Galblaasstenen: wat is het, wat zijn de oorzaken en symptomen?

Galblaasstenen worden beroepsmatig cholelithiasis genoemd.

Galstenen zijn stenen die zich in de galblaas bevinden. Ze worden gevormd door neerslag van gal, meestal cholesterol, met calciumzouten.

Het optreden van galstenen is een van de veel voorkomende ziekten met een wisselend verloop en veelvuldige complicaties.

Ze worden meestal gevormd bij volwassenen, maar het optreden bij kinderen is geen uitzondering.

Vrouwen hebben 2-3 keer meer kans op stenen dan mannen. Dit hangt vooral samen met zwangerschap en het gebruik van anticonceptieve steroïden.

De stenen ontstaan meestal in de galblaas (cholecystolithiasis genoemd) en zelden in de galwegen (choledocholithiasis genoemd). Heel zelden ontstaan ze in andere delen van de galwegen.

De grootte van de galstenen kan variëren van de grootte van kleine zandkorrels tot de grootte van een kleine bal. Er kan slechts één steen voorkomen, maar ook veel stenen tegelijk.

Galwegen, galblaas en gal

De galblaas is een klein zakachtig orgaan rechtsboven onder de lever. Het slaat gal op en maakt het dik. De galblaas maakt deel uit van het galwegenstelsel.

In de galblaas wordt gal opgeslagen.

Gal wordt geproduceerd door de levercellen. Vanuit de lever gaat het via de leverkanalen naar de galblaas en vervolgens via de galwegen naar de dunne darm, waar het helpt bij de vertering van vetten.

Welke kleur heeft gal?

De kleur van gal varieert afhankelijk van de inhoud, zoals de pigmenten bilirubine en biliverdine. Bilirubine ontstaat wanneer hemoglobine, de rode kleurstof van rode bloedcellen, wordt afgebroken.

Meestal is de kleur geel, groen of zelfs een vleugje bruin.

Naast de kleurstoffen bevat gal galzouten, vetzuren, vetten, cholesterol, elektrolyten, mineralen en natuurlijk water.

De alvleesklierbuis staat net boven de dunne darm in verbinding met de galbuis.

Nadat voedsel is gegeten en uit de maag in de twaalfvingerige darm is gekomen, wordt gal afgescheiden in de darm. Het helpt met name bij de vertering van vetten.

Een galsteen verstopt de galstroom door de galwegen, waardoor de gal zich ophoopt in de omliggende organen. Dit veroorzaakt druk en pijn in de galwegen en veroorzaakt ontstekingen.

Verstopping van de galwegen door galstenen kan ertoe leiden dat de gal naar de uitgang van de alvleesklier stroomt en de afscheiding van alvleeskliersappen stopt, waardoor de alvleeskliersappen niet wegvloeien en in de alvleesklier achterblijven.

Dit veroorzaakt een acute ontsteking van de alvleesklier - pancreatitis.

Galblaasstenen ontstaan waarschijnlijk door een onevenwichtige samenstelling van de gal in de galblaas.

Het belangrijkste om het risico op stenen te verminderen is de juiste verhouding tussen galzuren en cholesterol in de gal.

Een belangrijke rol bij de gevoeligheid voor steenvorming speelt de zogenaamde lithogene gal, die oververzadigd is met cholesterol en een verlaagd gehalte aan galzuren en fosfolipiden heeft. Bij de lithogene gal zijn verschillende factoren betrokken.

Ook de accumulatie van gal in de galblaas en de verdikking ervan dragen bij tot de vorming van galstenen.

Een andere factor is het optreden van chronische ontstekingsveranderingen in de galblaas.

Galstenen treffen ongeveer 10% van de volwassenen en 20% van de 65-plussers.

Wanneer ontstaan galstenen?

De oorzaak van galstenen kan zijn:

De gal bevat te veel cholesterol.

• Onder normale omstandigheden bevat gal voldoende stoffen om cholesterol op te lossen. Wanneer het cholesterolgehalte hoog is, kan de gal het teveel aan cholesterol niet oplossen. Cholesterol begint zich af te zetten in kleine kristallen tot de grootte van stenen.

