Lepra: Wat is lepra, hoe ontstaat het en wat zijn de symptomen?

Lepra, ook wel bekend als lepra, is een ziekte die al meer dan 3000 jaar voorkomt. Het is een besmettelijke bacteriële ziekte die de perifere zenuwen, huid en slijmvliezen van mensen aantast.

Als lepra onbehandeld blijft, veroorzaakt het ernstige gezondheidsproblemen en misvormingen aan het lichaam.

Je vraagt vaak:
Wat is lepra en hoe ontstaat het?
Wat zijn de symptomen?
Symptomen, etiologie van lepra, overdracht, behandelingsmogelijkheden en veel andere interessante informatie over lepra vind je in het artikel.

Wat is lepra?

Lepra staat ook bekend als de ziekte van Hansen en werd in 1869 ontdekt door de Noorse bioloog, zoöloog en arts Gerhard Armauer Hansen, die de bacterie beschreef in het huidweefsel van een besmet individu.

De ziekte komt voornamelijk voor op zuidelijke breedtegraden - Latijns-Amerika, Afrika en Zuidoost-Azië. In Europese landen bereikte lepra zijn ergste intensiteit in de 12e-15e eeuw als gevolg van de kruistochten, waarna lepragevallen aanzienlijk afnamen.

Vanaf de middeleeuwen tot aan de moderne tijd waren leprosaria een speciale faciliteit voor de isolatie en verzorging van geïnfecteerde personen.

Vandaag vormt lepra een bijzondere bedreiging voor bevolkingsgroepen in ontwikkelingslanden en de armste landen ter wereld met een slechte gezondheidszorg.

De etiologie van de ziekte is...

Lepra is een bacteriële infectieziekte die wordt veroorzaakt door een bacterie genaamd Mycobacterium leprae of Mycobacterium lepromatosis.

De incubatietijd van de ziekte is vrij lang en kan maanden tot jaren duren.

De bacterie die lepra veroorzaakt, vermenigvuldigt zich langzaam. De tijd tussen de eerste besmetting en het verschijnen van de eerste symptomen kan wel vijf jaar zijn.

De ziekte zelf is niet erg besmettelijk. Voor overdracht is zeer nauw contact met een geïnfecteerde persoon en een lage immuniteit van het organisme zelf nodig. Vooral slijmerige afscheidingen van een geïnfecteerde persoon (niezen, hoesten, open wonden, enz.) zijn een voorwaarde voor de verspreiding van de ziekte.

Overdracht gebeurt voornamelijk via druppeltjes en via de lucht.

Overdracht van moeder op kind via moedermelk is een risico en daarom is borstvoeding verboden voor moeders met lepra.

De ziekte is niet erg besmettelijk en het risico op besmetting door normaal contact is laag.

Personen met een verzwakt immuunsysteem lopen wel risico.

Mycobacterium leprae vermenigvuldigt zich in de cellen van het geïnfecteerde organisme.

De typische verschijnselen van lepra zijn huidlaesies, vlekken en zwellingen. De ziekte tast meestal het gezicht, de slijmvliezen van de bovenste luchtwegen, spieren, gewrichten en perifere zenuwen van de ledematen aan. De precieze symptomen en verschijnselen hangen af van de precieze vorm en het stadium van lepra.

Soorten en vormen van lepra

De WHO (Wereldgezondheidsorganisatie) classificeert lepra op basis van het type ziekte en het aantal aangetaste huidgebieden. De eerste categorie is de paucibacillaire (tuberculose) vorm, waarbij maximaal 5 gebieden zijn aangetast zonder de aanwezigheid van bacteriën in de huid.

De tweede categorie is de multibacillaire (lepromateuze) vorm. Deze wordt gekenmerkt door de aantasting van ten minste 5 gebieden en de aanwezigheid van de bacterie in het huidweefsel van de persoon.

Tuberculose vorm van lepra

Bij deze vorm voorkomt het lichaamseigen immuunsysteem de vermenigvuldiging van de bacterie. De mycobacteriën zitten opgesloten in de aangetaste zenuw en verspreiden zich niet naar de omgeving. Dit is een niet-besmettelijke vorm van lepra. In de meeste gevallen herstelt de patiënt na behandeling en verbetert zijn gezondheid.

De belangrijkste uiting van tuberculose lepra is een droge huid met de vorming van witte tot rode (paarse) vlekken.

De vlekken en plekken kunnen visueel samensmelten tot zogenaamde 'kaarten'. Het oppervlak van deze huidlaesies kan glad of verheven (papillomateus) zijn.

In de gebieden van de aangetaste zenuwen kunnen rode, gezwollen, minder gevoelig aanvoelende gebieden worden gepalpeerd. Er treedt zenuwafsterving en achteruitgang van de spierfunctie op, die geleidelijk verzwakt en atrofie vertoont.

Als het niet behandeld wordt, ontwikkelen zich diepe zweren, met de mogelijkheid van open wonden en de noodzaak van amputatie (meestal van de schakels van de vingers en tenen).

Lepromateuze vorm van lepra

Deze vorm van lepra wordt gekenmerkt door de vermenigvuldiging van bacteriën zowel in het zenuwweefsel als in de omgeving. Het lepromateuze type is een besmettelijke vorm van lepra. Het heeft een ernstiger verloop omdat het meestal mensen met een verzwakt immuunsysteem treft.

De meeste gezonde mensen hebben een voldoende niveau van immuunbescherming, waardoor niet meer dan 5% van de mensen ziek wordt door contact met lepra-mycobacteriën.

De belangrijkste manifestatie is het verschijnen van knobbels en bruinpaarse huidvlekken over het hele lichaam. Bij individuen verschijnen symmetrische huidknobbels die leproma's worden genoemd. De knobbels zijn rood, geel of bruinpaars van kleur. Leproma's kunnen worden geabsorbeerd of veranderen in met mycobacteriën gevulde zweren.

