Hooikoorts: wat is seizoensgebonden allergische rhinitis en wat zijn de symptomen?

Velen van ons denken dat hooikoorts een allergie voor hooi, gemaaid of gedroogd gras is. Hooikoorts is eigenlijk een allergie voor pollen, ook wel pollinose of seizoensgebonden allergische rhinitis genoemd.

Allergie werd in 1906 gedefinieerd door de artsen Clemens von Pirquet en Béla Schick. De term allergie is afgeleid van de Griekse woorden allos = andere of veranderde toestand en ergon = werk, reactiviteit, reactie.

Een allergie wordt over het algemeen gedefinieerd als een overdreven reactie van het immuunsysteem op stoffen die vaak voorkomen. Het wordt veroorzaakt door de onjuiste activering van immunoglobuline E (IgE) antilichamen door een allergeen.

Hooikoorts wordt gedefinieerd als een ontstekingsaandoening van het neusslijmvlies die gepaard gaat met symptomen zoals niezen, loopneus en verstopte neus. Het wordt geclassificeerd als een systemische ziekte met lokale manifestaties (op de slijmvliezen van de neus en het bindvlies).

Hooikoorts is geen levensbedreigende ziekte, maar de symptomen van hooikoorts maken het leven van de patiënt wel erg onaangenaam. Ze verminderen de fysieke fitheid en hebben een negatieve invloed op de geestelijke gezondheid van de patiënt.

In het beste geval hebben patiënten slechts enkele weken last van de symptomen, in het slechtste geval enkele maanden.

Hoe kan hooikoorts ons leven bemoeilijken?

Hooikoorts betekent niet automatisch dat we ons werk niet meer kunnen doen, maar het beïnvloedt wel onze werkprestaties.

Naast de mensen die last hebben van hooikoorts, hebben ook hun werkgevers eronder te lijden. Dit komt in de vorm van een lage productiviteit van de werknemer met hooikoorts. Een patiënt met hooikoorts kost werkgevers 5 tot 10 keer meer dan een patiënt met diabetes.

Wereldwijd lijdt ongeveer 10 tot 25% van de bevolking aan hooikoorts. In sommige leeftijdsgroepen is dit zelfs 40% van de bevolking. Het komt het meest voor tussen 15 en 40 jaar.

Jongens worden vooral in hun kinderjaren getroffen.

Naarmate de leeftijd toeneemt, wordt de geslachtsverhouding gelijkmatiger.

De laatste decennia is er een toename van allergische ziekten, vooral bij kinderen. De meest voorkomende allergische ziekte bij schoolgaande kinderen is hooikoorts.

Ongeveer 10 tot 15% van de kinderen in de leeftijdsgroep van 6 tot 7 jaar en ongeveer 25 tot 35% van de kinderen in de leeftijdsgroep van 13 tot 14 jaar hebben er last van.

De toename is te wijten aan de volgende factoren:

• genetische aanleg
• overgevoeligheid voor allergenen
• luchtvervuiling door uitgeademde verontreinigende stoffen (vooral uitlaatgassen)
• klimaatverandering (opwarming van de aarde)

Hoe weet je of je hooikoorts hebt?

De volgende tabel beschrijft de verschillende soorten en oorzaken van rhinitis

Volgens de traditionele indeling wordt allergische rinitis onderverdeeld in seizoensgebonden en meerjarige. Momenteel wordt allergische rinitis onderverdeeld in:

• intermitterend - komt minder dan 4 dagen per week voor en duurt minder dan 4 weken.
• aanhoudend - komt meer dan 4 dagen per week voor en duurt meer dan 4 weken.

Aanhoudende rinitis mag echter niet worden verward met aanhoudende rinitis. De twee soorten rinitis vullen elkaar aan. Een patiënt kan een typische seizoensgebonden rinitis (hooikoorts) hebben die intermitterend of aanhoudend kan zijn.

Wist je dat...
In de afgelopen 20 jaar is de incidentie van hooikoorts verdrievoudigd in landelijke gebieden en verdubbeld in stedelijke gebieden.

Hooikoorts is een multifactoriële ziekte die het gevolg is van een combinatie van genetische aanleg en externe factoren.

Genetische aanleg betekent een verhoogde vatbaarheid van het organisme voor de gemakkelijke productie van antilichamen (type IgE). Zelfs op lage concentraties allergenen reageert het menselijk organisme met een verhoogde productie van antilichamen van het type IgE.

Stuifmeel speelt een belangrijke rol in de ontwikkeling van hooikoorts. Stuifmeel bevat allergene eiwitten.

Stuifmeelkorrels zijn erg klein (0,05 mm). Elke plantensoort heeft een andere vorm stuifmeelkorrels.

