Facetsyndroom, facetartrose: een oorzaak van chronische rugpijn?

Het facetsyndroom verwijst naar pijn die ontstaat in de gewrichten die de wervels verbinden, de zogenaamde facetgewrichten.

Naar verluidt heeft ongeveer 15 tot 45% van de mensen met chronische rugpijn last van dit probleem.

Pijn is echter niet het enige probleem. Het gaat gepaard met verschillende onaangename gewaarwordingen zoals tintelingen of prikkelingen. Deze worden technisch gezien paresthesieën genoemd.

Deze onaangename sensaties kunnen uitstralen naar andere delen van het lichaam. Als ze gedurende langere tijd optreden, verminderen ze de kwaliteit van leven en kunnen ze tot op zekere hoogte invaliderend zijn.

Het facetsyndroom komt meestal voor in de lendenstreek en ter hoogte van de overgang van de lendenwervelkolom naar het heiligbeen. De pijn verplaatst zich naar de billen en de onderste ledematen. In mindere mate wordt ook de nek getroffen.

De oorzaken van het probleem zijn divers. Op jonge leeftijd kan het worden veroorzaakt door overbelasting van de wervelkolom, degeneratieve veranderingen komen ook voor door het ouder worden.

De pijn komt met vlagen terug, maar kan ook na verloop van tijd aanhouden.

Wat zijn facetgewrichten?

Eerst geven we korte informatie over de wervelkolom om ons naar het probleem van de facetgewrichten te leiden.

De wervelkolom bestaat uit kleine botten - wervels. We hebben 33 tot 34 wervels. Afhankelijk van hun locatie verdelen we ze in cervicale, thoracale, tibiale, sacrale en coccygeale wervels.

Wervelkolom = columna vertebralis
Wervels = vertebrae

Wervels, hun aantal en doorsneden van de wervelkolom:

1. Cervicale wervels - wervels Cervicales = 7 - C1, C2, C3, C4, C5, C6 en C7.
2. Thoracale wervels - wervels Thoracicae = 12 - Th1 tot Th12
3. Lendenwervels - wervels Lumbales = 5 - L1 tot L5
4. sacrale wervels - wervels Sacrales = 5 (of 6) S1 tot S5 (S6),
   vormen het heiligbeen, de heiligbeenas
5. staartbeen - wervels Coccygeae = 4 of 5 = Co1-Co4 (Co5)

De wervels hebben een specifieke vorm waardoor ze een verschillende functionaliteit hebben over de hele wervelkolom. Individuele wervelsegmenten variëren in hun statische en dynamische eigenschappen.

De halswervelkolom is het meest beweeglijk, de ribben zijn verbonden met de borstwervels, de lendenwervelkolom is het meest belast en het heiligbeen is verbonden met het bekken. En ook het stuitje heeft zijn eigen belang op het gebied van beweging en houding.

Naast het dragen van het lichaamsgewicht, het creëren van steun voor het lichaam en de bewegingscomponent, heeft de wervelkolom de belangrijke functie om het ruggenmerg te beschermen.

Het ruggenmerg verbindt de hersenen of het centrale zenuwstelsel (CZS) met de periferie of het lichaam en heeft zowel een geleidende als reflexieve functie.

Het feit dat het ruggenmerg verborgen zit in de wervelkolom zorgt voor de typische vorm van de wervels.

De wervels zijn als volgt samengesteld:

1. wervellichaam - corpus vertebrae
2. wervelboog - arcus vertebrae
3. wervelproces - processus vertebrae

1. Wervellichaam

Het wervellichaam is het voorste deel, dat uit bot bestaat. Aan de boven- en onderkant bevindt zich een plat vlak waaraan de tussenwervelschijven - de disci intervertebralis - vastzitten.

De eerste twee nekwervels hebben hun eigen vorm. Ze zijn aangepast aan de functie van verbinding met het hoofd en aan beweging, meer precies aan draaien en zwaaien.

