Nierstenen: wat zijn de oorzaken en symptomen?

De aanwezigheid van nierstenen is een veel voorkomende ziekte van het urinewegstelsel. De oorzaak van de vorming van urinestenen is multifactorieel: van genetische aanleg, verkeerde levensstijl tot diverse metabole of urologische ziekten.

Symptomen, oorzaken, diagnostische procedure, behandelingsmogelijkheden en veel andere interessante informatie vindt u in het artikel.

Wat is urolithiasis?

Urolithiasis is een aandoening waarbij urinestenen in de urinewegen aanwezig zijn. Het komt voor bij ongeveer 10% van de bevolking. De ziekte treft meestal personen van middelbare leeftijd en vaker mannen.

De incidentie van de ziekte neemt toe met de leeftijd en neemt weer af bij ouderen.

Herhaling van nierstenen komt relatief vaak voor.

Urinestenen kunnen voorkomen in verschillende delen van het uitscheidingsstelsel.

Volgens de lokalisatie van de concrementen wordt urolithiasis onderverdeeld in :

• Nefrolithiasis (gebied van de nier - bekken)
• Ureterolithiasis(gebied van de urineleider)
• Cystolithiasis (gebied van de blaas)
• Ureterolithiasis (gebied van de urinebuis)

De belangrijkste functie van de nieren is het filteren van het bloed en het produceren van urine. Zo ontdoet het lichaam zich van afvalstoffen, overbodige en schadelijke stoffen. De nieren regelen ook de opname van water uit de urine.

Steenvormende stoffen in hoge concentraties (mineralen, zouten), een kleine hoeveelheid urine of urinesediment veroorzaken samen de vorming van urinestenen.

Aanvankelijk vormen zich zogenaamde kristallen, die door groei en klontering geleidelijk veranderen in urinestenen (concreties).

Afhankelijk van het precieze type worden urinestenen onderverdeeld in:

• calciumstenen (ongeveer 70-80 % van de gevallen)
• urinezuurstenen (5-10 %)
• struvietstenen (5-15 %)
• cystinestenen (1 %)

Urinestenen zijn geen ziekte op zich, maar een gevolg van een stofwisselingsziekte en morfologische en functionele veranderingen in het uitscheidingsstelsel. Onbehandelde urolithiasis brengt complicaties en risico's voor de gezondheid met zich mee.

Het kenmerkende symptoom van nierstenen is nierkoliek. Dit uit zich in een blozende pijn in de onderrug die zich kan uitbreiden naar de lies.

In de meeste gevallen van urolithiasis worden meerdere risicofactoren vastgesteld. De etiologie van het ontstaan is multifactorieel.

De meest voorkomende oorzaken van urinestenen zijn metabole stoornissen en lokale veranderingen in de urinewegen. Ongeschikte voeding en levensstijl spelen een belangrijke rol bij het ontstaan van urolithiasis.

Oorzaken van kristallisatie en steenvorming :

• Overmatige concentratie van steenvormende stoffen in de urine. Dit kan het gevolg zijn van stofwisselingsstoornissen, overmatige inname van steenvormende stoffen in de voeding of medicamenteuze behandeling (geneesmiddelen en medicatie).
• Urineweginfectie en daaropvolgende veranderingen in de pH van de urine.
• Gebrek aan remmers om kristallisatie en concretievorming te voorkomen (magnesium).
• Obstructie van de urinewegen: belemmering van de goede afvoer van urine, aanwezigheid van een vreemd voorwerp en daaropvolgende ophoping van urine.

Wat zijn de risicofactoren?

Risicofactoren voor kristallisatie en steenvorming...

Metabole factor

Voeding en dieet zijn van grote invloed op de functie en conditie van het uitscheidingsstelsel. Een teveel aan dierlijke eiwitten en purines in de voeding kan leiden tot een verhoogde uitscheiding van calcium, oxalaat en urinezuur in de urine. Dit resulteert in een daling van de pH-waarde van de urine.

