Leverfalen: wat is het en welke symptomen zijn er?

Leverfalen wordt ook wel leverinsufficiëntie genoemd. Het is het gevolg van een ziekteproces en wordt veroorzaakt door een plotseling of geleidelijk verlies van leverweefsel.

De prognose van leverfalen is zeer ernstig, hoewel de lever een zeer goed regeneratievermogen heeft.

De beschadigde lever kan herstellen.

Hoewel de lever het vermogen heeft om te regenereren, is regeneratie bij een bepaalde mate van beschadiging niet meer mogelijk. Ernstige verstoring van de homeostase, verstoring van het metabolisme van het lichaam en andere levensbedreigende aandoeningen treden op.

Het sterftecijfer is hoger dan 50%.

Lever

De lever is de grootste klier van het menselijk lichaam, zonder welke het onmogelijk is om te leven.

Hij bevindt zich net onder het middenrif en het grootste deel bevindt zich onder het rechtergewelf van het middenrif.

De lever is een belangrijk orgaan in het lichaam, het centrale orgaan van de stofwisseling.

De lever verwerkt voedsel en vloeistoffen en produceert energie en voedingsstoffen die het lichaam nodig heeft.

Wat is de functie van de lever?

• Ze hebben een ontgiftende functie - ze werken als een filter die schadelijke stoffen uit het bloed opvangt.
• Ze maken mineralen en vitamines (B-complex, vitamine D, vitamine A, E, K) aan, slaan ze op en geven ze naar behoefte af aan de bloedsomloop.
• Metabolische functie van suikers, vetten en eiwitten.
• Betrokken bij de productie van stollingsfactoren.
• Immunologische functie - helpen infecties bestrijden.
• Produceren gammaglobulinen.
• Scheiden gal af die nodig is voor de spijsvertering.

Deze cellen zijn betrokken bij de opbouw van de lever:

• Hepatocyten, die de basisbouwsteen van de lever vormen.
• Niet-parenchymale cellen

Hepatocyten

Welke factoren beschadigen hepatocyten?

• Besmettelijk (virussen die de lever aantasten, bacteriën, parasieten)
• Vergiftiging (drugs, bijv. overdosis paracetamol, alcohol)
• Abnormale immuunreacties (auto-immuunziekten)
• Hypoxie bij hartfalen en andere ziekten die leveranemie veroorzaken
• Leverziekte - sommige leverziekten beschadigen de lever zo erg dat leverfalen kan optreden

Ziekten die de lever beschadigen:

• Alcoholische leverziekte
• Chronische hepatitis C
• Chronische hepatitis B
• Auto-immuun leverziekte
• Primaire levertumoren
• Metabole ziekten

Leverfalen

Leverfalen kan acuut en chronisch zijn.

Acuut leverfalen wordt veroorzaakt door een plotselinge verslechtering van de hepatocytenfunctie bij een persoon die niet eerder aan een leverziekte heeft geleden.

Acuut falen wordt ook fulminant leverfalen genoemd.

Op basis van het ontstaansinterval wordt het onderverdeeld in:

• hyperacuut leverfalen binnen 7 dagen
• acuut begin binnen 1 tot 4 weken
• subacuut binnen 5-12 weken

Acuut leverfalen komt minder vaak voor dan chronisch leverfalen

Acuut - fulminant leverfalen

Leverbeschadiging kan de volgende oorzaken hebben

• Virussen
• Bacteriën
• Xenobiotica (stoffen met schadelijke effecten op het lichaam - vergiften, geneesmiddelen, industriële chemicaliën)
• Drugs
• Alcohol
• Auto-immuunziekten
• Stoornissen in ijzer- en kopermetabolisme
• Tekort aan enzymen

Chronisch leverfalen ontstaat vaak als gevolg van levercirrose. Levercirrose kan worden veroorzaakt door hepatitis, alcoholmisbruik, niet-alcoholische leververvetting.

Bij langdurig chronisch leverfalen ontstaat er ontsteking in de lever. Ontsteking veroorzaakt littekenvorming in het leverweefsel en vermindert de leverfuncties.

Metabole leverziekte

• Alfa-1 antitrypsinedeficiëntie (AATD) is een erfelijke ziekte.
• Erfelijke hemochromatose is een erfelijke ziekte waarbij sprake is van verhoogde ijzerafzetting in de lever en andere organen.
• Ziekte van Wilson - een erfelijke aandoening van de lever- en kopermetabolisme met overmatige koperafzetting in de lever en organen.

Lees ook.