De eerste nekwervel, C1, is verbonden met de schedel en wordt ook wel de atlas genoemd.
De tweede nekwervel, C2, wordt de as genoemd. Hij bevat de tand van de dens-as, die het hoofd op en neer laat zwaaien.

Tussen de eerste twee wervels bevinden zich geen tussenwervelschijven.
Ze bevinden zich van C2-C3 tot de wervels L5 en S1. Ze zijn 23 in getal.

Net als de wervels zijn de schijven verschillend van grootte: kleiner in het cervicale gebied en breder in het lumbale gebied, omdat in het lumbale gebied de meeste statische en dynamische overbelasting van de wervelkolom plaatsvindt.

2. De wervelboog

De wervelboog bestaat uit twee wervelschijven die via de pedikels uit het wervellichaam komen. De pedikels worden technisch pedikels genoemd.

De twee schijven gaan vervolgens zijdelings uit het wervellichaam en vormen het wervelforamen (vertebral foramen) en, samen met de andere wervels, het wervelkanaal (vertebral canal).

Het wervelkanaal loopt door het ruggenmerg.

Het ruggenmerg loopt van de hersenen vanaf wervel C1 tot ongeveer de tweede lendenwervel. Bij L2 scheidt een kluwen zenuwen, bekend als de cauda equina, of paardenstaart, zich af van het ruggenmerg.

3. Processen van de wervels

De wervelprocessen komen los van de wervelboog. Ze verbinden de wervels en zijn betrokken bij de beweging, net als de tussenwervelschijf.

Er zijn verschillende soorten processen bekend, namelijk

1. de processus spinosus
   • de processus spinosus
   • komt direct posterior uit de wervelboog
   • er is er maar één
   • kan op de rug onder de huid gepalpeerd worden
   • verbindt de aanhechtingen van spieren en pezen
2. transversale processus
   • processus transversi
   • gepaard processus
   • spierpees
   • in het deel van de borstwervelkolom, ribpees
3. gewrichtsproces
   • gewrichtsproces
   • gepaarde processus
   • op een punt achter de basis van de wervelboog
   • articulatie van wervels - facetgewrichten
   • bevatten kraakbeen

Tussenwervelgewrichten - facetgewrichten

De tussenwervelgewrichten, of articulatio intervertebrales in het Latijn, vormen een beweeglijke verbinding tussen de wervels. Ze laten beweging toe maar beperken deze ook om een bepaald bewegingsbereik van de wervelkolom te behouden.

Facetgewrichten, ook Latijn articulationes zygapophysiales = articulationes intervertebrales.

Facetgewrichten maken beweging mogelijk + bepalen een bepaald bewegingsbereik van de segmenten. Ze vormen ook een stabiliserende component. Het beperken van beweging en het stabiliseren van de wervelkolom voorkomt overmatige flexie van de wervelkolom.

Twee facetgewrichten + tussenwervelschijf = driegewrichtencomplex.

Tussenwervelschijf vooraan en een paar facetgewrichten achteraan in één segment.
Deze verbinding is zowel mobiel als stijf. Ze laat de wervelkolom toe te buigen en te draaien.

De facetgewrichten bevatten kraakbeen, gewrichtsvloeistof en gewrichtskapsel. De inter-articulaire ruimte is groot genoeg voor ongeveer 1 tot 2 milliliter gewrichtsvloeistof.

Ze bevinden zich van wervelniveau C2 tot S1.

Ziekteveranderingen op de ene plaats beïnvloeden de andere plaats. Ze werken op elkaar in om mechanische veranderingen door te geven aan het hele segment.

Schade aan de tussenwervelschijf heeft een negatief effect op het facetgewricht en omgekeerd.

Het gebied van de facetgewrichten is rijk geïnnerveerd. Zenuwvezels zijn de bron van pijn bij verschillende klachten.

