Neem yoghurt, kefir, zuurkool, tempeh en veenbessen op in je dieet.