Maagkanker: wat zijn de oorzaken, verschijningsvormen en eerste symptomen?

Maagkanker is een ernstige vorm van kanker met een hoog sterftecijfer. De incidentie ervan neemt wereldwijd echter licht af. Een groot deel van de patiënten wordt gediagnosticeerd in een vergevorderd stadium van de ziekte.

Wat zijn de eerste symptomen van maagkanker? Wat zijn de behandelingsmogelijkheden?

Maagkanker komt het meest voor in Japan, Chili of Midden- en Zuid-Amerika en is de op één na meest voorkomende doodsoorzaak door kanker. Adenocarcinoom (een kwaadaardige tumor die ontstaat uit klierepitheelcellen) is de meest voorkomende vorm van maagkanker.

In dit artikel leert u de oorzaken, risicofactoren, symptomen, diagnose, behandelingsmogelijkheden en nog veel meer interessante informatie.

De maag in een notendop

De maag (gaster, stomachus) is een zakvormig orgaan van het spijsverteringskanaal. Hij verbindt de slokdarm met de dunne darm. De belangrijkste functie van de maag is het opvangen van ingenomen voedsel. Met behulp van peristaltische golven zet hij samen met maagsap het voedsel chemisch om in spijsverteringsmateriaal (chyme). Het aldus verwerkte voedsel gaat geleidelijk naar de dunne darm. In de dunne darm wordt het verwerkt en met de nodige stoffen en voedingsstoffen in het lichaam opgenomen.

De maagwand bestaat uit 4 basislagen:

• de binnenbekleding - de mucosa
• de submucosa - het slijmvlies
• de gladde spierlaag
• de buitenste laag - de serosa

Maagkanker

Maagkanker komt tweemaal zo vaak voor bij mannen als bij vrouwen. De diagnose wordt het vaakst gesteld tussen 60 en 80 jaar.

Adenocarcinoom is de meest voorkomende vorm van maagkanker. Het ontstaat door de pathologische transformatie van cellen in het maagslijmvlies. Tijdens de groei en ontwikkeling kan de ziekte de hele maagwand, de lymfeklieren, de buikholte en andere omliggende en afgelegen organen aantasten.

Tegenwoordig wordt een onderscheid gemaakt tussen intestinale en diffuse maagtumoren.

Het intestinale type ontwikkelt zich op basis van een specifieke ziekte, meestal atrofische gastritis en een bacteriële infectie met Helicobacter pylori.

Het diffuse type ontstaat meestal zonder voorafgaande ziekte en is voornamelijk het gevolg van genetische aanleg.

Andere soorten maagkanker zijn:

• Lymfomen die ontstaan uit cellen van het immuunsysteem die zich in de maagwand bevinden
• Gastro-intestinale stromale tumoren die ontstaan uit cellen in de maagwand
• Neuro-endocriene tumoren die ontstaan uit zenuw- of endocriene cellen van de maag.

De diagnose en behandeling van deze tumoren verschilt van die van maagadenocarcinomen.

Tot 80 % van de patiënten met maagkanker wordt gediagnosticeerd in een vergevorderd stadium van de ziekte. Wanneer de kanker een vergevorderd stadium bereikt, kunnen reeds milde en atypische gezondheidsproblemen worden waargenomen die leiden tot een vroege diagnose.

Het ontstaan van maagkanker wordt door vele factoren bepaald. Genetische en omgevingsfactoren spelen de grootste rol.

Milieufactoren zijn onder meer een verkeerde levensstijl, zoals een dieet met veel zout en nitroverbindingen, waaronder gerookt voedsel en voedsel uit blik. Negatieve factoren zijn onder meer alcohol en een lage inname van vezels, eiwitten, groenten en fruit.

Roken verhoogt het risico op maag- en spijsverteringskanaalkanker aanzienlijk.

Werken in de aanwezigheid van ioniserende straling en asbest verhoogt het risico op het ontwikkelen van de ziekte.

De aanwezigheid van infecties en ontstekingsprocessen in het spijsverteringskanaal is een risicofactor. Bacteriële infecties Helicobacter pyloriEpstein-Barr virus, atrofische gastritis en aandoeningen na een maagoperatie.

Helicobacter pylori wordt beschouwd als een belangrijke risicofactor voor carcinogenese bij maagadenocarcinoom en non-Hodgkin-lymfomen van de maag.

