Endocarditis: hoe uit het zich, infectieus, niet-infectieus of reumatisch? + Andere vormen en hun oorzaken

Endocarditis is een ontstekingsziekte van de binnenbekleding van het hart (endocardium). In de meeste gevallen ligt er een infectieuze oorzaak aan ten grondslag, maar niet altijd.

In het ontstekingsproces worden vooral de hartkleppen aangetast. Klepbeschadiging en -disfunctie is dan een mogelijke complicatie.

Hartfalen is ook een risico.

Een andere complicatie is het risico op embolisatie van bloedstolsels vanuit het hart naar andere delen van het lichaam.

Een korte blik op het hart en endocardium

Het hart is de pomp die bloed door het hele lichaam pompt. Dit zorgt ervoor dat alle cellen kunnen overleven.

De belangrijkste werkeenheid van het hart is de hartspier. Dit wordt technisch het myocardium genoemd. Je hebt vast wel eens gehoord van de term myocardinfarct (hartspierinfarct).

Het hart heeft naast de spier nog andere lagen, en wel progressief:

• het hartzakje, een soort zakje waarin het hele hart zit
• het epicardium, het membraan aan de oppervlakte van het hart
• myocardium - de hartspier is de meest massieve laag van het hart
• endocardium - de binnenste laag van het hart die in contact staat met het bloed
  • vormt de hartkleppen
  • gaat naadloos over in de bloedvaten
  • heeft 4 lagen:
    • endotheel, dat bestaat uit endotheelcellen
    • subendotheel, dat bestaat uit collageenachtig bindweefsel
    • elastisch-spierlaag, bestaande uit collageen, elastisch weefsel en gedeeltelijk gladde spiercellen
    • het subendocardium is een dun bindweefsel en herbergt de structuren van het hartgeleidingssysteem

Het endocardium varieert in dikte. Het is het dikst in de boezems en daar waar de grote bloedvaten het hart verlaten.

De kleppen hebben geen bloedvaten. Ze worden gevoed door diffusie.

De aanwezigheid van bloedvaten in het endocard van de kleppen is een teken van een lopend pathologisch proces. Dit is vooral het geval bij endocarditis.

Het hart heeft 4 holtes, die atria en ventrikels worden genoemd. De rechterkant van het hart heeft één atrium en één ventrikel. De linkerkant heeft ook een atrium en een ventrikel.

Waarom is dit belangrijk?

Bloed uit het lichaam keert terug naar het hart via de grote aderen in de rechterboezem. Het is zuurstofarm bloed. Zuurstof is verbruikt door de lichaamscellen.

Om te kunnen leven, moet het bloed opnieuw zuurstof krijgen. Het opnieuw zuurstof geven van het bloed vindt plaats in de longen.

Daarom ademen we om zuurstof in de longen en het bloed te krijgen. Overtollig kooldioxide wordt door de ademhaling uit de longen afgevoerd. Zuurstof bindt zich in de longen aan hemoglobine. Hemoglobine is een bloedkleurstof die rode bloedcellen maakt. Eén gram hemoglobine bindt 1,34 milliliter zuurstof.

Het bloed gaat van de rechterboezem naar de rechterhartkamer. → Vanuit de rechterhartkamer gaat het dan door de longslagader naar de longen. → In de longen wordt het bloed verrijkt met zuurstof. → Het is zuurstofrijk.

+

Vanuit de longen gaat het bloed naar de linkerhartkamer. → Vanuit de linkerhartkamer wordt het vervolgens afgevoerd naar de aorta en door het hele lichaam.

De bloedsomloop is onderverdeeld in:

1. kleine bloedsomloop = longcirculatie
2. grote bloedsomloop = lichaamscirculatie

Voor dit alles is een pomp nodig, waarvan de rol wordt vertegenwoordigd door het hart.

Het pompen van het bloed gebeurt in 2 fasen:

1. samentrekking van het hart = systole, uitdrijving van het bloed uit de hartholten
2. diastole = ontspanning van de hartspier, waardoor bloed naar de sinussen wordt gezogen

=

1. Systole - door geleidelijke samentrekking van de hartkamers verplaatst het bloed zich verder in de hartcompartimenten naar de longen en terug naar het hart. Vervolgens ook van het hart naar de aorta, d.w.z. het hele lichaam.

