Gonartrose: Wat zijn de symptomen en gradaties van artrose van de knie? + Oorzaken en diagnose

Gonartrose is een niet-inflammatoire degeneratieve aandoening van het kniegewricht die een multifactoriële basis heeft. De schade ontstaat niet alleen door gevorderde leeftijd.

Pijn en zwelling van de knie (water in de knie) in rust of na inspanning, kraken en knarsen?
En dat is nog niet alles.
Maar waarom komt het voor?
Hoe lang kan het duren en helpt een kompres of acetaatzalf?
We geven antwoorden op andere vragen in het artikel...

Het is het meest voorkomende probleem aan het bewegingsapparaat.
Ongeveer 12% van de volwassenen heeft er last van.
En 70% van de 65-plussers heeft structurele schade aan de knie die kan worden gediagnosticeerd met beeldvorming.

Gonartrose staat ook bekend als:
Knieartrose of artrose van de knie.

Ziekteveranderingen tasten niet alleen het kraakbeen van de knie aan, maar ook nabijgelegen structuren. De schade breidt zich uit naar het bot.

Naast kniepijn wordt het ook gekenmerkt door andere problemen die de levenskwaliteit verminderen en in het ernstigste stadium eindigen in invaliditeit.

De problemen worden verergerd door belasting van de knie, traplopen en later door gewoon lopen. De pijn kan zelfs in rust optreden.

Het kraakbeen van het kniegewricht heeft de taak om schokken op te vangen en te absorberen die optreden tijdens het bewegen, in het dagelijks leven of bij sportactiviteiten.

Het kraakbeen is niet verbonden met de rest van het lichaam door bloedvaten. Het krijgt de voedingsstoffen die het nodig heeft voor zijn metabolisme uit de gewrichtsvloeistof, die het baadt en ook dient als smeermiddel.

Dit wordt vergemakkelijkt door beweging.

Daarnaast moeten afvalstoffen die vrijkomen bij de stofwisseling worden afgevoerd.

Meer weten over knieschade en pijn?
Wat zijn de oorzaken?
Welke andere symptomen horen bij kniepijn?
Hoe kun je jezelf helpen met kniepijn?
Lees verder.

Knieartrose als pijnlijke en niet-inflammatoire degeneratieve vorm van kraakbeenschade komt ook voor door slijtage en wordt onderverdeeld in 5 stadia.

Stadia en gradaties van artrose:

• Stadium 0 - gezond kraakbeen
• Stadium I - stadium 1, het kraakbeen is intact en heel, er treedt sclerotisatie op - het zogenaamde loslaten en zachter worden van het kraakbeen
• Stadium II - stadium 2, beschadiging van het kraakbeenoppervlak en verruwing van het kraakbeen, vernauwing van de gewrichtsspleet, osteofyten (botwoekeringen)
• Stadium III - stadium 3, structurele schade die zich diep uitstrekt, er ontstaan diepe scheuren, aanzienlijke vernauwing van de gewrichtsspleet, gewrichten worden vervormd en instabiel
• Stadium IV - stadium 4, volledige beschadiging en verlies van kraakbeen, twee botuiteinden schuren tegen elkaar, vernietigd weefsel en omliggende structuren sterven af

Naast kraakbeenbeschadiging breidt het ziekteproces zich uit naar omliggende structuren zoals bot, gewrichtskapsel, spieren, ligamenten, pezen en peesaanhechtingen.

In het algemeen krimpt de gewrichtsruimte. De gewrichtsruimte vernauwt zich. Er vormen zich osteofyten (botwoekeringen) en het gewricht vervormt.

In het ernstigste stadium is het kraakbeen volledig beschadigd en schuren en botsen de botten tegen elkaar.

Op dat moment is er al sprake van pijn in rust en een aanzienlijke vermindering van de levenskwaliteit.

Gonartrose is invaliderend.

Complexer wordt artrose daarom aangeduid als een pathologisch proces dat gepaard gaat met:

• beschadiging van het gewrichtskraakbeen
• abnormale botvorming - osteofyten
• reactieve veranderingen in het gewrichtsmembraan - een dunne laag die het kraakbeen bedekt
• synoviale vloeistofpathologie - overmatige productie van gewrichtsvet met een mogelijke verandering in kwaliteit

Ook beschreven als een onbalans tussen slijtage, beschadiging en vorming (herstel) van kraakbeen.

Leidt uiteindelijk tot kraakbeenverlies = maakt lopen onmogelijk en veroorzaakt invaliditeit.

Asymptomatische artritis komt voor bij 20% van de mensen rond de leeftijd van 30.
30% van de mensen boven de 75 heeft symptomen van artritis.
80% van de mensen boven de 80 heeft artritis.
Artritis komt het meest voor in de knie = gonartrose.

