Leverkanker: waarom ontstaat het en hoe openbaart het zich? + Behandeling

Leverkanker is een ernstige ziekte die meestal het gevolg is van een andere langdurige ziekte. Dit is ook het geval bij hepatocellulair carcinoom, dat wordt voorafgegaan door cirrose (beschadiging van het bindweefsel van de lever).

Kanker is een algemene term voor een kwaadaardige vorm van kanker.

Lever

De lever is een zeer belangrijk onvervangbaar orgaan. De lever heeft verschillende onvervangbare rollen in het lichaam. Zonder de lever kan de mens niet leven. Een slechte werking van de lever heeft gevolgen voor het hele organisme en er is geen vervangingsmechanisme voor de functie van de lever.

Ze zijn belangrijk voor de verwerking van voedingsstoffen die uit voedsel komen. Ze hebben ook een onvervangbare metabolische en ontgiftingsfunctie. Ze dienen als reservoir van glycogeen, eiwitten en ook vetten. Tijdens de embryonale ontwikkeling dienen ze voor de bloedvorming. De productie en afscheiding van gal (exocriene functie) is ook een zeer belangrijke functie. Gal wordt gebruikt bij de vertering van vetten.

De tumor is...

Kanker is een ernstige groep ziekten. Een tumor is dan ook een algemene term voor cellen die zelfstandig groeien en niet zoals normale cellen door het lichaam worden gecontroleerd. Een tumor wordt volgens verschillende criteria ingedeeld.

Zelfs voor het grote publiek is de verdeling tussen goedaardige en kwaadaardige tumoren bekend. Er is een verdeling op basis van morfologische kenmerken (vergroting van een orgaan, gezwellen) of op basis van het weefsel waaruit ze groeien. Dit is een voorbeeld van een tumor:

• mesenchymaal - ontstaat uit weefsels zoals bloedvaten, bloed, vet of spiercellen
• epitheliaal - waaruit tumoren van het bedekkende en oppervlakkige weefsel ontstaan, maar ook uit klierepitheel
• neuroectodermaal - waaruit tumoren van het CZS, zenuwen, maar ook melanocyten (gevonden in de huid) voortkomen
• embryonaal - bijvoorbeeld kiemceltumoren die ontstaan uit stamcellen

De tabel toont de verdeling van tumoren in goedaardig en kwaadaardig

Wat is leverkanker?

Leverkanker is een kwaadaardige vorm van kanker. Primaire leverkanker ontstaat uit cellen en weefsel van de lever. Secundaire wordt veroorzaakt door uitzaaiingen vanuit andere delen van het lichaam, meestal vanuit het spijsverteringsstelsel.

Primaire leverkankers komen minder vaak voor. Secundaire kankers zijn de belangrijkste oorzaak van leverkanker. Ze worden veroorzaakt door metastase (uitzaaiing naar de lever vanuit tumoren in andere delen van het lichaam). Meestal verspreidt een kwaadaardige ziekte zich naar de lever vanuit de buik. Dit gebeurt via de bloedroute door een ader (v. portae).

Levertumoren komen vooral voor in ontwikkelingslanden, vooral in Azië en West- en Centraal-Afrika. In Europa komen ze minder vaak voor. Ze komen vaker voor bij mannen dan bij vrouwen (verhouding 4:1).

Verschillende maligniteiten vallen onder leverkanker, waaronder:

• hepatocellulair carcinoom (de meest voorkomende leverkanker).
• fibrolamellair carcinoom (komt het meest voor als gevolg van levercirrose, heeft een relatief goede prognose)
• cholangiocarcinoom (tast de galwegen in de lever aan, wordt pas in een laat stadium ontdekt wanneer het niet meer operabel is)
• hepatoblastoom
• angiosarcoom
• fibrosarcoom
• Uitzaaiingen naar de lever zijn meestal afkomstig van alvleesklier-, darm- of maagkanker.

Risicofactoren zoals cirrose en virale hepatitis B en C verhogen het risico op leverkanker.

Levercelcarcinoom

Deze ziekte staat op de 5e plaats van alle maligniteiten. Naar schatting sterven er jaarlijks wereldwijd 1 miljoen mensen aan. De diagnose wordt pas in een vergevorderd stadium gesteld, in wel 80% van de gevallen.

Hepatocellulair carcinoom bestaat uit veranderde levercellen. Ze groeien in hun omgeving en gedragen zich invasief. Heel vaak groeien ze in de bloedvaten, wat tot verdere complicaties leidt.

Het binnendringen van kankercellen in de bloedvaten leidt tot uitzaaiing van de kanker naar andere delen van de lever en uitzaaiing van de kanker naar andere delen en organen van het lichaam. Leverkanker zaait meestal uit naar de longen en lymfeklieren. Zelden komt uitzaaiing naar botten voor.

Bij hepatocellulair carcinoom wordt de zogenaamde Barcelona classificatie van HCC gebruikt om het stadium te bepalen. Deze classificatie wordt afgekort met BCLC, wat staat voor Barcelona Clinic Liver Cancer.