Maagpoliepen zijn goedaardige gezwellen van het maagslijmvlies. Een type poliep (adenoom) kan zich ontwikkelen tot kanker. Gastro-oesofageale reflux verhoogt het risico op kanker in de slokdarm- en maagverbinding. Behandeling en preventie door een gastro-enteroloog is daarom altijd essentieel.

Een enkele erfelijke mutatie in het CDH1-gen dat codeert voor het E-cadherine-eiwit leidt tot een hoog risico op diffuse maagkanker.

Deze genetische factor is ook gekoppeld aan het Lynch-syndroom (HNPCC - Hereditary Non Polyposis Colorectal Cancer), dat wordt veroorzaakt door beschadiging van de reparatiegenen en een risico vormt voor het ontwikkelen van andere kankers.

Sommige andere erfelijke mutaties die kanker in andere delen van het lichaam veroorzaken, kunnen ook het risico op maagkanker verhogen, zoals mutaties die het risico op darmkanker verhogen en familiaire adenomateuze polyposis.

Een risicofactor is een familiegeschiedenis van maagkanker bij eerstegraads familieleden (ouders, broers en zussen en kinderen).

Maagkanker vertoont in het beginstadium geen noemenswaardige klinische symptomen. De eerste symptomen zijn vrij algemeen en kunnen ook op andere ziekten wijzen. Zwakke eetlust, een vol gevoel na het nuttigen van een maaltijd ondanks een kleine portie, ongemak of pijn in de buik.

De eerste significante symptomen treden meestal pas op als de persoon in een verder gevorderd stadium is. Maag- en buikpijn zijn aanwezig. Patiënten melden verlies van eetlust, misselijkheid, braken, overmatige vermoeidheid en algemene zwakte.

De eerste symptomen kunnen enkele maanden aanhouden. Als het carcinoom zich in het bovenste deel van de maag bevindt, kunnen slikproblemen optreden. Zwelling en vochtophoping in de buik kunnen worden waargenomen.

In een later stadium kan braken en eventueel braken met bloed optreden. Een gemeld symptoom van maagkanker is de aanwezigheid van bloed in de ontlasting, zwarte tot teerachtige ontlasting.

Verschijnselen en symptomen van maagkanker:

• Maagpijn
• Pijn in de epigastrische regio (epigastrium)
• Verlies van eetlust
• Vol gevoel na een kleine portie
• Misselijkheid
• Vermoeidheid en zwakte
• Gewichtsverlies
• Braken
• Braken met bijmenging van bloed
• Zwarte teerachtige ontlasting
• Aanwezigheid van bloed in de ontlasting
• Vochtophoping (zwelling) in de buikholte

Door de groei en ontwikkeling van het carcinoom wordt de ziekte verdeeld in 4-5 stadia.

Stadium 0: Abnormaal geïnfecteerde cellen worden aangetroffen in de binnenste laag van het maagslijmvlies.

Stadium I: Het carcinoom groeit in de binnenste laag van de mucosa en tast de nabijgelegen spierlaag en uiteindelijk de serosa-laag van de maag aan. De lymfeklieren worden echter niet aangetast.

Stadium II: Het carcinoom tast de diepere wanden van de maag aan en een wisselend aantal van de betrokken lymfeklieren. Zowel de spierlaag als de diepe serosa van de maag zijn aangetast.

Stadium III: De tumor is uitgezaaid naar de spierlaag, de subserosa en maximaal 15 lymfeklieren. Ook zijn de structuren rondom de maag aangetast. Het carcinoom is echter niet uitgezaaid naar afgelegen organen en andere delen van het lichaam (lever, longen...).

Stadium IV: In dit stadium zijn meer dan 15 lymfeklieren aangetast. De kanker is uitgezaaid naar de structuren rond de maag of naar afgelegen organen en lichaamsdelen. In dit stadium zijn er uitzaaiingen.

Tot 80% van de patiënten met maagkanker wordt gediagnosticeerd in een vergevorderd stadium van de ziekte.

Tegen de tijd dat de kanker een vergevorderd stadium bereikt, kunnen milde en atypische gezondheidsproblemen worden waargenomen die leiden tot een vroege diagnose.