2. Diastole - de fase van ontspanning van de hartcompartimenten. Dan vullen de hartholten zich met bloed.

De hartkleppen zijn belangrijk bij de geleidelijke uitdrijving en aanzuiging van het bloed.

De klep is een eenrichtingsklep. Als hij opengaat, stroomt het bloed verder. De drukgradiënt tijdens de hartfasen sluit hem af. Dit voorkomt dat het bloed terugstroomt naar de stroomopwaartse delen van het hart.

Als de klep beschadigd is, vervult hij deze functie niet of slecht. Na verloop van tijd leidt dit tot hartfalen.

Wilt u meer weten over endocarditis? Wat veroorzaakt het? Hoe manifesteert het zich? Behandelt het?

Wat is endocarditis?

Een ontsteking van de binnenbekleding van het hart wordt endocarditis genoemd. In dit geval kan het gaan om een ontsteking die zich aan de binnenwand van het hart bevindt.

Meestal wordt het endocard op de hartkleppen aangetast.

Als gevolg van het ontstekingsproces raakt de klep beschadigd. Dit veroorzaakt een storing, met een mogelijk risico op progressief hartfalen.

Een andere mogelijke complicatie van schade aan de binnenbekleding van het hart is:

Het endocard staat in nauw contact met het stromende bloed.

Wanneer er een ontsteking optreedt, wordt de endocard beschadigd. Er begint zich een bloedprop (trombus) te vormen op de plaats van de verstoorde bekleding, waarbij bloedplaatjes worden ingesloten.

Kortom, het is een risicofactor voor het loskomen van dit stolsel.

De bloedklonter, die nog als trombus vastzit, wordt door het hart in de grote bloedsomloop uitgestoten. Op dat moment is het al een embolus.

Embolus = een bloedklonter of vreemd lichaam dat zich in de bloedvaten verplaatst.

Een embolus kan overal in het lichaam een bloedvat verstoppen. Voorbij de plaats van de verstopping is er sprake van een blokkade (ischemie).

Een voorbeeld is een verstopping van een bloedvat:

• hart = hartaanval
• hersenen = beroerte
• darm = ischemie van de darm, vasculaire ileus
• nier = nierverstopping en infarct
• en andere

Endocarditis zelf komt in verschillende vormen voor en wordt dienovereenkomstig onderverdeeld.

De tabel geeft een overzicht van de soorten endocarditis

Wat veroorzaakt endocarditis?

In de meeste gevallen wordt belang gehecht aan het infectieuze agens, maar infectie is niet de enige oorzaak.

Endocarditis is onderverdeeld in verschillende vormen, ook op basis van de uitlokkende oorzaak.

Het is gewoon zo.

In principe gaat het om schade aan de endotheellaag. En de schade ontstaat op verschillende manieren. Toch is een beschadigde klep een risico voor complicaties.

Een verstoring van de klep kan leiden tot hartfalen of embolisatie door een doorgesneden trombus.

De ontwikkeling van problemen wordt bevorderd door de vervorming van de klep, waardoor deze minder goed functioneert.

Een vernielde klep verandert de eigenschappen van de bloedstroom. Dit bevordert de vorming van bloedstolsels in het hart.

Plus.

Bloed dat door een niet goed gesloten klep stroomt, overbelast het hart. Het hoopt zich op waar het niet hoort, wat leidt tot vergroting of vergroting van de hartcompartimenten.

En dat leidt tot progressief hartfalen. De snelheid van progressie is afhankelijk van verschillende factoren.

Bijdragende factoren zijn reeds aanwezige klepaandoeningen of vervanging van de klep door een kunstmatige klep en aangeboren hartaandoeningen.

Welke oorsprong kan endocarditis hebben?

Er kunnen verschillende factoren betrokken zijn bij het ontstaan van endocarditis. Globaal gezien wordt het onderverdeeld in niet-reumatische en reumatische endocarditis.