Wat zijn de oorzaken van gonartrose, vraag je je af?

In dit geval wordt meestal gezegd dat degeneratieve slijtage optreedt door toenemende leeftijd.

Gonartrose komt echter ook voor bij jongeren.

Waarom?

We weten al dat gonartrose een degeneratieve niet-inflammatoire chronische en veel voorkomende aandoening van het kniegewricht is.

Er worden 5 hoofdoorzaken genoemd in verband met artrose:

1. blessures en ongelukken in het dagelijks leven en bij sport.
2. overmatige fysieke belasting, bijvoorbeeld op het werk
3. aangeboren gewrichtsaandoeningen en anatomische stand, axiale afwijkingen van de gewrichten, hypermobiliteit of verkorting van één ledemaat
4. stofwisselingsstoornissen
5. overgewicht, vooral met een BMI boven 27

De initiële puzzel die gonartrose veroorzaakt is niet altijd bekend.

Naar verluidt is het de werking van meerdere factoren tegelijk en heeft het dus een multifactoriële basis.

Bovendien is het een onbalans tussen slijtage en kraakbeenherstel.

De risicofactoren voor gonartrose zijn:

• veroudering en natuurlijke slijtage.
• genetische aanleg en erfelijkheid
• vrouwelijk geslacht en hormonale invloeden
• trauma, beschadiging van de meniscus, breuk van de knie
• overmatige fysieke overbelasting tijdens sport, activiteit of werk
• overgewicht en obesitas
• osteoporose
• verkeerde trainingsgewoonten
• oneffen ondergrond onder mechanische belasting
• gebrek aan beweging, inactiviteit en een zittende levensstijl
• gebrek aan spierkracht
• platvoeten
• jicht - ophoping van urinezuurkristallen in de gewrichten en andere stofwisselings- of endocriene ziekten
• reumatoïde artritis is ook een risicofactor voor knieartritis
• roken

Volgens de oorzaak wordt het ook verdeeld in primaire en secundaire gonartrose.

De primaire vorm heeft geen exact bekende oorzaak, de secundaire vorm daarentegen ontstaat als gevolg van een andere ziekte of letsel.

Primaire artrose wordt ook wel idiopathisch genoemd.

Belangrijke secundaire oorzaken zijn aangeboren gewrichtsaandoeningen, aangeboren gewrichtslapte, platvoet- en heupaandoeningen, eenzijdige overbelasting tijdens sport of werk, maar ook blessures of inflammatoire gewrichtsaandoeningen (artritis) die tot artrose kunnen leiden.

Als gonartrose onbehandeld of onjuist behandeld wordt, kan dit leiden tot volledige beschadiging van de knie, immobilisatie en invaliditeit. Daarom zijn vroegtijdige opsporing van symptomen, diagnose en vroegtijdige behandeling belangrijk.

Het belangrijkste symptoom van gonartrose is kniepijn.

Mensen associëren knieartrose vooral met oudere mensen, maar in werkelijkheid komt het ook bij jongeren voor.

Tot 20% van de mensen in hun derde levensdecennium heeft gonartrose en weet niet eens dat ze het hebben, omdat het asymptomatisch is.

Symptomen van de ziekte zijn onder andere

• pijn in de knie, prikken in de knie
• Pijn verergerd door fysieke inspanning
  • deze wordt juist verzacht door rust
  • maximale intensiteit van de pijn gedurende de dag, terwijl de pijn 's ochtends meer afneemt
  • maar langdurige inactiviteit verergert het verloop van de ziekte en het ongemak
  • de pijn treedt aanvankelijk op bij hardlopen, lopen op trappen en oneffen terrein en bij grotere lichamelijke inspanning
  • later, met meer schade aan het gewricht, wordt kniepijn geassocieerd met normaal lopen
  • in het laatste stadium van gonartrose is er ook sprake van pijn in rust en nachtelijke pijn
• zwelling van de knie
• warmtegevoel in het gewricht
• verminderde gewrichtsfunctie = verminderde mobiliteit
  • mobiliteit gaat geleidelijk achteruit en de pijn houdt aan
  • mank lopen
  • moeite met traplopen, in de auto stappen of uit een stoel komen
  • als het kraakbeen helemaal weg is, kan de knie niet meer worden bewogen
  • stijfheid van het gewricht na inactiviteit
• kraken, piepen en knallen in het gewricht, gevoel van zand in het gewricht
• vervorming van het gewricht en vorming van botwoekeringen
• instabiliteit van het gewricht en gevoel van instabiliteit, zwakte in de knie
  • de zogenaamde zwichttoestand - tijdens het lopen en het optillen van het been zakt het been naar beneden, wat gepaard kan gaan met een val
• roodheid van de huid boven het gewricht
• slapheid van de spier in het gewrichtsgebied, verkorting
• verandering in de stand van het bekken en de wervelkolom
  • statische aandoeningen van de wervelkolom
  • onjuist bewegingspatroon
  • verkorting van het ledemaat

Kniepijn wordt bijvoorbeeld verergerd door een slechte positie van het ledemaat of door het weer.