Stoornissen en ziekten van het maag-darmkanaal kunnen leiden tot overmatige uitscheiding van lithogene (steenvormende) stoffen en een tekort aan kristallisatieremmers en verzuring van de urine. Voorbeelden zijn het malabsorptiesyndroom of chronische diarree.

Behandeling met geneesmiddelen is ook een metabole factor. Geneesmiddelen kunnen deel uitmaken van de concretie of de ontwikkeling van urolithiasis uitlokken (bv. acetazolamide).

Lokale urologische factor

Tot de lokale factoren behoren aandoeningen en ziekten van het uitscheidingsstelsel. Ernstige infecties, frequente ontstekingen van de urinewegen, nierziekten, obstructieve stoornissen met onvoldoende urinestroom, urinelozing (pooling), afwijkingen van het uitscheidingsstelsel, en andere.

Andere risicofactoren

Genetische aanleg en een positieve familiegeschiedenis zijn risicofactoren.

De periode van zwangerschap kan bij een vrouw door hormonale veranderingen een vertraging van de urinelozing veroorzaken. Er is ook een disharmonie van het calciummetabolisme door lactatie en borstvoeding.

Een andere factor is de manier van werken. Langdurig zittend werk kan een rol spelen bij het ontstaan van urinestenen.

Ook het klimaat speelt een rol. Uitdroging treedt gemakkelijker op in een warme en droge omgeving. Overmatige blootstelling aan zonlicht leidt tot een hogere vitamine D-productie en calciumopname.

Blootstelling aan koude en onderkoeling is ook ongepast.

Overzicht van mogelijke oorzaken van urolithiasis :

• Metabole ziekten
• Maagdarmstelselaandoeningen
• Urineweginfecties
• Frequente urineweginfecties
• Obstructie van de urinewegen
• Ziekten van het uitscheidingsstelsel
• Ongeschikte voeding
• Ongeschikt drinkregime
• Klein volume en ophoping van urine
• Bijwerking van farmacologische behandeling
• Genetische invloed en familiegeschiedenis
• Zwangerschap en borstvoeding bij de vrouw
• Sedentair beroep, immobilisatie

De belangrijkste klinische verschijnselen zijn koliekachtige nierpijn in de onderrug, nierpijn bij palpatie, misselijkheid en moeite met plassen.

Mogelijke symptomen van urolithiasis :

• Pijn in de onderrug
• Pijn in de onderbuik en lies, uitstralend naar de testikels (scrotum)
• Pijn in de nierstreek
• Pijn in de onderste ribben
• Misselijkheid
• Gevoel van kokhalzen en braken
• Pijn bij het plassen
• Frequente drang om te plassen
• Frequentie van urineren
• Klein volume urine
• Stinkende urine
• Troebele urine
• Ongewoon gekleurde urine (roze, rood, bruin)
• Aanwezigheid van bloed in de urine
• Verhoogde lichaamstemperatuur
• Koorts en rillingen

In geval van problemen met de urine-uitscheiding, pijn, koorts en andere atypische symptomen is het noodzakelijk professionele hulp van een uroloog in te roepen.

Als u bloed in uw urine opmerkt, zoek dan onmiddellijk medische hulp.

De diagnose bestaat in eerste instantie uit een uitgebreide anamnese van de patiënt, beoordeling van de klinische symptomen en een palpatieonderzoek door een uroloog.

Basisonderzoek omvat de verzameling en laboratoriumbeoordeling van een urinemonster van de patiënt. De urine wordt onderzocht op de aanwezigheid van kristallen, bloed en witte bloedcellen. Een onderzoek naar het soort aanwezige urinesteen kan worden toegevoegd.

Meestal wordt een bloedmonster genomen om het calcium-, fosfor-, urinezuur- en creatininegehalte te bepalen.

Diagnostische beeldvorming in de vorm van echografie van de nieren en de blaas, röntgenfoto's, CT (computertomografie) of MRI(magnetische resonantie beeldvorming) maken deel uit van de diagnose.