De gal bevat te veel bilirubine

• Bilirubine wordt gevormd bij de afbraak van rode bloedcellen. Een hoger bilirubinegehalte kan ontstaan bij infecties van de galwegen, levercirrose, maar ook bij bloedstoornissen. Het teveel aan bilirubine draagt ook bij tot de vorming van stenen.

Onjuiste uitscheiding door de galblaas

• Als de galblaas de gal niet volledig of niet frequent uitscheidt, hoopt de gal zich op in de galbuis. De gal concentreert zich en ook dat draagt bij tot de vorming van stenen.

Wat zijn de soorten galstenen?

Een galsteen kan een enkele steen zijn die in grootte varieert van enkele millimeters tot een grootte die de hele galblaas vult.

Er kan zich maar één steen vormen, maar er kunnen ook meerdere stenen van verschillende vorm en grootte ontstaan.

Concreties worden onderverdeeld in primaire en secundaire. Primaire vormen zich direct in de galwegen en secundaire komen uit de galblaas.

Microlithiasis zijn kleine steentjes ter grootte van een speldenknop die vrij in de gal zweven of van binnenuit aan de galblaas vastzitten.

Galslib heet ingedikte gal die bilirubine, cholesterol, calciumzouten, slijmdruppels, klompjes bacteriën en losgeraakte cellen van de galblaaswand bevat.

Vaak ontstaat dit type wanneer de galblaas niet goed functioneert of gepaard gaat met een ontsteking van de galblaas.

Cholesterolgalstenen zijn geel van kleur en bestaan uit onopgeloste cholesterol.

Pigmentgalstenen zijn donkerbruin tot zwart gekleurd. Ze ontstaan bij een teveel aan bilirubine in de gal.

Andere oorzaken die een rol spelen bij de vorming van galstenen

• Overeten, overgewicht, zwaarlijvigheid
• Bepaalde medicijnen
• Zwangerschap
• Vrouwen, vooral na de bevalling
• 40 jaar of ouder
• Sedentaire levensstijl
• Consumptie van vet- en cholesterolrijke voeding
• Vezelarme voeding
• Familiegeschiedenis van galstenen
• Diabetes
• Prevalentie van bloedziekten zoals sikkelcelanemie en leukemie
• Gebruik van geneesmiddelen die oestrogenen bevatten
• Leverziekte

Galstenen bij kinderen

De oorzaak van galblaasstenen bij kinderen is niet helemaal duidelijk.

Ze komen vaker voor bij kinderen:

• Vroeggeboorten met een laag geboortegewicht
• Na een ruggengraatletsel
• Na een buikoperatie
• Bij taaislijmziekte
• Hemolytische anemie
• Sikkelcelanemie
• Stoornis van het immuunsysteem
• Familiegeschiedenis van galstenen

Galblaasstenen veroorzaken bij veel mensen meestal geen problemen en de symptomen treden pas op nadat de steen in het galkanaal is gedrongen.

Galblaasstenen kunnen zich op verschillende manieren manifesteren:

Asymptomatisch. Ze worden alleen ontdekt tijdens een toevallig onderzoek van de buik door middel van sonografie, CT of MRI.

Galblaasdyspepsie: een gevoel van volheid in de buik, onaangename druk onder de rechter rib, misselijkheid, een opgeblazen gevoel, oprispingen, vetonverdraagzaamheid, onregelmatige stoelgang.

Deze symptomen wijzen echter niet ondubbelzinnig op de aanwezigheid van galstenen, maar kunnen ook voorkomen bij mensen zonder galstenen.

Galblaaskoliek, d.w.z. galblaaspijn, is typisch voor galstenen.

Ze uit zich door pijn onder de rechter rib of in het epigastrium, soms met lokalisatie naar links of rond de navel.

De pijn schiet naar de rug, naar rechts onder het schouderblad of naar de schouder en arm.

De pijn kan hevig zijn. De persoon kan kronkelen van de pijn en geen enkele positie van verlichting kunnen vinden.

