Constipatie: wat zijn de oorzaken en symptomen? + Preventie, bij kinderen, bij zwangerschap

Constipatie is een veel voorkomend probleem bij kinderen. Het komt ook vaak voor bij volwassenen, vooral bij ouderen. Er zijn verschillende oorzaken voor: van een verkeerde levensstijl tot blootstelling aan stress en chronische ziekten.

Triggers, symptomen, behandeling, preventie en veel interessante informatie vindt u in het artikel.

In oudere vakliteratuur werd obstipatie gedefinieerd als een toestand waarbij de ontlasting minder frequent en harder is dan in de normale toestand.

De huidige definities van obstipatie wijken niet veel af. Obstipatie kan worden gedefinieerd als een toestand waarin de ontlasting harder van consistentie is en de frequentie van de ontlasting verminderd is (minder dan 3 keer in 1 week).

Constipatie kan gepaard gaan met subjectieve symptomen zoals buikpijn, een gevoel van druk of ongemak of pijn bij de ontlasting.

In een fysiologische toestand wordt ingenomen voedsel verteerd en geabsorbeerd in de dunne darm. Resterende darminhoud hoopt zich op in de dikke darm.

Nadat de rest is opgenomen en de dikke darm is gevuld, wordt de defecatiereflex geactiveerd. De defecatiereflex wordt aangestuurd vanuit het sacrale deel van het ruggenmergkanaal.

De peristaltiek van het colon wordt geactiveerd, de wanden van het rectum ontspannen zich en de anale sluitspier ontspant zich (gestuurd door de wil).

De etiologie en het begin van obstipatie zijn heterogeen en intern en extern multifactorieel. Ze worden onderverdeeld op basis van de oorzaak van het begin en de duur.

Constipatie kan worden veroorzaakt door een organische oorzaak (pathologie van het maag-darmgebied, endocriene, metabole of neurologische ziekten) of door een functionele oorzaak (psychogene factor, ongeschikte voeding, slechte levensstijl...).

Primaire constipatie heeft een variabele duur, een constant of wisselend verloop.

Zij kan worden veroorzaakt door een afname van de defecatiereflex (stress, psychogene factor), een ongeschikte levensstijl (zittende levensstijl, minimale fysieke activiteit), zwakte van de buikwand of ongeschikte voedingsgewoonten (weinig vezels en vochtinname).

Er is ook sprake van habituele (verslavende) obstipatie, die wordt veroorzaakt door een afname van de defecatiereflex.

De ontlasting wordt negatief beïnvloed door een dieet met weinig volume, een ongezonde levensstijl, gebrek aan lichaamsbeweging (sedentaire levensstijl), weinig vezels en onvoldoende vochtinname.

Constipatie is ook een veel voorkomend probleem tijdens reizen en vakanties.

Veranderingen in omgeving, dieet, vochtinname en afwezigheid van huis hebben een negatieve invloed op de frequentie van de stoelgang en de peristaltiek van het darmkanaal.

Secundaire constipatie is vaak een symptoom en gevolg van andere ziekten, voornamelijk ziekten van het spijsverteringskanaal, schildklierziekten of neurologische aandoeningen.

Voorbeelden zijn een verminderde schildklierfunctie, coeliakie, inflammatoire darmprocessen, pancreatitis, tumoren, myopathie, de ziekte van Parkinson of diabetes mellitus, enz.

In de meeste gevallen wordt obstipatie echter in verband gebracht met darm- of maagdarmziekten (verminderde darmpatie, ontstekingsproces, bacteriële of virale infecties...).

Onmiddellijke medische hulp is vereist bij bloed in de ontlasting, misselijkheid, braken, koorts en sinus- of aspecifieke pijn.

Bepaalde medicijnen en geneesmiddelen kunnen verband houden met het ontstaan van constipatie, zoals pijnstillers, opioïden, antidepressiva, diruetica of sympathomimetica.

Constipatie wordt ingedeeld naar duur en in acute en chronische constipatie.

De acute vorm is kortdurend, duurt enkele dagen en houdt vaak verband met een verandering in het dieet, de omgeving, verwaarlozing van het drinken of blootstelling aan een stressfactor. Kortdurende constipatie kan ook een symptoom zijn van een of andere acute ziekte in het lichaam.

Chronische obstipatie is langdurig en vormt een ernstigere complicatie voor het organisme. Chronische obstipatie hangt nauw samen met andere gediagnosticeerde ziekten - gastro-intestinale, neurologische, psychologische of metabool-endocriene.