De keuze van de methode hangt af van de onderzoekende arts. Ultrasoon onderzoek heeft de voorkeur. Röntgenonderzoek van het uitscheidingsstelsel is een van de fundamentele instrumentele onderzoeken, aangezien tot 80 % van de urinestenen röntgencontrast vertonen.

Het onderzoek wordt gebruikt om het aantal en de grootte van urinestenen nauwkeurig te lokaliseren en te bepalen.

Preventie van nierstenen

De preventie van nierstenen is voornamelijk gebaseerd op levensstijl, aangepaste voeding en aanpassing van de omgeving.

Sommige interne factoren kunnen niet rechtstreeks worden beïnvloed, zoals stofwisselingsziekten of genetische aanleg, maar wel externe factoren zoals voeding, drinken, lichaamsbeweging en stress.

De basis van preventie is voldoende drinken gedurende de dag. De aanbevolen hoeveelheid is ongeveer 2 liter per dag. Een eenvoudige controle is het gevoel van dorst en troebele urine. De uitgescheiden urine moet een lichtgele heldere kleur hebben.

Gewoon water, mineraalwater, kruidenthee en verse vruchten-/groentesappen zijn geschikt. Een drank op basis van veenbessen of zwarte bessen is geschikt voor urologische problemen. Ook citroenwater en appelciderazijn zijn geschikt.

Overmatige inname van sterk gemineraliseerd water met een hoog natriumgehalte en koolzuurhoudende dranken is ongepast. Een lagere inname van koffie en coladranken wordt aanbevolen.

Alcohol moet worden vermeden, maar bier en wijn hebben verschillende voordelen, zoals het flavonoïdegehalte van wijn en de vochtafdrijvende werking van bier.

Het is raadzaam de aanbevolen dagelijkse inname van calcium, kalium en magnesium aan te houden. Een fout is de inname van calcium in de voeding te verminderen. Een calciumrijke voeding vermindert daarentegen het risico op nierstenen.

Het is raadzaam een evenwichtig regelmatig dieet te volgen met veel groenten, fruit en vezels.

Veenbessen zijn goed voor de uitscheiding. Ze bevatten fytonutriënten, proanthocyanidinen van het type A, die de verspreiding van bacteriën en ontstekingen in de urinewegen tegengaan.

Goede groenten zijn peterselie, broccoli, selderij, asperges, knoflook, uien, mierikswortel en radijs.

De inname van zout en dierlijke eiwitten moet worden beperkt. Dierlijke eiwitten zijn een rijke bron van purines. Purines worden in het lichaam afgebroken tot urinezuur en kunnen het risico op nierstenen vergroten.

Het is raadzaam om natrium en toegevoegd zout te beperken. Knoflook is daarom een goede keuze. Het geeft smaak aan voedsel en werkt ontstekingsremmend.

Kruidenthee en extracten in voedingssupplementen bieden natuurlijke ondersteuning. Bijvoorbeeld rozenbottels, paardenbloem, veenbessen, brandnetel, heermoes, anemoon en andere ondersteunen de werking van de urinewegen. In de meeste gevallen hebben ze een diuretisch effect.

Regelmatige lichaamsbeweging en compensatie voor zittend werk is aan te bevelen. Bloedcirculatie naar het gebied en eliminatie van blootstelling aan kou zullen helpen .

De basis van de preventie van urinestenen :

• Voldoende drinken en plassen
• Voldoende inname van groenten, fruit en vezels
• Voldoende inname van vitaminen en mineralen
• eliminatie van natrium en zout in de voeding
• Eliminatie van dierlijke eiwitten en purines in de voeding
• Eliminatie van stress
• Regelmatige lichaamsbeweging
• Eliminatie en compensatie van zittend werk
• Eliminatie van blootstelling van de urinewegen aan koude
• Adequate hygiëne en preventie van infectie