De tabel toont de BCLC-stadiëring van leverkanker

In de meeste gevallen wordt leverkanker veroorzaakt door een andere al langer bestaande ziekte. Primaire tumoren komen minder vaak voor dan secundaire tumoren. Dit betekent dat de kanker in de meeste gevallen metastase veroorzaakt, d.w.z. de overdracht van een andere kwaadaardigheid naar de lever.

De meest voorkomende oorzaken van uitzaaiingen zijn tumoren in de buikholte, zoals kanker van de alvleesklier, de dikke darm, de maag en het rectum.

Bij mannen komen uitzaaiingen uit de prostaat, bij vrouwen uit de baarmoeder en eierstokken. Uitzaaiingen komen ook uit andere delen van het lichaam, zoals nier-, long- of borstkanker.

In het geval van hooggradige leverkanker worden de kankercellen natuurlijk van de lever naar andere organen overgebracht, meestal naar de longen en lymfeklieren. De stadia van kanker die worden gekenmerkt door uitzaaiingen worden in de onderstaande tabel weergegeven.

Naast uitzaaiingen draagt de aanwezigheid van een andere langdurige leverziekte bij aan het uitbreken van de ziekte. Deze ziekte is levercirrose of infectieuze virale hepatitis. Dit zijn voornamelijk hepatitis B en C.

Risicofactoren voor het ontstaan van leverkanker zijn onder andere:

• levercirrose (als gevolg van alcoholisme, schade door drugs, vergif, maar ook virussen)
• hepatitis B en C, progressie naar kanker na 10 tot 30 jaar
• overgewicht en obesitas
• niet-alcoholische vette leverziekte en niet-alcoholische steatohepatitis
• chronische inflammatoire darmziekte (colitis ulcerosa)
• parasitaire ziekten (in Afrika en Azië)
• alcoholisme, tot 4 keer vaker wanneer cirrose aanwezig is
• roken
• inname van risicovol voedsel en slechte voedingsgewoonten
  • voedingsmiddelen met een hoog gehalte aan aflatoxine (een schimmelgif) en patuline (geproduceerd bij het rotten van fruit)
  • overmatige inname van dierlijke vetten
  • gebrek aan vezels
  • tekort aan mineralen en vitaminen
  • schadelijke stoffen van voedselverwerking (nitrosamine, benzpyrine), zoals roken, grillen
  • hoog gehalte aan meststoffen
• langdurig gebruik van orale anticonceptiemiddelen
• overmatig gebruik van steroïden
• hemochromatose
• ziekte van Wilson
• porfyrochemische stoffen zoals vinylchloride, hydrazine, trichloorethyleen
• met arsenicum besmet water

Preventie van de ziekte is belangrijk. Hierbij gaat het vooral om het elimineren of op zijn minst beperken van de bovengenoemde risicofactoren. Ook het veranderen van voedingsgewoonten en het aanpassen van het lichaamsgewicht spelen een belangrijke rol.

Er bestaat een effectieve vaccinatie voor virale hepatitis, maar dit is niet langer het geval voor hepatitis C. Als er risicofactoren aanwezig zijn, is regelmatige controle natuurlijk belangrijk. Tot 80 % van de gevallen wordt pas in een hoog stadium gediagnosticeerd. Ook hier blijkt het belang van preventieve controles.

Leverkanker manifesteert zich klinisch pas in een vergevorderd stadium, wat betekent dat het lange tijd asymptomatisch kan zijn. Dit is ook de reden voor een slechte prognose (voorspelling van iemands gezondheid).

Het is het beste als het in de eerste twee stadia wordt ontdekt.

Vroegtijdige ontdekking van leverkanker kan toevallig zijn en kan bij een preventieve controle door de huisarts worden opgespoord. Deze ziekte is ook een goed voorbeeld dat regelmatige preventieve controles essentieel zijn.

De symptomen van de ziekte variëren afhankelijk van de primaire oorzaak van de kanker. Bij cirrose speelt de mate van leverschade een rol. De associatie met carcinoom zal de leverfunctie aantasten en zo de problemen van cirrosepatiënten accentueren.

Bij cirrose, wanneer de lever verslechtert, treden symptomen op zoals:

• icterus (geelzucht, gele verkleuring van de huid en het oogwit)
• ascites (zwelling van de buik)
• leverencefalopathie (verminderde hersenfunctie door leverfalen)
• gastro-intestinale bloeding door slokdarmvarices

Bij andere ziekten zijn er problemen die typisch zijn voor de primaire ziekte. Bij leverkanker zijn er ook algemene symptomen en niet-specifieke problemen die ermee gepaard gaan. Deze omvatten

• vermoeidheid
• zwakte
• misselijkheid, zich ziek voelen
• verhoogde lichaamstemperatuur (subfebril)
• nachtelijk zweten
• jeuk op de huid
• gewichtsverlies
• gebrek aan eetlust, verlies van eetlust
• abdominaal ongemak
• gevoel van volheid, opgeblazen gevoel, winderigheid
• verminderde spijsvertering
• pijn onder het rechteronderbeen (in het rechter hypochondrium)

Andere symptomen die voorkomen bij langdurige leveraandoeningen en verergerd worden door associatie met kanker zijn onder andere