Stuifmeelkorrels dringen op de volgende manieren de vrouwelijke cellen binnen:

1. De kleinste stuifmeelkorrels worden verspreid door de wind. Planten (bestoven door de wind) produceren ze in grote hoeveelheden. Het stuifmeel van deze planten is de belangrijkste oorzaak van hooikoorts.
2. Methode: De grotere en zwaardere stuifmeelkorrels worden gedragen door insecten (door insecten bestoven planten). Stuifmeel van door insecten bestoven planten kan alleen allergische symptomen veroorzaken bij nauw contact (bloemen plukken).

Het neusslijmvlies raakt overgevoelig (gesensibiliseerd) bij elk nieuw contact met het allergeen. Daarom kan worden aangenomen dat de allergische reactie geleidelijk verergert na elk contact met het allergeen. De intensiteit van de allergische reactie neemt echter zelden toe.

In feite wordt elke allergische reactie beïnvloed door vele factoren en heeft daarom een fluctuerend karakter.

We verdelen een allergische reactie in 2 fasen:

1. Vroege fase - De typische manifestaties van deze fase zijn zwelling en doorbloeding van slijmvliezen, verhoogde slijmproductie, samentrekking van gladde spieren en irritatie van zenuwuiteinden. Het resultaat is jeuk aan de neus en niezen.
2. Late fase - Deze wordt gekenmerkt door de ontwikkeling van allergische lokale ontsteking.

De luchtwegen worden beschouwd als een toegangspoort voor allergenen. Daarom worden allergenen in de lucht beschouwd als de belangrijkste oorzaak van hooikoorts.

De meest voorkomende allergenen zijn bijvoorbeeld

1.

Het meest voorkomende pollenallergeen is graspollen (72%):

• Grassen: zwenkgras, beemdlangbloem, moerasspirea, speergras, raaigras, venushaar, hondsdraf, rietgras.
• Kruiden: alsem, luzerne, mosterd, ambrosia, klaver, weegbree
• Bomen: berk, wilg, haagbeuk, kastanje, esdoorn, eik, es, beuk, els, hazelaar, populier, linde, plataan

Wist je dat...

Er een concentratie van 10 tot 20 stuifmeelkorrels per kubieke meter nodig is om een allergische reactie te veroorzaken. Stuifmeelkorrels 50 tot 100 km kunnen afleggen, op grote hoogten tot enkele 1000 km.

Pollenallergie begint meestal in februari en duurt tot oktober.

De belangrijkste allergenen in de lente zijn berk en hazelaar. In de zomer zijn het vooral grassen. In de herfst alsem en ambrosia.

Qua timing kan het pollenseizoen worden onderverdeeld in drie periodes:

1. Stuifmeelseizoen van bomen - Duurt van ongeveer februari tot mei (vroege lente), in zuidelijker gebieden al vanaf januari. Stuifmeel van hazelaar, els en berk worden beschouwd als de belangrijkste allergenen. Stuifmeel van naaldbomen en fruitbomen zijn zwakke allergenen.
2. Graspollenseizoen - Pieken van mei tot eind juli.
3. Stuifmeelseizoen van kruiden - Typisch voor de late zomer en herfst.

2.

Schimmels zijn de meest voorkomende bron van allergieën, vooral in de zomer en herfst.

In de meeste gevallen zijn microscopische schimmelsporen de bron van een schimmelallergie. Deze zweven in de lucht zoals pollen.

Veel mensen denken dat schimmels alleen in huis voorkomen, maar schimmels kunnen ook buiten gedijen. Vooral op schaduwrijke en vochtige plekken, zoals grond, planten, dood hout, compost of dode bladeren.

3. STOFMIJTEN

Huisstofmijten zijn een van de ernstigste oorzaken van allergieën. Ze planten zich vooral voort in matrassen, sofa's en dekbedden. Ze kunnen zich echter overal voortplanten waar de omstandigheden geschikt zijn. De beste omstandigheden voor mijten om zich voort te planten zijn

• een temperatuur van 25 °C
• een relatieve vochtigheid van 55-75

Typische symptomen van hooikoorts zijn

• ontsteking van de ogen.
• waterige neusuitvloeiing
• zwelling van het neusslijmvlies
• ademhalingsmoeilijkheden
• waterige, branderige of jeukende ogen
• zwelling van de oogleden
• krampachtig niezen
• hoesten
• jeuk aan het zachte gehemelte

Veel voorkomende symptomen van hooikoorts zijn ook jeukende oren, migraine, gewrichtspijn, indigestie, algemene zwakte en vermoeidheid.

Zie ook:

Wat zijn de oorzaken van een acute of chronische verstopte neus?

Tot 40% van de hooikoortspatiënten ontwikkelt symptomen van bronchiale hyperresponsiviteit (droge, niet-productieve hoest tot een paroxysmale hoest met kortademigheid). In sommige gevallen kunnen klassieke astma-aanvallen optreden.

Als gevolg van de zwelling van het slijmvlies kan ingeademde lucht het reukepitheel in het craniale deel van de neusholte niet bereiken, waardoor verstoringen van de reukzin kunnen optreden.