De tabel geeft een overzicht van de oorzaken van endocarditis

Enkele risicofactoren die bijdragen tot de mogelijke ontwikkeling van endocarditis:

• niet-bacteriële trombotische vegetaties - trombus op het endocardium wanneer dit beschadigd is
  • degeneratieve veranderingen van de kleppen - verkalking
• slecht gebit, cariës, ontstekingen in de mondholte
  • maar ook bij tandchirurgie, tandextractie en beschadiging van het mondslijmvlies
  • vooral bij mensen met een slechte mondhygiëne
• purulente tonsillitis
• levercirrose
• alcoholisme
• carcinoom
• diabetes mellitus (suikerziekte)
• behandeling met steroïden
• inflammatoire darmziekte
• immuunziekte
• drugsverslaving en toediening van medicijnen in bloedvaten
  • 12 keer hoger risico
  • meestal rechtszijdige endocarditis
• systemische lupus
• dialysepatiënt
• brandwonden
• polytrauma - verwondingen die meerdere organen aantasten
• operaties en medische procedures
  • voornamelijk langetermijnpatiënten
  • mensen met eerdere endocarditis
  • intraveneuze toegang voor toediening van medicijnen
  • ook tijdens tracheale intubatie
  • gastroscopie
  • katheterisatie, hartprocedures en vervanging van hartkleppen
  • tonsillectomie (voor het verwijderen van amandelen)
  • patiënten met een langdurige urinekatheter
  • en anderen

Antibioticaprofylaxe wordt toegediend wanneer risicofactoren aanwezig zijn en bij patiënten met een hoger risico. Dit is de preventie van infectieuze endocarditis door het toedienen van antibiotica voor of na procedures.

Infectieuze endocarditis gaat gepaard met een stijging van de lichaamstemperatuur of zelfs koorts, niet-infectieuze endocarditis daarentegen niet.

De algemene basisverschijnselen van de ziekte zijn:

• algemene symptomen zoals bij griep.
• vermoeidheid
• algemene zwakte
• malaise
• uitputting
• prestatievermindering
• stoornissen verergerd door inspanning
• gebrek aan eetlust en misselijkheid
• gewichtsverlies
• bleekheid
• gewrichts- en spierpijn
• hartkloppingen en tachycardie (snelle hartslag)
• pijn op de borst
• kortademigheid
• nachtelijk zweten
• verhoging van de lichaamstemperatuur tot koorts bij infectie
• duizeligheid
• flauwvallen tot syncope, instorten
• zwelling van de onderste ledematen, later hoger wordend
• hartruis
• verschillende complicaties

Plus.

Bij niet-infectieuze endocarditis veroorzaakt de aanwezige trombus misschien geen noemenswaardig ongemak, maar wel totdat deze afbreekt en zich als embolie door de bloedvaten verplaatst.

Deze veroorzaakt dan problemen, afhankelijk van waar de embolie (verstopping van een bloedvat) en ischemie is ontstaan. Bij verstoppingen in de bloedvaten van het hart is dit bijvoorbeeld een hartaanval en in de slagaders van de hersenen een beroerte.

De diagnose is gebaseerd op de voorgeschiedenis, klinische symptomen of hoe de ziekte zich manifesteert.

Natuurlijk zijn er ook andere onderzoeken nodig.

Laboratoriumbloedonderzoeken zoals bloedbeeld, hemoccultatie, erytrocytenbezinkingssnelheid of CRP zijn belangrijk om het infectieuze agens op te sporen.

Verder worden bloeddrukmetingen en onderzoek van andere fysiologische (vitale) functies uitgevoerd, zoals polsslag, ademhaling en zuurstofverzadiging in het bloed. Een ECG, dat de hartfunctie en de aanwezigheid van ritmestoornissen controleert, wordt toegevoegd.

ECHO heeft een hoge diagnostische waarde.

ECHO = echocardiografie - echografisch onderzoek van het hart. Bij dit onderzoek worden de totale grootte van het hart, de afmetingen van de holte, de wanddikte en het myocard geëvalueerd. Ook de klepstructuur wordt geëvalueerd. En andere...

Andere beeldvormingsmethoden zijn röntgenfoto's van de borstkas.

Het verloop van de ziekte hangt af van de vorm.