Levercoma

Levercoma kan het gevolg zijn van progressief acuut of chronisch leverfalen.

Acuut falen

De oorzaak van acuut leverfalen is het verloop van acute hepatitis of vergiftiging met leverbeschadigende stoffen (drugs, paddenstoel).

Chronisch falen

Veroorzaakt door gevorderde leverschade als gevolg van hepatopathie. Het kan worden veroorzaakt door giftige stoffen zoals toxines, drugs, alcohol, chemicaliën, hepatitis, virussen, auto-immuunziekte, stofwisselingsziekte (ziekte van Wilson), kanker die zich uitbreidt naar de lever, shock als gevolg van sepsis (bloedvergiftiging) en andere.

De meest voorkomende oorzaken van chronisch leverfalen zijn:

• Levercirrose.
• Hepatitis C
• Overmatig alcoholgebruik
• Niet-alcoholische vette leverziekte

Minder vaak voorkomende oorzaken zijn:

• Auto-immuun hepatitis
• Aandoening van de galwegen
• Kanker medicijnen en chemotherapie
• Hemochromatose - ophoping van ijzer in de organen en de lever
• Ziekte van Wilson - ophoping van koper in de lever

Lees ook:

• Wat is infectieuze hepatitis en hoe wordt het overgedragen (Hepatitis A/B/C/D)
• Galblaas en galblaaspijn: wat zijn de meest voorkomende oorzaken en ziekten?

Levercoma heeft een oorzaak:

• Endogeen - treedt op wanneer de lever acuut faalt en niet in staat is ammoniak te metaboliseren, waardoor ammoniak in de circulatie en de hersenen terechtkomt.
• Exogeen - treedt vooral op bij levercirrose, wanneer gifstoffen en ammoniak de lever omzeilen en via de bloedsomloop in de hersenen terechtkomen.
• Gemengd - komt voornamelijk voor bij bloedingen in het spijsverteringskanaal veroorzaakt door de afbraak van hepatocyten.

Bij leverfalen treden er verschillende symptomen op. De meest voorkomende zijn neurologische symptomen zoals trillende handen en de typische zoetige ademgeur.

Typische symptomen van leverfalen zijn

• Misselijkheid
• Geen eetlust
• Vermoeidheid
• Diarree
• Geelzucht
• Gewichtsverlies
• Blauwe plekken en bloedingen
• Jeuk op het lichaam
• Ascites

Acuut leverfalen

Acuut leverfalen heeft een snel en plotseling verloop.

Het uit zich met schade aan het centrale zenuwstelsel, neuropsychiatrische symptomen, metabole symptomen en stollingsstoornissen (bloedstolling) die bloedingen en verhoogde druk in de hersenen kunnen veroorzaken.

Symptomen:

• Vergeeling van de huid, slijmvliezen en sclerae van de ogen
• Veranderingen in de bloedsuikerspiegel, meestal hypoglykemie
• Verhoogde eiwitproductie
• Temperatuurverhoging
• Leukocytose - een toename van het aantal witte bloedcellen in het bloed
• Allergisch exantheem - huiduitslag
• Pijn in de rechter bovenbuik
• Ascites - zwelling van de buik veroorzaakt door afzetting van vrij vocht in de buikholte
• Misselijkheid, braken
• Onbehaaglijk gevoel
• Desoriëntatie, verwarring
• Sufheid
• Trillen van het lichaam
• Zoete ademgeur
• Jeukende huid
• Bloedarmoede
• Onverklaarbare koorts
• Veranderingen in de psyche
• Lichte ontlasting
• Donkere verkleuring van de urine
• Tekort aan vitamine A, D, E, K, foliumzuur, B1 en B6
• Begin van ernstige hemorragische diathese - manifestaties van spontane bloedingen die zich uiten in petechiën (bloed dat in de huid spuit), purpura (meerdere rode vlekken op de huid, slijmvliezen), neusbloedingen, maagdarmbloedingen

Lees: Petechiën als uiting van lichte tot dodelijke ziekten

Complicaties door acuut leverfalen

• Hersenoedeem veroorzaakt door ophoping van te veel vocht in de hersenen
• Hemorragische aandoeningen en bloedingen als gevolg van leverbetrokkenheid bij onvoldoende productie van stollingsfactoren, waarbij gastro-intestinale bloedingen een veel voorkomend symptoom zijn
• Bloedarmoede
• Infecties - er is een verhoogd risico op infecties, vooral van het bloed, de urinewegen en de luchtwegen
• Nierfalen, vooral na een overdosis
• Longcomplicaties zoals longoedeem, longontsteking en luchtweginfecties

Chronisch leverfalen

Treedt op wanneer de hepatocyten niet in staat zijn om hun functies te vervullen. Dit resulteert in een verminderde leverfunctie.