Zenuwvoorziening van de facetgewrichten:
De posterieure tak (ramus dorsalis) van de zenuwwortel (voortkomend uit het ruggenmerg als spinale zenuw) waarvan de mediale ramus (mediale tak) aftakt.
Eén tak van de mediale tak innerveert sensibel zowel het bovenste als het onderste gewricht.

Anatomische kennis van de locatie van deze zenuwaanvoer is van groot diagnostisch en therapeutisch belang.

Daarom is het facetsyndroom...

Daarom is het facetsyndroom een reeks symptomen die hun basis hebben in de irritatie van zenuwuiteinden in de buurt van deze kleine tussenwervelgewrichtsoppervlakken.

Pijn kan afkomstig zijn van één of meer facetgewrichten.

Het ontstaat vanuit het gewrichtskapsel, de bindkraakbeenbekleding of nabijgelegen zachte structuren. De oorzaken en verschijnselen kunnen uiteenlopend en individueel variabel zijn.

Het facetsyndroom kan echter verward worden met andere ziekten. Daarom is een specialistisch onderzoek belangrijk bij langdurige pijn in de wervelkolom.

De oorzaak van het facetsyndroom is mechanische of ontstekingsirritatie van de zenuwuiteinden in het tussenwervelgewricht.

Ontstekingsirritatie =
biochemische en immuunveranderingen door beschadiging, verwonding van cellen,
niet door infectie.

Het facetsyndroom komt ook voor bij jonge mensen.
Het is voornamelijk een overbelasting van de tussenwervelgewrichten door overmatige belasting. De bron kan fysieke of sportieve activiteit zijn (sporten waarbij veel kracht of impact wordt uitgeoefend, met plotselinge veranderingen in beweging en positie).

Overmatige belasting = microtraumatisering van de gewrichten.

Komt vaker voor als gevolg van degeneratieve veranderingen die hun oorsprong vinden in de veroudering van het organisme. Dat wil zeggen dat dit syndroom ook bij oudere mensen voorkomt.

In deze context staat het degeneratieve proces dat de tussenwervelgewrichten aantast bekend als spondylartrose. De basis van het probleem is een schending van de continuïteit van het gewrichtsoppervlak, vernauwing van de gewrichtsspleet, een afname van het vochtgehalte, kraakbeenschade, ook geassocieerd met een ziekelijke groei van botwoekeringen - osteofyten.

Degeneratieve processen beginnen op jonge leeftijd. Na het 60e levensjaar zijn ze bij iedereen aanwezig.

Het degeneratieve proces, ontstekingsveranderingen of schade aan de facetgewrichten wordt geassocieerd met schade aan de tussenwervelschijf, d.w.z. osteochondrose. Problemen kunnen voortkomen uit synovitis, wat een ontsteking van het gewrichtskapsel is.

Risicofactoren zijn:

• leeftijd
• geslacht, meer bij mannen
• oriëntatie van de facetgewrichten
• degeneratieve veranderingen in de tussenwervelschijven
• fysieke overbelasting
• zwaarlijvigheid
• verkeerde houding
• langdurige eenzijdige belasting (werkomgeving)
• ruggengraat letsel
• gebrekkige voeding
• roken

Bij het facetsyndroom moet ook worden gedacht aan de vroege stadia van reumatische en auto-immuunziekten zoals axiale spondylartritis, ankyloserende spondylitis, reumatoïde of psoriatische artritis.

Andere oorzaken zijn spondylolisthesis en spondylolysis met isthmische discontinuïteit. Een aandoening die wordt veroorzaakt door de verplaatsing van twee wervels. Komt voornamelijk voor op L4-L5-niveau en bij jonge mensen.

Een minder vaak voorkomende oorzaak is een synoviale cyste of een septische infectieuze aandoening.

Cysten zijn beschreven bij spondyloartrose. Ze kunnen ook zenuwbeklemming en daarmee gepaard gaande radiculopathie veroorzaken. Infectieuze aandoening is secundair aan spondylodiscitis (ontsteking van de wervels en tussenwervelschijven), wanneer de bacteriën via het bloed worden verspreid, en zeldzamer bij tbc van de wervelkolom.