Een voorbeeld is acute infectieuze endocarditis, die ontstaat uit een andere ontsteking in het lichaam. Bacteriën komen het hart binnen via de bloedbaan.

In het hart hechten ze zich aan de endocardiale wand of klep. Meestal is dit de aorta- of mitralisklep, minder vaak de hartwand.

Aortaklep = de klep tussen de linkerhartkamer en de aorta. Mitralisklep = de klep tussen de linkerboezem en de linkerhartkamer.

Eenmaal vastgehecht in het hart veroorzaken ze ontstekingsschade waarbij bloedplaatjes, bloedplaatjes en fibrine worden ingesloten. Samen met de proliferatie van bacteriën wordt karakteristieke vegetatie gevormd.

Vegetatie = een cluster van bacteriën waaraan bloedplaatjes, fibrine, erytrocyten (rode bloedcellen) en ontstekingscellen zich hechten.

De vernietiging en vervorming van de kleppen verloopt snel. Ook de escalatie van de problemen bij infectieuze endocarditis verloopt snel.

Een acuut en progressief verloop is typisch.

De verschijnselen zijn hoge koorts, pijn op de borst, kortademigheid en algemene verschijnselen van het ontstekingsproces, zoals zwakte, gewrichtspijn, lichaamspijn, misselijkheid, gebrek aan eetlust en andere.

In de latere stadia is er, als het niet onmiddellijk behandeld wordt, een risico op hartfalen, shock en zelfs overlijden.

Een complicatie is het losraken van de vegetatie van de klep en het uitstoten ervan in de bloedsomloop van het lichaam. Hier bestaat het risico op verstopping van het bloedvat, d.w.z. embolisatie in een ander deel van het lichaam. Een voorbeeld hiervan is het eerder genoemde hart- of herseninfarct, maar ook de vorming van abcessen op afstand (ontstekingsafzettingen).

Een bijdragende factor is de aanwezigheid van een degeneratief proces op de klep, de beschadiging ervan, de aanwezigheid van ontstekingen in het lichaam en een vermindering van de immuniteit.

De omkering van niet-infectieuze endocarditis in infectieuze endocarditis is ook beschreven.

De subacute vorm van infectieuze endocarditis verloopt geleidelijker, niet zo heftig als de acute vorm. De ontwikkeling van de problemen is ook milder.

Het vindt plaats over een periode van maanden tot jaren.

Algemene symptomen zoals vermoeidheid, malaise, gewrichtspijn, verhoogde lichaamstemperatuur die lang kan aanhouden en nachtelijk zweten zijn typisch.

Ook embolisatie veroorzaakt door een stolsel tijdens het ontstekingsproces is een mogelijke risicofactor.

In het verleden was reumatische koorts de belangrijkste bron van endocardiale schade.

Bij andere vormen van endocarditis varieert het beloop afhankelijk van de primaire ziekte.

+ risico associatie van problemen in het menselijk lichaam

Wand- en klepvegetaties kunnen infectieus maar ook niet-infectieus zijn. Bij een niet-infectieus proces is de beschadigde endocardlaag bedekt met bloedelementen.

Dit houdt ook de mogelijkheid in dat het stolsel loslaat en in de vasculatuur terechtkomt.

En bijvoorbeeld...

Een riskante complicatie van rechtszijdige endocarditis kan embolisatie zijn naar de longslagader of naar de longen en hun niet-bloedtoevoer. Vervolgens is er sprake van pneumonie (longontsteking) en de vorming van abcessen (omcirkelde ontstekingshaarden).

Rechtszijdig = gelokaliseerd in het rechter hart.

Algemeen.

Bij infectieuze endocarditis bestaat de mogelijkheid om de ontsteking via het bloed te verspreiden naar andere delen van het lichaam, zoals:

• het hartzakje
• de hartspier
• de hersenen
• borstvlies
• nieren
• bloedvaten
• en andere

Hartproblemen komen voort uit beschadiging van de klep. Ernstige mate zal leiden tot verminderde functie met de ontwikkeling van stuwing en falen van het hart.

Bij complicaties aan de aorta is er een risico op aneurysma.