Het verloop is langzaam en langdurig en hangt af van andere factoren zoals alcoholgebruik, eiwitinname in grote hoeveelheden, bloedingen in het spijsverteringskanaal, medicijngebruik en de aanwezigheid van andere ziekten.

Het komt het vaakst voor bij levercirrose.

Bij chronisch leverfalen is de leverfunctie aangetast. Symptomen zoals:

• Verstoord metabolisme van vetten, suikers en eiwitten.
• Hoge plasma vetzuurspiegels
• Hypoproteïnemie - lage eiwitniveaus in het lichaam
• Interne milieu-, zout- en waterstoornissen - waterretentie, ionenstoornis en oververzuring van het lichaam (alkalose)
• Portale hypertensie leidt tot ascites - overmatig water in de buik. Dit resulteert in druk op interne organen en verminderde functie
• Geelzucht - gele verkleuring van de huid, oogkassen en slijmvliezen door ophoping van bilirubine
• Veranderingen in de bloedtoevoer naar organen bij chronisch leverfalen, gekenmerkt door een verhoogde polsslag en een verhoogde minuutproductie in rust
• Endocriene stoornissen - mannen hebben last van een verminderd libido, impotentie, gynaecomastie en spintvorming op de huid. Bij vrouwen treedt verstoring op in de menstruatiecyclus
• Leverencefalopathie - wordt veroorzaakt door schade aan het centrale zenuwstelsel. Het is het gevolg van een teveel aan ammoniak - giftige stoffen uit de darm

Leverencefalopathie heeft 4 stadia, die in de onderstaande tabel worden opgesomd

• Spataders, ook wel bezemaderen genoemd

Lezen:

• Hyperglykemie: Hoe manifesteert een te hoge bloedsuikerspiegel zich en wat is de behandeling?
• Hypoglykemie.
• Ben je bekend met het metabool syndroom en de complicaties?
• Dit esthetische probleem is vooral zorgwekkend voor vrouwen. Waarom?

De basis van de diagnose is een grondige anamnese en het informeren van de arts over drugs- en alcoholgebruik, genetische ziekten en kennis van alle gezondheidsproblemen.

De aanwezigheid van leverfalen kan worden vastgesteld op basis van uiterlijke tekenen, met name vergeling van de huid. De arts kan de diagnose ook stellen op basis van tekenen van een ziekte die gepaard gaat met leverfalen, zoals levercirrose.

Leverfalen kan gemakkelijk worden opgespoord door bloed af te nemen voor verschillende afwijkingen en door levertests.

De afname zal coagulopathie en verhoogde levertestwaarden aantonen.

TIP: Wat tonen levertests aan? Wat betekenen verhoogde waarden?

Als de ziekte in een vroeg stadium wordt ontdekt, kan de leverschade worden teruggedrongen en kan de leverfunctie worden hersteld.

Andere diagnoses voor leverschade en leverfalen zijn beeldvormende tests, echografie, CT of MRI.

Het uitvoeren van een biopsie zal de mate van leverschade bepalen, maar is niet altijd nodig.

Een percutane leverbiopsie wordt uitgevoerd onder plaatselijke verdoving op de injectieplaats onder de rechter ribbenboog. Via een fijne naaldpunctie wordt leverweefsel weggenomen voor onderzoek.

Bij een transjugulaire leverbiopsie worden een fijne naald en een slangetje in de halsader geprikt en ingebracht. De naald en het slangetje in de ader worden vervolgens rechtstreeks in de lever ingebracht en er wordt leverweefsel verwijderd.

Bij deze test is er minder kans op bloedingen.

Het verloop van leverfalen hangt af van de oorzaak van het leverfalen.

Het verloop varieert.

Symptomen van een verminderde hersenfunctie verschijnen het eerst.

Hersenbeschadiging (encefalopathie) treedt op bij stofwisselingsveranderingen in het lichaam als gevolg van leverfalen.

Er worden gifstoffen geproduceerd en vastgehouden in het lichaam, die het zenuwstelsel aantasten. Eén zo'n gifstof is ammoniak, dat wordt geproduceerd door bacteriën in de darm tijdens de eiwitstofwisseling.

In een gezonde lever komt ammoniak de lever binnen via de portale circulatie, waar het wordt vernietigd. In een beschadigde lever is er niets om het te vernietigen, omdat de lever zijn functie niet uitvoert.