Overzicht van oorzaken:

1. degeneratief proces
   • osteochondrose
   • spondylartrose
2. spondylolisthesis en spondylolyse
3. overmatige overbelasting van de wervelkolom, sport, lichamelijke activiteit
4. spondylartritis (auto-immuunziekte)
5. letsel
6. minder vaak
   • synoviale cyste
   • infecties

Het facetsyndroom uit zich door pijn. Het kan zijn in rust, 's ochtends, beginnend (na langdurige inactiviteit in het begin na het bewegen). De pijn wordt vooral versterkt door het buigen van het lichaam.

De grootste belasting op de facetgewrichten is tijdens extensie van de wervelkolom tijdens flexie
en tijdens laterale kanteling van de wervelkolom.

Er kan ook uitstralende pijn aanwezig zijn.

Dit is bij het lumbaal facet syndroom naar de gluteale regio - billen, in de heupen, via de lies, in de onderbenen, via het bovenbeen (buitenste deel en rugvlak) tot ter hoogte van de knie. Pijn in de buik en het bekken wordt ook gemeld.

Deze klachten doen denken aan ischias.

Bij cervicaal facetsyndroom
verplaatst de pijn zich van de nek naar de schouders, schouderbladen en omhoog in het hoofd.

Onaangename gewaarwordingen zoals tintelingen of prikkelingen (paresthesieën) kunnen hiermee gepaard gaan. De aard van de verspreiding is echter pseudoradiculair. Dit betekent dat deze niet scherp begrensd is en niet gepaard gaat met gevoelsstoornissen of spierzwakte.

Bovendien.

Er is een verhoogde spierspanning, spasme van de paravertebrale (spinale) spieren en beperking van de mobiliteit in dit deel van de wervelkolom, vergelijkbaar met acute lumbago.

Verlichting wordt geboden door op de rug te gaan liggen. Verlichting wordt ook geboden door fysieke activiteit. De pijn kan unilateraal of bilateraal zijn.

Facetsyndroom - typische symptomatologie:

• Langdurige rugpijn die maanden tot jaren aanhoudt.
• de pijn is dof tot branderig
• geleidelijk begin van het probleem
  • met terugkerende aanvallen van pijn
  • aanhoudende pijn daarna
• ochtendstijfheid van de wervelkolom
  • ochtendpijn
  • pijn bij inactiviteit
• spierkrampen, verhoogde spanning
• opstartpijn bij verslapping
• toename van pijnintensiteit
  • bij draaien van de romp
    • geassocieerde tragere extensie vanuit flexie
  • tijdens romprotatie
  • bij palpatie op de plaats van het probleem
• verbetering in vooroverbuigen
  • verbetering bij lichamelijke activiteit
    • pas op voor overbelasting, dit vergroot de intensiteit van het probleem
• pijnlijk lopen op trappen
• nachtelijke pijn bij het veranderen van houding
  • wakker worden uit de slaap
• pijn verergerd door kou
  • Ook is er sprake van meteo-gevoeligheid - de invloed van het weer
• pijn wordt verlicht door droge warmte
• de pijn verspreidt zich naar de extremiteiten
• psychosociale belasting van de patiënt

De diagnose is gebaseerd op anamnese. De arts krijgt gedetailleerde informatie over de pijn, de oorsprong, de verspreiding, de mechanismen van verlichting en andere.

Dit wordt gevolgd door een lichamelijk onderzoek, waaronder onderzoek op zicht (van elke kant en in verschillende posities), palpatie, beoordeling van de conditie van de wervelkolom, houding, lopen, buigen, bukken.

Röntgenfoto's, CT-scans en magnetische resonantiebeeldvorming zijn belangrijk. Deze beeldvormende modaliteiten kunnen aanwezige structurele veranderingen onthullen en worden ook gebruikt voor differentiële diagnose (het onthullen van de ware oorzaak van het probleem).

