Longhart: wat is cor pulmonale, waarom treedt het op en hoe uit het zich?

Pulmonale hartziekte (cor pulmonale) is een vergroting van het hart veroorzaakt door een bepaalde longziekte. Het wordt veroorzaakt door een toename van de belasting van de rechterkant van het hart.

Er kunnen verschillende oorzaken zijn.

Het reageert op de toename van de belasting van het hart door het te vergroten. Het kan in twee vormen en op twee manieren voorkomen.

Basisfeiten over het hart en de bloedsomloop

Het hart wordt een pomp genoemd omdat het voortdurend bloed in onze bloedsomloop pompt.

Professionele naam: Cor. Het weegt ongeveer 300-400 gram.

Het hart is verdeeld in 4 compartimenten, de holtes:

1. de rechterboezem.
2. de rechterhartkamer.
3. linkerboezem
4. linker hartkamer

Het bevat de volgende lagen:

• opgeborgen in een zak (hartzakje)
• aan de oppervlakte van het hart ligt het epicardium
• de middelste laag is de hartspier (myocardium)
• de binnenste laag wordt endocardium genoemd
  • staat in contact met het bloed
  • bedekt de wanden van het hart
  • vormt de kleppen en bedekt ze

De belangrijkste uitvoerende eenheid is de hartspier die het meest massief is in de linker hartkamer. Aangezien de linker hartkamer de hoogste druk overwint.

De bloedsomloop is verdeeld in:

• klein = longcirculatie
• groot = lichaamscirculatie

Wat is de betekenis hiervan?

Zuurstofrijk bloed keert vanuit het lichaam via twee grote aders terug naar de rechterboezem. Zuurstof wordt verbruikt in de lichaamscellen en moet worden aangevuld in de longen.

Het bereikt de longen als volgt:

Vanuit de rechterboezem gaat bloed zonder zuurstof naar de rechterhartkamer. Vanuit de rechterhartkamer gaat het via de longslagader naar de longen. In de longen wordt het bloed van zuurstof voorzien en gebonden aan hemoglobine. Hemoglobine is een rode bloedkleurstof die zich in rode bloedcellen bevindt.

Eén gram hemoglobine bindt 1,34 milliliter zuurstof.

+

Nadat het bloed verrijkt is met zuurstof, gaat het via 4 longaders naar de linkerboezem in het hart.

Bloedvaten die bloed naar het hart transporteren = aders. Bloedvaten die bloed van het hart weg transporteren = slagaders.

Hoe zit het met de grote bloedsomloop?

Bloed met zuurstof is al terug in het hart.

Vanuit de linkerboezem gaat het naar de linkerhartkamer. Vanuit de linkerhartkamer gaat het naar de aorta. Vanuit de aorta gaat het ook door het hele menselijk lichaam.

Wanneer het hart werkt, kunnen we twee fasen waarnemen die elkaar zonder onderbreking afwisselen.

Het is wat ons in leven houdt. De hersenen sterven zonder zuurstof na een paar minuten. Andere lichaamscellen sterven na iets langer.

2 hartfasen:

1. systole = samentrekken van de hartspier = uitstoten van bloed uit de hartholtes
2. diastole = uitzetten van de hartholtes = bloed in het hart zuigen

Dit is hoe het hart klopt - het pompt bloed uit en zuigt bloed aan, keer op keer.

De kleppen zijn eenrichtingskleppen: ze laten het bloed naar voren stromen en voorkomen terugstroming.

Wanneer het bloed wordt uitgestoten, duwt het door de klep. Wanneer de hartspier ontspant, verandert de drukgradiënt. De klep sluit en laat het bloed niet meer terug naar binnen.

Als de klep echter beschadigd is, is er een probleem = klepafwijking.

Kleine pulmonale circulatie

Er is een lagedruksysteem in de pulmonale circulatie.

Dit betekent dat onder normale en normale omstandigheden de druk in de longslagader ongeveer 20 mmHg (millimeter kwikkolom) is.

Bij zo'n lage druk is een vele malen hogere bloedstroom door de longen mogelijk. Een voorbeeld hiervan is de toename van lichamelijke activiteit en de hogere behoefte aan bloed- en zuurstoftoevoer naar de spiercellen.

Ter vergelijking:

De linkerventrikeldruk tijdens de systole is hoger dan de aortadruk, die hoger is dan 80 mmHg. De maximale druk is 120-140 mmHg = systolische druk. De rechterventrikeldruk is 20-30 mmHg.

Als de druk in de longslagader (pulmonalis) toeneemt, is er sprake van arteriële pulmonale hypertensie.

Het kan de volgende waarden hebben:

• systolische druk hoger dan 35 mm Hg
• gemiddelde diastolische druk hoger dan 25 mm Hg
• diastolische druk hoger dan 12 mm Hg

De oorzaken van deze drukverhoging zijn divers.

Als je meer wilt weten, lees dan verder over cor pulmonale, de oorzaken, de symptomen en de behandeling.