Afhankelijk van de mate van beschadiging hebben mensen met leverinsufficiëntie verschillende gradaties van bewustzijnsverlies.

• In het begin zijn ze rusteloos, verward, slaperig en hun karaktereigenschappen veranderen.
• Geleidelijk aan, naarmate de lever faalt, reageren ze niet meer en raken ze bewusteloos, zelfs in levercoma.

Acuut leverfalen door toxische schade of een virale vorm heeft een kort verloop, variërend van enkele uren tot 5-6 dagen.

De symptomen treden plotseling op en ondanks inspanningen en behandeling is er weinig hoop om het leven van de patiënt te redden.

Er ontstaat coma met een sterftecijfer van 90%.

Bij chronische uitval en coma is het sterftecijfer 30%.

Leverfalen tijdens de zwangerschap

In de zwangerschap kunnen drie soorten acuut leverfalen de oorzaak zijn.

Deze aandoeningen zijn

• HELLP-syndroom
• Leverruptuur
• Leversteatose in de zwangerschap

Het HELLP-syndroom en leverruptuur worden vaak geassocieerd met pre-eclampsie en eclampsie.

Het HELLP-syndroom komt voor bij ongeveer 12% van de vrouwen met pre-eclampsie of eclampsie.

HELLP (hemolyse, verhoogde leverenzymen, laag aantal bloedplaatjes)

De symptomen treden laat in de zwangerschap op. Er is sprake van vermoeidheid, braken, misselijkheid, pijn in de rechterbuik, hemolyse, verminderde leverfunctie, laag aantal bloedplaatjes en verhoogde leverfunctietests.

Het is een levensbedreigende aandoening. Het is noodzakelijk om de bevalling te bespoedigen en een behandeling in te zetten voor acuut leverfalen.

Lees meer over pre-eclampsie in ons artikel:

• Hoe herken je pre-eclampsie en de symptomen ervan tijdens de zwangerschap? Ken de risico's
• Wat is pre-eclampsie? Vormt het een risico voor de zwangerschap?

Spontane leverruptuur komt meestal voor bij pre-eclampsie en vormt een bedreiging voor het leven van de moeder en de baby.

Het komt vaker voor bij vaak barende en oudere moeders.

Het presenteert zich met plotselinge hevige pijn in het rechterbovenkwadrant van de buik, hypovolemie en shock.

Als de bloeding onder het leverkapsel wordt opgevangen, wordt er een behandeling gegeven om de bloeding te stoppen. Anders bestaat er een risico op een plotselinge breuk en is onmiddellijke chirurgie door middel van een keizersnede, aanvulling van verloren vocht en chirurgische stilstand van de bloedende lever nodig.

Acute leversteatose is een van de zeldzame leverziekten tijdens de zwangerschap en bedreigt het leven van zowel de moeder als de foetus.

Het presenteert zich met vage pijn, vermoeidheid, braken en progressie naar leverfalen.

De behandeling bestaat uit het bespoedigen van de bevalling van de foetus en het behandelen van de moeder.

Chronisch leverfalen tijdens de zwangerschap treft vrouwen met levercirrose.

Leverfalen bij kinderen

Leverfalen kan bij mensen op elke leeftijd voorkomen. Het komt minder vaak voor bij kinderen.

Het kan acuut zijn, waarbij de leverfunctie binnen enkele dagen of weken afneemt zonder dat er sprake is van een eerdere leverziekte.

De meest voorkomende oorzaak van leverfalen zijn gifstoffen, virussen die de lever beschadigen.

Deze worden onder andere veroorzaakt door het innemen van te veel paracetamol bij een verkoudheid, maar ook door sommige kruidensupplementen.

Van de virale ziekten kan het bijvoorbeeld worden veroorzaakt door Herpes simplex, Epstein-Barr virus.

Chronisch leverfalen bij kinderen is de oorzaak van langdurige leverziekten zoals congenitale biliaire obstructie, hepatitis B, C, metabole leverziekte (ziekte van Wilson) en cirrose.

Alcoholisch leverfalen

Leveraandoeningen worden meestal veroorzaakt door overmatig alcoholgebruik.

Alcohol wordt beschouwd als een drug. Al 25 g alcohol per dag verhoogt het risico op levercirrose.

Lees ook:

• Hoe beïnvloedt alcoholisme de gezondheid, psyche?
• Alcoholisme: Wat zijn de bewezen effecten van alcohol op ons lichaam?