Net als bij de vorige vorm zijn de perifere zenuwen beschadigd en is de motorische en sensorische functie van de spieren aangetast.

De typische manifestatie is gezichtshandicaps, die misvormd zijn door de vorming van zweren en littekens. De neus wordt verzonken, de wenkbrauwen en het haar vallen uit, de knipperreflex is verdwenen en het oog droogt uit met het risico op blindheid.

Het neusslijmvlies wordt ook aangetast en er ontstaan bloedneuzen.

In de latere stadia van onbehandelde lepra treedt uitval van botten en inwendige organen op. De ziekte vermenigvuldigt zich door het hele lichaam - lymfeklieren, beenmerg, nieren, inwendige systemen en nog veel meer.

De onbehandelde vorm kan dodelijk zijn.

Borderline vorm van lepra

Dit is een ziektetype dat individueel een combinatie van symptomen vertoont van zowel de tuberculeuze als de lepromateuze vorm. Maar vergelijkbaar met beide vormen is er schade aan perifere zenuwen, spieren en de vorming van typische zweren.

De specifieke symptomen en het verloop van de ziekte hangen voornamelijk af van de vorm van lepra.

De belangrijkste kenmerkende uiting van de tuberculoïde niet-infectieuze vorm is een droge huid, de vorming van zichtbare huidkleurige vlekken en het ontstaan van zweren in het gebied waar de perifere zenuwen zijn aangetast.

De prolepromatoïde infectieuze vorm wordt gekenmerkt door de vorming van huidknobbels en bruinpaarse vlekken. Het gezichtsgebied, neusslijmvlies, zweren en littekens worden aangetast.

In het laatste stadium worden ook de botten en inwendige organen aangetast.

Het eerste symptoom van lepra is gevoelloosheid in de perifere delen van het lichaam - tenen of voeten.

Andere relatief vroege symptomen zijn de vorming van witte vlekken op de huid en zwelling van perifere zenuwen. Als gevolg van schade aan zenuwen en innervatie worden deze huidvlekken later als gevoelloos ervaren door de geïnfecteerde persoon.

Mogelijke manifestaties en symptomen van lepra:

• Vorming van rode en witte vlekken op de huid.
• Vorming van bruinpaarse huidvlekken
• Droge huid
• Samenvoeging van huidvlekken tot een "landkaart"
• Vorming van huidknobbels
• Vorming van zweren en littekens
• Gevoelloosheid van perifere lichaamsdelen
• Gevoelloosheid van het getroffen gebied
• Verzwakking en atrofie van de spieren
• Misvorming van het getroffen gebied
• Slijmvliesaandoeningen en neusbloedingen
• Neushangen en misvorming van het gezicht
• Misvorming van de oorlellen
• Keelontsteking
• Haar- en wenkbrauwuitval
• Verzwakking van de knipperreflex en droge ogen
• Problemen met zien tot blindheid
• Erectiestoornissen
• Onvruchtbaarheid
• Nier- en bijnierfunctiestoornissen
• Inwendige orgaan- en botaandoeningen

Vanwege de huidige zeldzaamheid van lepra in ontwikkelde landen wordt vooral de familie- en reisgeschiedenis van de patiënt onderzocht.

Lepra wordt aangetoond door histologisch onderzoek van huidbiopten (huidbiopsie, huiduitstrijkje). De aanwezigheid van Mycobacterium leprae of Mycobacterium lepromatosis in het huidweefsel van de patiënt wordt aangetoond.

De aanwezigheid van mycobacteriën kan ook worden aangetoond in neusuitscheidingen en neusslijmvliesuitstrijkjes.

Afscheidingen en swabs worden in het laboratorium gekleurd met een speciale bacteriologische Ziehl-Neelsen methode. De aanwezigheid en hoeveelheid van leprabacteriën (pathogeen) wordt dan bepaald door de score.

Een andere diagnostische procedure is de leprominetest, die wordt gebruikt om een specifieke vorm van lepra te onderscheiden en te identificeren. De test bestaat uit het injecteren van lepromine in het onderhuidse weefsel van de patiënt. Na een paar dagen onderzoekt de arts de reactie van het lichaam op de geïnjecteerde stof.

Een fysiologische waarde met afwezigheid van reactie wordt beoordeeld bij een individu met lepromateuze vorm en ook bij een gezond individu. Bij de tuberculose vorm daarentegen zijn de resulterende pathologische waarden aanwezig.

Lepra prevalentie en preventie in de wereld

Er bestaat op zich geen preventie tegen besmetting met de bacterie die lepra veroorzaakt. Het risico op overdracht kan echter tot een absoluut minimum worden beperkt door een aantal factoren en maatregelen.

De belangrijkste sleutel tot het voorkomen van overdracht is het vermijden van reizen naar landen met een hogere incidentie van lepra (Afrika, Zuidoost-Azië, Nepal, Tanzania...). Maar zelfs als je naar deze landen reist, is het risico op infectie laag. Om de bacterie over te dragen, is het immuunsysteem te zwak en immunodeficiënt (gebrek aan immuniteit).

Endemisch komt lepra voor in bepaalde minder ontwikkelde landen in Amerika, Azië en Afrika.

In Europa is de ziekte zeldzaam en sporadisch.

Wereldwijd werden in 2020 127 558 gevallen van lepra vastgesteld.

Sinds 1954 wordt de laatste zondag in januari gevierd als Wereld Lepra Controle en Preventie Dag. Deze dag biedt de gelegenheid om mensen bewust te maken van de prevalentie van deze infectieziekte en het belang van vroegtijdige diagnose.