Wat is cor pulmonale?

Cor pulmonale (pulmonaal hart) is een aandoening waarbij het hart vergroot raakt door een specifieke pulmonale oorzaak.

De definitie luidt:

Het is een storing van de structuur van het rechterhart, de hypertrofie of dilatatie ervan. Het ontstaat door een drukverhoging (pulmonale hypertensie).

Het kan acuut (plotseling) optreden, maar ook chronisch.

Acute longziekte

In de plotselinge vorm is het een dilatatie van de rechterkamer (morbide vergroting van de rechterkamerhartspier).

Acuut longvliesontsteking.

De oorzaak is acuut ontstane pulmonale hypertensie en ontstaat meestal als gevolg van een massieve longembolie.

Bij een grote longembolie is er sprake van een blokkade van de longslagader, waardoor de weerstand tegen het werk van het rechterhart toeneemt. Naast de toename van de weerstand hoopt het bloed zich op in de rechterhartkamer. Dit leidt tot uitrekking en uitval van de functie ervan.

Chronische cor pulmonale

Met een geleidelijke drukverhoging in de pulmonale circulatie past de hartspier van de rechterventrikel zich aan en wordt stijf.

Chronische cor pulmonale.

Er treedt hypertrofie op.

De Wereldgezondheidsorganisatie definieert chronische cor pulmonale als volgt:

Hypertrofie van de rechterventrikel als gevolg van aantasting van de functie en/of structuur van de longen. De onderliggende oorzaak is pulmonale betrokkenheid en arteriële pulmonale hypertensie.

Uitzonderingen zijn echter aandoeningen die een direct gevolg zijn van linkszijdige hartbetrokkenheid en -falen. Deze kunnen het gevolg zijn van valvulaire aandoeningen of aangeboren hartaandoeningen.

De oorzaak van cor pulmonale is een toename van de weerstand en druk in de pulmonale circulatie.

Deze drukverhoging kan acuut of chronisch zijn.

Acuut is gevaarlijk omdat de hartspier geen tijd heeft om zich aan te passen en sneller kan falen. Hiervoor is onmiddellijke hulp nodig.

Chronische veranderingen leiden tot een geleidelijke drukverhoging en dus tot aanpassing van de spier. Deze aanpassing gaat echter niet onbeperkt door. Als het compensatiemechanisme is uitgeput, begint de rechterventrikel te falen.

Op dat moment spreken we van decompensatie van chronische cor pulmonale.

Maar wat veroorzaakt het pulmonale hart, vraag je je af?

We hebben al gezegd dat het een toename is van de weerstand en de druk in de longslagader boven 25 mmHg.

In de tabel staan enkele oorzaken, verdeeld in drie groepen

Bij longembolie...

Een longembolie is een vastzittende embolie (bloedklonter) in de longvaten.

Het wordt meestal veroorzaakt door een bloedklonter die ontstaan is tijdens trombose van diepe aders in de onderste ledematen en vervolgens losgebroken is.

De omvang van de verstopping bepaalt de symptomen, gevolgen en prognose.

Vormen van longslagaderembolisatie:

• Massieve vorm en blokkade van de stam van de longslagader of beide hoofdtakken = onmiddellijke dood.
• Submassieve vorm met blokkade van meerdere hoofdtakken = cardiogene shock
• Lichte vorm veroorzaakt blokkade van kleinere perifere takken - mild verloop, soms zonder symptomen
• Herhaalde kleine embolieën leiden tot pulmonale hypertensie en cor pulmonale

Symptomen van cor pulmonale komen ook voor samen met symptomen van de onderliggende ziekte. Dit kan chronische obstructieve longziekte of longembolie zijn.

Pulmonale hypertensie is de belangrijkste oorzaak van het probleem. Hierdoor is het hart niet in staat om voldoende zuurstofrijk bloed aan het lichaam toe te voeren.

Dit is vooral het geval bij fysieke inspanning.

+

De belangrijkste symptomen van cor pulmonale zijn:

• kortademigheid
  • dyspneu bij inspanning (verminderde ademhaling bij inspanning)
• vermoeidheid
• inefficiëntie en toegenomen vermoeidheid
• droge hoest
• pijn op de borst
  • geen beschadiging van de hartslagaders aanwezig
    • zoals bij coronaire hartziekte of een hartaanval
• hartkloppingen (palpitaties)
• collaps, flauwvallen, syncope - steeds terugkerende aandoeningen, vooral bij inspanning
• gebrek aan eetlust
• gewichtsverlies
• zwaar gevoel in de maag en dyspeptisch ongemak
• ascites (zwelling van de buik)
• zwelling van de onderste ledematen - aan beide zijden gelijk, als teken van rechter hartfalen
• ophoesten van bloed

Decompenserende chronische longhartziekte heeft de volgende symptomen:

• als teken van rechtszijdig hartfalen
• zwelling
  • onderste extremiteiten - bilateraal
  • progressie van de voeten en enkels naar boven
  • naar de dijen, buik (ascites) en het hele lichaam (anasarca)
• toegenomen vulling van de halsaderen
• vergroting van de lever (hepatomegalie)
• stofwisselingsstoornis
• verlaagde zuurstofverzadiging van het bloed (hypoxemie)
• verhoogde koolzuursaturatie (hypercapnie)

Uitgesproken bleekheid, koud zweet, blauw worden van de huid (cyanose), progressief oedeem, collaps, verminderd bewustzijn, aanwezigheid van convulsies wijzen op decompensatie van de ziekte en shocktoestand. Onmiddellijke behandeling is vereist.