Meestal treedt de pijn plotseling op, 's avonds of 's nachts, maar pas een uur na het eten.

De duur van de pijn varieert van 1 tot 5 uur en treedt meestal op na een eetfout.

Het gaat vaak gepaard met een drang tot braken of overgeven, waardoor de gaspassage stopt.

Het braken gebeurt zonder gevoel van verlichting. Eerst is er braken van maaginhoud en later alleen bitter maagsap.

Wanneer het galkanaal door een steen verstopt is, kunnen de volgende symptomen optreden

• Plotselinge pijn die toeneemt in de rechter bovenbuik
• Plotselinge, toenemende pijn in het midden van de buik, onder het borstbeen
• Pijn in de rug, vaak tussen de schouderbladen
• Pijn die in de rechterschouder schiet
• Misselijkheid en braken
• Obstructieve icterus - geelzucht door verminderde galafscheiding
• Donkerkleurige urine
• Koorts met koude rillingen

Wat kan pijn bij galblaasstenen veroorzaken?

• Consumptie van vet, volumineus, moeilijk te verteren voedsel zoals gebakken voedsel, eend, eieren, chocolade, mayonaise, peulvruchten, kool
• Overmatige lichamelijke inspanning die gepaard gaat met trillingen
• Verkoudheid
• Agitatie en stress

De frequentie van de aanvallen varieert. Sommige mensen krijgen één keer in hun leven een galblaasaanval, anderen meerdere keren per week. Gemiddeld komt het 1 tot 3 keer per jaar voor.

Als galstenen niet tijdig worden behandeld of gediagnosticeerd...

De symptomen kunnen zijn:

• Hoge temperatuur
• Snelle pols
• Geel worden van de huid en het oogwit
• Jeukende huid
• Diarree
• Rillingen
• Verlies van eetlust

Deze symptomen kunnen ook optreden bij een galblaasontsteking, hepatitis, pancreatitis en kunnen andere ernstige problemen nabootsen.

Symptomen van galstenen bij kinderen

Kinderen klagen over buikpijn rechts- of middenboven.

De pijn is sterker na het eten, vooral als het kind zwaarder, vet voedsel heeft gegeten.

Naast de pijn is er ook een gevoel van misselijkheid en zelfs braken.

De huid van het kind kan een lichte gele tint hebben als teken van geelzucht.

Lees ook:

• Bij galstenen: wat zijn de oorzaken en symptomen?
• Galblaas- en galsteenpijn: wat zijn de meest voorkomende oorzaken en ziekten?

De diagnose van galstenen is gebaseerd op het verkrijgen van een medische voorgeschiedenis (wanneer en na welke maaltijd de pijn optrad, de precieze plaats en aard van de pijn, familiegeschiedenis van galblaasaandoeningen), lichamelijk onderzoek en beeldvormend onderzoek dat nodig is om de aanwezigheid van galstenen te bevestigen.

Onderzoeksmethoden

Buikechografie is de meest gebruikte methode. Hiermee kunnen galstenen worden opgespoord en vastgelegd. Naast de steen kunnen ook verdikkingen van de galblaaswand worden opgespoord.

Een abdominale röntgenfoto kan alleen galstenen van het type zonder cholesterol opsporen.

CT (computertomografie) wordt gebruikt om de inwendige organen te bekijken. Het is een van de radiologische onderzoeken die gedetailleerdere beelden geven dan een röntgenfoto.

Magnetische resonantie cholangiopancreatografie (MRCP) maakt beeldvorming in elk vlak mogelijk met de mogelijkheid van gelaagd onderzoek. Het wordt gebruikt bij gecompliceerde cholelithiasis, ontstekingsveranderingen en galwegaandoeningen.

Endoscopische retrograde cholangiopancreatografie (ERCP) is een beeldvormingsmodaliteit die de galwegen in beeld brengt en ook de alvleesklierbuis, waarmee tijdens het onderzoek een steen kan worden verwijderd.

Wanneer een vergroting van de galwegen wordt vastgesteld, wordt ERCP uitgevoerd.