• geelzucht, d.w.z. icterus (gele huid en geel oogwit)
• portale hypertensie
• zwelling
  • van de onderste ledematen
  • abdominale zwelling, d.w.z. ascites, ook bekend als abdominaal water, abdominale zwelling
  • en later de bovenste ledematen.
  • tot anasarca (zwelling van de weke delen van het hele lichaam)
• vergroting van de lever, technisch gezien hepatomegalie
• gevoel van weerstand, d.w.z. verharding, onder het rechter hypochondrium
• vergroting van de milt (splenomegalie)
• spataderen (verwijde onderhuidse bloedvaten, het best te zien op de neus)
• gynaecomastie, dat is borstvergroting bij mannen
• verminderde bloedstolling, bloedingen
• roodheid van de handpalm (palmar erythema)

De pijn wordt beschreven als dof en langdurig, zelfs aanhoudend. Het pijngebied bevindt zich voornamelijk onder de rechter onderbuik. De pijn kan uitstralen naar de bovenbuik (epigastrium). Mensen met deze aandoening melden vaak een gevoel van abdominaal ongemak, d.w.z. dubbelzinnige pijn.

Een ernstige complicatie is een plotselinge buikaanval (ook wel acute buik genoemd) met een bloeding in de buikholte. Deze aandoening is levensbedreigend. In een laat stadium verspreiden zich uitzaaiingen die vervolgens problemen veroorzaken in het aangetaste deel.

Dit laat ontstane probleem is een complicatie bij de diagnose en behandeling van leverkanker. In het beste geval wordt de diagnose bij toeval gesteld tijdens een preventieve controle. Hogere stadia van de ziekte komen tot uiting in de symptomen die in de anamnese worden beschreven.

Klinische tekenen en symptomen worden geobserveerd en er wordt lichamelijk onderzoek gedaan. Deze methoden worden aangevuld met beeldvormende onderzoeken, zoals abdominale echografie (USG), CT-scan en MRI. Vervolgens kunnen laboratoriumtests op het AFP-gehalte (alfa-fetoproteïne) worden uitgevoerd.

AFP is een eiwit dat meestal in hogere concentraties wordt aangetroffen in de foetus. Tijdens het leven nemen de concentraties af. Het wordt dan gebruikt als marker om bepaalde ziekten te identificeren, waaronder virale hepatitis, cirrose, hepatocellulair carcinoom, teratocarcinoom van de eierstok en de testes en andere.

Vervolgens wordt een biopsie en histologisch onderzoek van het verzamelde materiaal gebruikt om de diagnose kanker te stellen. Vervolgens wordt op basis van het onderzoek het stadium van de kanker bepaald. Als gevolg daarvan wordt de prognose en het ontwerp van een geschikte behandeling bepaald.

Het onderliggende probleem van kanker zijn risicofactoren, die verantwoordelijk zijn voor het ontstaan van kankercellen. De hoogste percentages worden natuurlijk toegeschreven aan alcoholisme, dat wordt geassocieerd met levercirrose. Ook virale hepatitis B en C komen veel voor.

Het uitlokken van problemen heeft invloed op de algehele conditie van de lever. Bij een grote mate van levercirrose verslechtert bijvoorbeeld de leverfunctie. Dit resulteert in icterus (gele verkleuring van het oogwit en de huid), gevolgd door buikzwelling.

Problemen met het centrale zenuwstelsel treden op de voorgrond bij hepatische encefalopathie. Bloedingen door varices in de slokdarm zijn een risico. Kleine en langdurige bloedingen in het spijsverteringsstelsel komen ook voor en de algehele bloedstolling is verminderd.

Onder de aspecifieke klachten kan vermoeidheid als eerste optreden. De persoon lijdt aan lusteloosheid en gewichtsverlies, niet alleen door verminderde voedselinname. Misselijkheid, abdominaal ongemak of abdominale volheid gaan ermee gepaard.

In het volgende stadium is er buikpijn, pijn aan de rechterkant en vooral in het gebied onder de rechter onderste ribbenkast. Er kan uitstraling zijn naar het bovenste midden van de buik (onder het borstbeen). Bij onderzoek wordt gevoeld dat de lever vergroot is.

In een laat stadium treedt zwelling op, eerst van de onderste ledematen, buik (ascites). Een slechte manifestatie is de zwelling van het hele lichaam (anasarca), wanneer vloeistoffen de zachte weefsels binnendringen. Deze symptomen zijn identiek aan de problemen van cirrose, uitval van de functie, niet alleen als gevolg van een levertumor.

Daarom is een differentiaaldiagnose belangrijk. De primaire oorzaak van leverproblemen kan te wijten zijn aan kanker buiten de lever. Deze is naar de lever uitgezaaid. Maar ook omgekeerd. In een laat stadium metastaseert hepatocellulair carcinoom verder in het lichaam.

Late ontdekking van de ziekte leidt tot een slechte prognose en een gecompliceerde behandeling. De ziekte is dodelijk. Met een vroege diagnose en de juiste behandeling kan het leven van de patiënt echter met enkele jaren worden verlengd.