Diverticulose en diverticulitis: wat zijn de oorzaken en symptomen? + Behandeling

Diverticulose is een ziekte waarbij een uitsteeksel van de darmwand of een ander hol orgaan of deel van de darm aanwezig is in de dikke darm. Dit wordt een divertikel genoemd.

Er kunnen één of meerdere divertikels in de darm ontstaan. Ze kunnen zich in elk deel ontwikkelen, maar het meest voorkomend is in de dikke darm en in het linkerdeel van de dikke darm, voordat deze overgaat in het rectum (de processus sigmoideus).

Het divertikel is verdeeld in:

• het rechter divertikel, dat alle lagen van de darmwand bevat
• het valse of pseudo-divertikel, dat slechts uit enkele lagen van de darmwand bestaat.

Een echt divertikel is zeldzaam. In de meeste gevallen gaat het om een pseudodivertikel. Een deel van de darmwand puilt uit over de verzwakte spierlaag.

Een andere naam voor deze ziekte is ook diverticulaire ziekte of diverticulose van de dikke darm. Deze ziekte heeft verschillende stadia. Het heeft een asymptomatische fase (asymptomatisch), die ook wel ongecompliceerde asymptomatische diverticulose wordt genoemd.

Een ander voorbeeld is gecompliceerde symptomatische diverticulose. De eerstgenoemde wordt in de meeste gevallen incidenteel ontdekt tijdens onderzoek van de darm. Complicaties van diverticulose kunnen verschillende problemen met zich meebrengen, zoals:

• langdurige buikpijn, vooral in het linker onderkwadrant
• bloeding
• acute diverticulitis
• defecatiestoornissen
• verhoging van de lichaamstemperatuur
• braken

Een complicatie van diverticulose is in dit geval acute linkszijdige diverticulitis. Ongecompliceerde diverticulitis wordt gekenmerkt door ontsteking van het divertikel, waarbij geen perforatie - ruptuur optreedt. Gecompliceerde diverticulitis gaat gepaard met perforatie, d.w.z. scheuring van de darmwand.

Vervolgens wordt er een abces of fistel gevormd.

Een abces is een omcirkelde ontstekingsafzetting. Een fistel is een pathologische verbinding van de darm met een ander, aangrenzend orgaan. Vaak ontstaat er een verbinding van de darm met de blaas. Bij herhaalde ontsteking kan stenose optreden, wat een vernauwing of obstructie is, d.w.z. een verstopping van de darm.

Diverticulose komt minder vaak voor bij mensen jonger dan 30. Na het 40e levensjaar is de incidentie ongeveer 10 procent, en 50 procent bij mensen ouder dan 60. Boven het 80e levensjaar is de incidentie bijna 100 procent, ongeacht het geslacht. Diverticulose kan zich ontwikkelen in de slokdarm, maag of dunne darm. Het komt echter het meest voor in de dikke darm en het slokdarmgedeelte.

Ongeveer 25% van de gevallen van diverticulose wordt gecompliceerd door acute diverticulitis.

De dikke darm en zijn onderdelen

De dikke darm is technisch bekend onder de Latijnse naam intestinum crassum, ook wel dikke darm genoemd. Hij komt voort uit de dunne darm en kan ongeveer 1,5 meter lang zijn. Het slijmvlies van de dikke darm produceert, dat wil zeggen vormt, geen nieuwe stoffen. Hij wordt voornamelijk gebruikt voor de reabsorptie (opname) van water.

De dikke darm is ongeveer 4-8 cm breed.

Vanuit de dunne darm komen onverteerde voedselresten, galstoffen, uitgescheiden cellen uit de hogere delen van de darm en water in de dunne darm terecht. Vervolgens werken darmgistende en rottende bacteriën op deze inhoud in (chymus). Ze worden verder afgebroken tot ze in ontlasting veranderen.

Dit proces produceert darmgassen zoals methaan, kooldioxide, ammoniak of fenol.