Als ERCP niet succesvol is, wordt PTC (percutane transhepatische cholangiografie) uitgevoerd. PTC wordt uitgevoerd door een dunne naald in de galbuisuitgang van de lever te steken. Na toediening van een contrastmiddel kan de pathologische verandering in de galbuis worden opgespoord.

Bloedonderzoek kan de aanwezigheid van infectie, geelzucht, pancreatitis en andere complicaties in verband met galstenen aantonen.

De vorming van galblaasstenen is een langdurig proces.

Ze worden gevormd uit een teveel aan cholesterol of bilirubine.

Hun verloop kan asymptomatisch zijn, maar ze kunnen zich uiten met verschillende symptomen.

Er ontstaan problemen als de galblaas ontstoken raakt of als de stenen uit de galblaas losbreken en levensgevaarlijke aandoeningen veroorzaken.

Complicaties van galstenen

Ontsteking van de galblaas

Wanneer een steen vast komt te zitten, keert de gal terug naar de galblaas. Dit veroorzaakt een ontsteking van de galblaas. Na verloop van tijd kan de galblaas beschadigd raken, waardoor het weefsel littekens krijgt en niet meer functioneert.

Ontsteking van de galblaas treedt vooral op als een steen vast komt te zitten in de hals van de galblaas. De ontsteking veroorzaakt hevige pijn en koorts.

Verstopping van de galbuis

Wanneer de galbuis door een steen geblokkeerd is, wordt de galstroom, die gal van de lever of galblaas naar de dunne darm voert, beperkt of gestopt. Dit uit zich in hevige pijn, geelzucht en galbuisontsteking.

Verstopping van de alvleesklierbuis

De alvleesklierbuis is een buis die de door de alvleesklier afgescheiden aandoeningen van de alvleesklier afvoert en aansluit op de galbuis, vlak voordat deze de twaalfvingerige darm ingaat.

Alvleeskliersappen helpen bij de spijsvertering.

Verstopping van deze buis leidt tot pancreatitis, die hevige, intense buikpijn veroorzaakt en opname in het ziekenhuis vereist.

Kanker van de galblaas

Mensen met galblaasstenen hebben een verhoogd risico op galblaaskanker. De kans op het ontwikkelen van kanker is echter nog steeds klein.

Het optreden van galstenen tijdens de zwangerschap

Tijdens de zwangerschap komen vaak ziekten van de galblaas en de galwegen voor.

Galstenen in de zwangerschap zijn bij 7% de oorzaak van vergeling van de huid en het oogwit.

De galblaas verandert in de zwangerschap van positie en wordt door de groeiende baarmoeder verplaatst, waardoor de gal moeilijk kan worden afgevoerd.

Tijdens de zwangerschap wordt de functie van de galblaas en de galwegen aangetast, wat vaak leidt tot de eerste vorming van galstenen.

Tijdens de zwangerschap is de activiteit van de galblaas verminderd, waardoor galstenen zich niet manifesteren en stom blijven.

Galstenen ontstaan vaker bij vrouwen met overgewicht, bij oudere vrouwen en bij vrouwen die vóór de zwangerschap galblaasproblemen hebben gehad.

Cholesterol is betrokken bij de vorming van galstenen. Het cholesterolgehalte stijgt tijdens de zwangerschap en er ontstaat een onbalans tussen cholesterol en galblaasstabilisatoren, met name fosfolipiden en galblaaszouten.

In de zwangerschap tot 36 weken verdubbelt de galblaas in volume. Het hormoon progesteron vertraagt het slinken ervan, wat bijdraagt tot het asymptomatische verloop van galstenen.

Galblaaspijn tijdens de zwangerschap is niet ongewoon, vooral na het eten van vet voedsel.

Pijn onder de rechter ribbenboog of onder het zwaardachtige proces van het borstbeen in het midden van de borstkas is typisch, maar kan ook gepaard gaan met bilaterale flutterende pijn met schietende pijn in de rug.

Bij palpatie en bij inademing is er duidelijke pijn onder de rechter ribbenboog.

Symptomen:

• Gevoel van volheid in het epigastrium
• Winderigheid
• Boeren
• Misselijkheid tot braken