Geen van deze methoden zal echter een 100% diagnose opleveren en daarom volgt er een interventionele methode.

De diagnostische en therapeutische methode is facetblokkade - selectieve blokkade van de mediale tak die het facetgewricht innerveert.

Hierbij wordt een lokaal werkend verdovingsmiddel geïnjecteerd in het gebied van de zenuw vlakbij het gewricht. De procedure wordt uitgevoerd onder controle van een echografie of CT-scan.

De injectie van het geneesmiddel heeft een verlichtend effect.

De pijntoestand wordt de volgende dag en de daaropvolgende 14 dagen gecontroleerd. De betrokken persoon noteert de vooruitgang in een dagboek, dat vervolgens door de arts wordt geëvalueerd.

Als de pijn met meer dan 75% is afgenomen, is er sprake van een facetsyndroom. Als de blokkade geen effect heeft gehad, moet er naar een andere aandoening worden gezocht. De toepassing van facetblokkade vindt plaats gedurende meerdere sessies, één procedure heeft geen diagnostisch niveau.

Het verloop van de ziekte is individueel en hangt ook af van de uitlokkende oorzaak en de omvang van de schade.

Herhaalde aanvallen van invaliditeit kunnen de eerste zijn die optreden. Deze komen terug over een periode van maanden. In de loop der jaren kan de aandoening permanent worden.

Ze worden verergerd door de houding in buikligging en draaiing van de romp, langere perioden van inactiviteit. Ochtend- en startpijnen zijn typisch - pijn tot het opstaan.

De lijder kan uit zijn slaap worden gewekt door een toename van de intensiteit bij het veranderen van houding. Traplopen is problematisch en overmatige belasting van de wervelkolom tijdens bepaalde activiteiten en sporten is riskant.

Er is pseudoradiculaire verspreiding, die niet goed is afgebakend. Van de nek naar het hoofd, de schouders of schouderbladen. In het geval van de heupen, naar de billen, liezen, dijen tot aan de knieën, niet eronder. De pijn kan uitstralen naar de buik en het bekken.

De spieren van de rug zijn gespannen, samengetrokken en daardoor is de beweeglijkheid van het aangetaste deel van de wervelkolom verminderd.

Verlichting komt door verandering van houding, van zitten naar staan, fysieke activiteit. Hetzelfde geldt in rugligging.

Preventie en een gezonde levensstijl zijn belangrijk

Het belangrijkste is om problemen met de wervelkolom te voorkomen, te beginnen in de kindertijd.

Preventieve maatregelen zijn onder andere

• voldoende lichaamsbeweging
• gepaste lichaamsbeweging
• Het verbeteren van de beweeglijkheid van de wervelkolom en de kernspieren (dit zijn de spieren van de buik, het middenrif, de bekkenbodem en de wervelkolom en het diepe stabilisatiesysteem)
• heeft ook effect op de stabilisatie van de wervelkolom
• leert een juiste houding
• inactiviteit verminderen
  • sedentaire levensstijl
• geschikt matras, matras en kussen
• ergonomie van het werk
  • zitten, staan en werkhouding
  • vaker van houding veranderen
• opletten bij het tillen en dragen van lasten
• regelmatig lopen
• gewichtsbehoud en verstandig afvallen bij overgewicht en obesitas
• evenwichtige voeding, voldoende vitaminen en mineralen

Lees ook de artikelen:
Essentiële voedingsstoffen
Mediterraan dieet
Gewichtsverlies en dieet

Bezoek de rugschool en kies geschikte fysieke activiteiten zoals dansen, zwemmen, fietsen, langlaufen, skaten, hardlopen, nordic walking, paardrijden, SM-systeem, therapeutische gymnastiek, stretchen, Pilates, yoga.

Vergeet niet dat gewoon wandelen belangrijk is.