De tabel toont de onderdelen van de dikke darm zoals ze elkaar opvolgen

Een divertikel is een uitstulping in de darmwand. Meestal is een deel van de darmwand door de verzwakte musculatuur verschoven. Dit gebeurt vooral in de slokdarmvlokken. Waarom deze uitstulpingen ontstaan is niet helemaal duidelijk.

Men denkt dat de belangrijkste oorzaak een verzwakte darmlaag is en een verhoogde druk daarin. Dit betreft bijvoorbeeld het gebied waar bloedvaten door de darmwand naar binnen komen, maar ook de ruimte tussen spierbundels. Risicofactoren voor diverticula zijn onder andere

• verhoogde druk in de darm als gevolg van gespannen ontlasting of obstipatie
• verzwakking van de darmwand, met name de spierlaag
• oudere leeftijd, boven de 40 jaar
• gebrek aan vezels in de voeding en daardoor moeite met het ledigen van de ontlasting

Diverticulose ontwikkelt zich vaak, in 25 procent van de gevallen, tot acute diverticulitis. Dit is een darmontsteking die ongecompliceerd kan zijn, zonder schade aan de darmwand. In ernstigere gevallen is er echter sprake van gecompliceerde diverticulitis.

Dit wordt gekenmerkt door perforatie (breuk) van de darmwand.

Naast de perforatie van de darm kan een abces of fistel ontstaan. Stenose (vernauwing) tot obstructie (verstopping) van de darm is het gevolg van herhaalde ontsteking. De oorzaak van de ontstekingscomplicatie is niet precies te verklaren. In eerste instantie wordt het verklaard als een combinatie:

1. abnormale darmwand
2. verminderde motiliteit (beweeglijkheid) van de darm
3. verhoogde druk in de darm
4. verstoring van de darmflora

Het ontstaan van diverticulose en diverticulitis wordt ook beïnvloed door:

• leefstijl, gebrek aan lichaamsbeweging
• roken
• alcohol
• obesitas
• dieet
• medicijnen zoals corticosteroïden, chemotherapiemedicijnen, niet-steroïde antiflogisticum

In ontwikkelde landen wordt de verhoogde incidentie van diverticulose voornamelijk toegeschreven aan de onjuiste samenstelling van het dieet, dat minder groenten, fruit, granen en meer vlees bevat, en dus een laag vezelgehalte. Als gevolg hiervan treedt constipatie op, evenals moeilijkheden bij het ontlasten.

In de meeste gevallen is diverticulose asymptomatisch, dat wil zeggen dat er geen symptomen zijn. Er wordt dan gesproken van ongecompliceerde asymptomatische diverticulose.

Echter, ongeveer 25% van de gevallen ontwikkelt zich tot gecompliceerde symptomatische diverticulose.

De complicatie is acute linkszijdige diverticulitis. Deze wordt verder onderscheiden in ongecompliceerd en gecompliceerd. Dienovereenkomstig treden ook de andere symptomen op. Bij ongecompliceerd is er sprake van ontsteking van één of meerdere diverticula.

De darmwand is niet beschadigd.

De gecompliceerde vorm wordt gekenmerkt door een verstoring, d.w.z. perforatie, van de darmwand. In andere gevallen ontstaat er een abces of fistel. Na genezing en genezing treedt er een terugkerende ontsteking op, die vernauwing (stenose) of zelfs obstructie van de darm kan veroorzaken.

Dit resulteert in een acute abdominale episode.