De diagnose wordt ook gebaseerd op de klinische symptomen van de patiënt, zoals gewichtsverlies, pijn in het epigastrium en bloedingen uit de spijsverteringsbuis. Dit is al een vergevorderd stadium van kanker.

Het eerste belangrijke onderzoek is een endoscopisch onderzoek (gastroscopie). Met een gastroscopie kan een biopsie van het weefsel worden genomen en vervolgens een histologisch laboratoriumonderzoek worden verricht om het exacte type maagkanker vast te stellen.

Histopathologisch onderzoek zal de diagnose kanker bevestigen en verdere informatie verschaffen over het type, de aard en het soort tumor.

De onderzoeksarts brengt een speciale flexibele buis (endoscoop) via de hals in de maag van de patiënt. Tijdens het onderzoek kan tegelijkertijd een endoscopische echografie worden verricht, waarbij de echosonde een beeld geeft van de verschillende lagen van de maagwand en het omliggende gebied.

Computertomografie (CT) en PET worden gebruikt om de omliggende uitzaaiingen te beoordelen en het stadium van de tumor te classificeren.

Momenteel kan virtuele CT-gastrografie worden gebruikt, die bijzonder nuttig is voor de differentiële diagnose tussen maagkanker in een vroeg stadium en gastritis.

De meest gebruikte classificatie is de TMN-classificatie, die samen met histologisch onderzoek het basisbehandelplan oplevert. De penetratiediepte van de tumor (T), de lymfeklierbetrokkenheid (N) en de aanwezigheid van verre metastasen (M) worden beoordeeld.

In sommige gevallen wordt gekozen voor diagnostische laparoscopie om de abdominale peritoneale disseminatie en verspreiding van de ziekte te beoordelen.

De progressie van maagkanker is subtiel in de vroege stadia en problemen zijn misschien niet aanwezig. Er kunnen alleen gewone gezondheidsproblemen optreden, zoals bij andere ziekten van het spijsverteringskanaal. Ernstigere en belangrijkere symptomen verschijnen pas in een verder gevorderd stadium. De symptomen worden beschreven in het hoofdstuk Symptomen.

Preventie van maagkanker

Genetische factoren alleen kunnen kanker niet voorkomen. Wel kan het risico op maagkanker worden weggenomen door externe omgevingsfactoren.

Een complete, evenwichtige voeding met voldoende vezels, vitamine A, C en D, betacaroteen en selenium is essentieel. Groenten en fruit zijn beschermend. Wortel- en koolsoorten (broccoli, kool, wortelen, enz.), bessen, granen, noten, peulvruchten, kurkuma en groene thee zijn goede keuzes.

Aan de andere kant vormen gezouten en gerookt voedsel dat het maagslijmvlies irriteert een risicofactor. Een hoge inname van voedsel dat nitraten en nitrieten bevat, zoals vlees in blik, kan het risico op maagkanker negatief beïnvloeden.

Roken, alcohol- en drugsgebruik zijn sterke risicofactoren.

Het is raadzaam om bij problemen en onduidelijke symptomen medisch advies in te winnen. In geval van Helicobacter pylori-infectie (inclusief andere infecties in het lichaam) moet zo snel mogelijk een antibiotische en ondersteunende professionele behandeling worden gestart.

Regelmatige preventieve controles bij een huisarts en een gastro-intestinoloog worden aanbevolen. Preventieve oncomarker tests van het bloed van de patiënt worden aanbevolen. Oncomarkers zijn stoffen die in het lichaam aanwezig zijn als gevolg van de ontwikkeling van een kwaadaardige ziekte, geproduceerd door kankercellen.

Preventie van kanker van het spijsverteringskanaal:

• Een regelmatig en evenwichtig dieet
• Voldoende inname van eiwitten in de voeding
• Voldoende inname van voedingsvezels
• Voldoende consumptie van fruit en groenten
• Inname van noodzakelijke vitaminen en mineralen
• Voldoende compenserende lichaamsbeweging
• Stoppen met roken van tabaksproducten
• Stoppen met alcoholgebruik
• Elimineren van voedingsmiddelen met een hoog zoutgehalte
• Elimineren van voedingsmiddelen met een hoog nitraatgehalte
• Vroeg beginnen met een antibioticabehandeling voor de infectie
• Inname van prebiotica en probiotica na het overwinnen van de infectie
• Regelmatige preventieve controles bij een arts