Anders is de dood nabij.

In sommige gevallen komen de symptomen bovenop de primaire ziekte, waardoor ze niet herkend worden.

Een voorbeeld hiervan is linker hartfalen dat samengaat met rechter hartfalen. In dit geval is er een ophoping van bloed in de grote bloedsomloop en ook in de longen.

De diagnose wordt gebaseerd op de voorgeschiedenis en de klinische manifestaties van de ziekte. Bloeddruk, hartslag en zuurstofsaturatie in het bloed worden gemeten. De ademhaling wordt gecontroleerd, onder andere door te luisteren.

In sommige gevallen wordt cor pulmonale echter niet herkend en komt het bovenop de onderliggende ziekte.

Ook om deze reden zijn andere methoden belangrijk bij de diagnose.

Een voorbeeld hiervan is ECHO.

ECHO (echocardiografie) is een echografisch onderzoek van het hart. Bij dit onderzoek worden de grootte van het hart, de afmetingen van de holte, de wanddikte, het myocard en de structuur van de kleppen beoordeeld.

Het is een van de belangrijkste onderzoeken.

In het ECG evalueert de opname de aanwezigheid van een verandering in de ECG-curve. Er is een typische P pulmonale golf aanwezig, die scherp is en hoger dan 3 mm.

Vervolgens worden röntgenfoto's, CT en MRI uitgevoerd, waarmee ook de grootte van het hart en zijn compartimenten worden geëvalueerd.

Ook worden er laboratoriumbloedonderzoeken gedaan.

Het verloop van de ziekte kan acuut (plotseling) of chronisch zijn.

Acuut = het hart heeft geen tijd om zich aan te passen aan de ziektetoestand. Het faalt acuut.

De overdruk in de longen verhoogt de druk op het hart. Dit wordt nog verergerd door de ophoping van bloed in het rechterhart. De rechterkamer vergroot - rechterventrikel dilatatie.

De duur en progressie van de ziekte neemt minuten, uren of dagen in beslag. Een massale longembolie is een voorbeeld.

Chronisch = langdurig. Dat is wanneer het probleem zich over een lange periode ontwikkelt.

Zoals de ontwikkeling van chronische obstructieve longziekte.

Het rechterhart (rechterventrikelspier) past zich geleidelijk aan. De hartspier wordt dikker. Er treedt rechterventrikelhypertrofie op.

Maar zelfs dit aanpassingsproces kan niet eeuwig duren. Uiteindelijk zijn de compensatiemechanismen uitgeput en decompenseert het hart en faalt het. Dit soort progressie wordt ook chronisch hartfalen genoemd.

+

De progressie wordt bemoeilijkt door de aanwezigheid van een onderliggende aandoening en daarom kan het pulmonale hart onopgemerkt blijven.

Als belangrijkste manifestatie van cor pulmonale...

Dyspnoe is een van de primaire symptomen. In een vroeg stadium kan er sprake zijn van inspanningsdyspnoe (verergering bij toenemende inspanning).

In latere stadia komt dyspneu in rust echter ook voor.

Dyspneu = gevoel van moeite met ademhalen.

Verminderde zuurstoftoevoer naar het lichaam uit zich meestal in vermoeidheid, lusteloosheid of verminderde inspanningstolerantie en snellere vermoeidheid.

Hartkloppingen treden op als symptoom van een verhoogde hartslag doordat het hart moeite heeft om het nodige bloed toe te voeren. Pijn op de borst komt ook voor.

Deze pijn op de borst gaat echter niet gepaard met schade aan de hartslagaders, maar met ondercoagulatie van de hartspier door onvoldoende bloeddoorstroming, vooral wanneer het hart zich inspant en versnelt.

Zwelling is een geassocieerd kenmerk.

Het is kenmerkend voor rechtszijdig hartfalen.

Het is het gevolg van de ophoping van bloed vóór het rechterhart, in de grote bloedsomloop. De zwelling zet zich voort vanaf de benen, enkels. In latere stadia gaat het verder omhoog - schenen, dijen, buik, het hele lichaam.

De zwelling is in dit geval bilateraal = op beide onderste ledematen.

Als slechts één onderste lidmaat gezwollen is, moet men bijvoorbeeld denken aan een vaatziekte van de onderste ledematen.

Toenemende druk voor het rechter hart veroorzaakt ook vergroting van de lever (hepatomegalie).