De diagnose van gonartrose begint met een anamnese. Hierbij wordt het ongemak beschreven dat iemand ervaart. Een lichamelijk onderzoek en onderzoek van de knie worden toegevoegd.

De arts beoordeelt de functionele staat van het gewricht, het bewegingsbereik, de stijfheid of de aard van de pijn en eventuele vervorming en zwelling.

Over het algemeen zijn beeldvormende onderzoeken zoals röntgenfoto's, CT, MRI, USG en scintigrafie belangrijk bij artritis.

Er worden ook bloed- of gewrichtsvloeistoftests uitgevoerd en er wordt een differentiële diagnose gesteld om de precieze oorzaak van de ziekte te achterhalen, zoals reumatoïde artritis en andere reumatische aandoeningen.

Arthroscopie is een ander onderzoek waarbij de knie invasief wordt doorboord. De arts beoordeelt dan rechtstreeks de toestand van het kraakbeen.

Wat is het beloop van gonartrose?

Het is een chronische degeneratieve aandoening die verergert met de leeftijd. Het beloop wordt gekenmerkt door progressie op lange termijn.

Het verergert in de loop van de tijd.

Naar verluidt begint gonartrose bij jongeren, rond het 30e levensjaar. Op dat moment kan gonartrose asymptomatisch zijn (geen symptomen).

De artrose kan één of beide knieën treffen (bilaterale gonartrose).

Geleidelijk aan treedt er milde kniepijn op, die meer uitgesproken wordt bij traplopen. Traplopen of afdalen is een groter probleem.

De pijn wordt verergerd door langdurig lopen en de knie is meestal de hele dag pijnlijk, vooral tijdens en na fysieke inspanningen van hogere intensiteit wanneer de knie meer wordt belast.

Rust brengt verlichting en 's ochtends is de pijn van lage intensiteit. Het kan prikkelend zijn of zich uiten als tintelingen in de knie of andere onaangename gewaarwordingen.

Aan de andere kant is er 's ochtends een meer uitgesproken stijfheid van de knie, die afneemt na opwarmen of bewegen.

Naarmate de kraakbeenbeschadiging van de knie vordert, worden de gewrichtsfunctie en -mobiliteit verder aangetast.

Tegelijkertijd treedt er ook zwelling van de knie op. Het zogenaamde water in de knie is professioneel bekend als een Baker's cyste. Het is een ophoping van synoviaal vocht in het gebied van de fossa poplitea (popliteale cyste).

Naarmate de kraakbeenschade vordert, verergeren de problemen.

Naarmate de kraakbeenbeschadiging van de knie vordert:
→ wordt het kraakbeen dunner en losser
→ ontstaan er diepe onregelmatigheden en scheuren
→ wordt de gewrichtsruimte kleiner
→ vormen zich botwoekeringen
→ verdwijnen het kraakbeen en de gewrichtsruimte
→ wordt het gewricht vervormd
= bewegingsverlies.

De pijn is aanwezig zelfs bij matige inspanning. Meestal wordt de pijn geaccentueerd na een periode van inactiviteit aan het begin van de beweging, bijvoorbeeld bij het lopen. Dit wordt technisch startpijn genoemd.

De knie kraakt en kraakt, wat gepaard gaat met een gevoel van zand in de knie en instabiliteit, een gevoel van zwakte in het ledemaat.

Progressie wordt gekenmerkt door pijn in rust en pijn bij passieve beweging, en een accentuering van de pijn wanneer het ledemaat in een slechte positie is. In deze periode is er ook nachtpijn, die wakker wordt uit de slaap.

Het kraakbeen en de menisci zijn zo beschadigd dat de aangrenzende botten (femur en tibia) tegen elkaar schuren. Ze botsen letterlijk tegen elkaar bij elke beweging. Dit contact vernietigt het periosteum, waar de zenuwuiteinden gevoelig zijn voor pijn.

Ziekteveranderingen breiden zich uit naar het bot, de spieren, pezen en hun aanhechtingen. Er vormen zich botwoekeringen. De knie is instabiel, het gewricht vervormd, de omliggende spieren verkort en geatrofieerd.

Geleidelijk aan wordt het kniegewricht volledig immobiel.

De ergste toestand wordt gekenmerkt door aanhoudende kniepijn die zelfs niet reageert op algemeen verkrijgbare pijnstillers.