Slijmvlieszwellingen kunnen de sinussen afsluiten. De patiënt kan pijn en druk ervaren in het gezichtsdeel van het hoofd. Patiënten met onbehandelde hooikoorts hebben meer kans op neusbloedingen.

Bij een langdurig beloop en een ontoereikende behandeling van hooikoorts kan ook aspecifieke hyperreactiviteit optreden, waarbij de patiënt reageert op:

• stof
• parfum
• sigarettenrook
• uitlaatgassen
• fysieke inspanning (astma na inspanning).

De volgende ziekten kunnen samengaan met hooikoorts en het verloop ervan compliceren:

• Allergische conjunctivitis
• chronische sinusitis
• otitis media
• neuspoliepen
• atopisch eczeem
• bronchiale astma

Zie ook:

Astma bronchiale: Wat is astma, waarom treedt een aanval op. Bij kinderen en in de zwangerschap

Hooikoorts is een van de risicofactoren voor het ontwikkelen van bronchiale astma, vooral als de hooikoorts onbehandeld of onderbehandeld is.

Er is een nauw verband tussen hooikoorts en bronchiale astma. Dit suggereert dat een van de preventieve maatregelen voor de ontwikkeling van bronchiale astma een adequate behandeling van hooikoorts is.

Welke complicaties kunnen optreden bij kinderen?

Jeuk aan de neus bij kinderen zorgt ervoor dat ze onbewust met hun handen omhoog over hun neus wrijven. In dergelijke gevallen spreken we van de zogenaamde allergische begroeting.

Daarnaast kan hooikoorts bij kinderen bijtstoornissen veroorzaken, met name een gekruiste achterbeet en overbeet. Kinderen die last hebben van hooikoorts hebben tot drie keer meer kans op gebitsaandoeningen.

De diagnose van hooikoorts is gebaseerd op de volgende stappen:

1.

Het richt zich op:

• familiegeschiedenis van allergieën
• andere ziekten (eczeem, astma)
• seizoensgebondenheid van de symptomen

2. KNO-onderzoek

Vooral bij negatieve huidtests.

3. Allergieonderzoek

Er wordt gebruik gemaakt van intradermale huidtests of priktesten, bepaling van totaal IgE in serum, bepaling van allergeenspecifiek IgE in serum door ELISA. Met priktesten kan de mate van allergische reactie direct worden bepaald.

4.

Bloedbeeld met differentieel aantal witte bloedcellen (leukogram) en erytrocytenbezinkingssnelheid. In het geval van hooikoorts wordt een verhoogd aantal eosinofielen als een duidelijke indicator beschouwd.

5. Rhinomanometrie

Rhinomanometrie is een niet-invasief functioneel onderzoek van de neusventilatie (ademhaling door de neus). Het onderzoek stelt de arts in staat om de mate van neusdoorgankelijkheid te beoordelen. Het onderzoek is geïndiceerd bij kinderen vanaf 5 jaar. Het onderzoek wordt uitgevoerd met behulp van neusolijven waardoor de patiënt met gesloten mond in de rhinomanometer ademt.

6. Röntgenonderzoek van de borstkas en bijholten

De symptomen van hooikoorts treden meestal snel op. Net zoals ze snel opkomen, kunnen ze ook snel weer verdwijnen. De symptomen zijn het ergst 's ochtends en 's ochtends. Dit komt omdat tegen tien uur 's ochtends de meeste allergenen in de lucht aanwezig zijn.

Wist je dat...

De concentratie pollen in de lucht wordt sterk beïnvloed door het weer. Warm, droog en winderig weer bevordert de verspreiding van pollen. Regen daarentegen doet pollen neerslaan op de grond en vermindert het risico op ongemak.

Contact met het allergeen veroorzaakt een allergische ontsteking van het neusslijmvlies bij een gevoelig (gesensibiliseerd) persoon. De allergische reactie is verdeeld in 2 fasen:

1. De vroege fase van de allergische reactie treedt al op na enkele minuten contact met het allergeen. Deze fase van de allergische ontstekingsreactie wordt veroorzaakt door zogenaamde vasoactieve mediatoren (histamine, prostaglandinen, leukotriënen). Deze vasoactieve mediatoren veroorzaken verwijding van de bloedvaten (vasodilatatie). Als gevolg van deze werking raakt het neusslijmvlies gezwollen en rood met de typische productie van waterige afscheidingen. De mediatoren irriteren ook de zenuwuiteinden. Hun werking veroorzaakt jeuk in de neus en niezen.
2. De late ontstekingsfase treedt meestal enkele uren (4 tot 6 uur) na het contact met het allergeen op en gaat gepaard met de activering van een aantal cellen (T-lymfocyten, mestcellen, basofielen, eosinofielen, endotheel- en epitheelcellen). Ze wordt gekenmerkt door de ontwikkeling van een lokale ontsteking.