Symptomen zijn onder andere

• gevoel van stijfheid in de buik
• krampachtige buikpijn, vooral linksonder, die kan doorschieten naar de lies of de rug
• verergering van de pijn bij beweging
• toegenomen gevoeligheid bij palpatie
• verminderde defecatie, wat constipatie of zelfs diarree kan inhouden
• een gevoel van volheid
• winderigheid of flatulentie
• verhoging van de lichaamstemperatuur, koude rillingen
• braken
• bloeding en het vinden van vers bloed in de ontlasting, enterorrhagia genoemd
• het probleem wordt sterk verergerd als het divertikel scheurt en de darminhoud in de buikholte terechtkomt
• risico op buikvliesontsteking, een levensbedreigende buikvliesontsteking
  • hevige buikpijn
  • harde, plakkerige buik
  • stoppen van de doorgang van gassen
  • koud zweet
  • koorts
  • snelle hartslag en ademhaling
  • verlaging van de bloeddruk en ontwikkeling van shock
  • risico op overlijden

Er is gerapporteerd dat de incidentie van diverticulitis tussen de 10 en 30 procent van de gevallen van diverticulose ligt. Heel vaak wordt een fistel, een pathologische verbinding van de darm met een ander orgaan, gevonden in 4-20 procent van de gevallen. Er is een breuk van de darmwand in een aangrenzend orgaan, meestal de blaas.

65% van de fistels is tussen de darm en de blaas
25% is de verbinding van de darm met de vagina
3% met de baarmoeder
Ongeveer 1% wordt vertegenwoordigd door een darm-huidfistel.

De diagnose is afhankelijk van de symptomen. Omdat diverticulose asymptomatisch is, wordt de diagnose meestal incidenteel gesteld bij onderzoek van de darm. In het geval van acute diverticulitis wordt de diagnose gesteld op basis van het klinische beeld, lichamelijk onderzoek en medische voorgeschiedenis.

Vervolgens worden ook laboratoriumbloedonderzoeken gedaan. Het aantal witte bloedcellen en het CRP-niveau zijn verhoogd, met serum CRP-niveaus boven 50 mg/l. Beeldvormende methoden zijn USG, CT of MRI. Colonoscopie wordt niet aanbevolen in de acute fase van diverticulitis, voornamelijk vanwege het risico op complicaties.

Het optreden van symptomen en de ernst van de problemen zijn uiteraard van invloed op het optreden van complicaties. Bij de diagnose is het belangrijk om andere inflammatoire darmziekten uit te sluiten die soortgelijke symptomen kunnen hebben. In ieder geval is een specialistisch onderzoek en een vroege diagnose van diverticulitis erg belangrijk.

De aanwezigheid van een divertikel kan niet uitwendig worden aangetoond. In het geval van een complicatie is er een gevoel van verharding tot buikpijn. Aanvankelijk gaat ook een gevoel van volheid en winderigheid gepaard.

De meest voorkomende plaats van diverticula is de slokdarm, gelegen in het linker onderkwadrant van de buik. Dit is ook het gebied waar pijn of irritatie bij aanraking optreedt.

De pijn is spasmodisch en intens en wordt verergerd door beweging. De moeilijkheid gaat gepaard met defecatie, in de vorm van constipatie of diarree. Bij diverticulitis hangt ook de omvang van de moeilijkheid af. De pijn en andere symptomen nemen toe als het divertikel scheurt. Vervolgens kan peritoneum en acute abdominale episode optreden.

Een andere complicatie is het ontstaan van een pathologische verbinding van aangrenzende organen met de darm.

Geassocieerde complicaties zijn hiervan het gevolg. Bloedingen in de darm komen ook voor bij deze ziekte. Dit wordt gekenmerkt door de aanwezigheid van vers bloed in de ontlasting.

Als de ontsteking vaak terugkeert, kan vernauwing van de darm en zelfs obstructie optreden. Als de problemen aanhouden, is het natuurlijk uiterst belangrijk om professionele hulp en tijdige behandeling te zoeken.

Wat wordt er aanbevolen bij diverticulose?

Bij deze ziekte is ook het voorkomen van de ontwikkeling van problemen en ook van terugkerende ontstekingen belangrijk. Veranderingen in levensstijl, lichamelijke activiteit en veranderingen in eetgewoonten, met natuurlijk veranderingen in de inhoud van de voeding, hebben invloed.

Aanbevelingen voor diverticulose in een overzichtelijke tabel