Overzicht van functionele oorzaken:

• Vezelarm dieet
• Verandering in dieet en voedselinname
• Overmatige vleesconsumptie
• Vetrijk dieet
• Lage vochtinname (uitdroging)
• Onvoldoende lichaamsbeweging
• Verandering van omgeving en reizen
• Stressfactor
• Zwangerschap en de periode na de bevalling
• Slappe buikdruk en bekkenbodem

Het geheel van organische oorzaken:

• Darmziekte (bijv. colitis, diverticulose, coeliakie)
• Ziekten van het spijsverteringskanaal (bv. pancreatitis, aambeien)
• Neurologische aandoeningen (bv. ziekte van Parkinson, myopathie, agenese van het heiligbeen, beschadiging van de zenuwtoevoer)
• Endocriene aandoeningen (bv. schildklieraandoeningen, amyloïdose)
• stofwisselingsziekten (bv. diabetes mellitus, hypokaliëmie)
• Geestesziekten (bv. depressie, retardatie, gedragsstoornissen)
• Bijwerking van farmacologische behandeling

De precieze symptomen van obstipatie hangen af van de oorzaak van het optreden ervan. Het kan optreden als een van de geassocieerde symptomen van een bepaalde ziekte of zelfstandig als gevolg van het gebruik van medicijnen, veranderingen in de voeding, stress en andere factoren.

Veel voorkomende symptomen van obstipatie:

• Frequentie van ontlasting minder dan 3 keer per week
• Harde ontlasting
• Klonterige ontlasting
• Verhoogde spanning in de darmen
• Opgeblazen gevoel en winderigheid
• Gevoel van druk en volheid
• Buikpijn
• Pijn in de linker onderbuik
• Ongemakkelijk gevoel bij het poepen
• Spanning bij het poepen
• Gevoel van verstopping van het rectum
• Gevoel van onvoldoende lediging van het rectum
• Hoofdpijn

De diagnostische procedure bestaat uit het afnemen van een anamnese en een gesprek met de patiënt over de klinische subjectieve en objectieve verschijnselen. In de meeste gevallen is dat een huisarts of specialist, gastro-intestinoloog.

De arts zoekt precies uit hoe de constipatie zich bij de patiënt manifesteert. Wat is de frequentie van de ontlasting, de geur, kleur en consistentie van de ontlasting. De arts achterhaalt de voedingsgewoonten van het individu, de levensstijl en de momenteel toegepaste medicamenteuze therapie.

Na het verkrijgen van gegevens van de patiënt volgt een lichamelijk onderzoek door het kijken, luisteren en palperen van de buikwand en omgeving. Ook echografisch onderzoek van de buikholte is gebruikelijk.

Een onderzoek per rectum (vinger door de endeldarm) is gebruikelijk. Tijdens dit onderzoek kijkt de arts naar pijn, de aanwezigheid van een eventuele obstructie en de consistentie, geur en kleur van ontlastingresten op de handschoen van de arts.

Als voorzorgsmaatregel wordt een onderzoek op occulte bloedingen uitgevoerd. Het onderzoek is gericht op vroegtijdige opsporing van darmkanker. Het onderzoek is vooral geïndiceerd voor patiënten ouder dan 50 jaar, met een positieve familieanamnese of ernstigere gezondheidsproblemen.

In de meeste gevallen wordt een bloed- en ontlastingstaal genomen voor laboratoriumonderzoek. Het bloedbeeld van de patiënt (schildklierhormonen, glykemie, natrium-, kalium-, calcium- en fosforgehalte) wordt onderzocht.

In het geval van chronische constipatie zal het diagnostisch onderzoek gedetailleerder zijn en kan de patiënt worden doorverwezen naar een arts voor gedetailleerde beeldvorming - rectale proctoscopie, proctosigmoideoscopie of colonoscopie, vooral als een ziekte van de dikke darm wordt vermoed.

In sommige gevallen wordt het onderzoek aangevuld met een irigoscopie, een onderzoek om de transittijd van de ontlasting door het colon te bepalen, anorectale manometrie, anorectale elektromyografie of rectale biopsie.

Als een specifieke oorzaak van obstipatie wordt vermoed, kan de gastro-enteroloog de patiënt doorverwijzen en doorverwijzen naar een andere specialist.

Constipatie bij jonge kinderen

Bij pasgeborenen en zuigelingen kan frequente defecatie gevolgd door constipatie voorkomen. Bewuste regulatie van de defecatie treedt pas op rond de leeftijd van 28 maanden.

Vervolgens vindt bij peuters ongeveer 2-5 keer per dag defecatie plaats. Tijdens de adolescentie neemt de defecatiefrequentie geleidelijk af tot 1-2 keer per dag.

Onregelmatige ontlastingsfrequentie tijdens de eerste weken van het leven van een pasgeborene wordt beschouwd als een fysiologische toestand. Overschakeling van moedermelk op gewone koemelk kan leiden tot obstipatie, waaronder pijnlijke ontlasting met een harde consistentie.

In deze eerste levensperiode kan een verandering in de stoelgang ook optreden bij verschillende koortsachtige ziekten, uitdroging, luieruitslag en verschillende voedingsfouten.

Problemen met constipatie kunnen echter ook optreden in de kleuter- en schoolleeftijd, wanneer het kind gemeenschappelijke ruimten en eetgelegenheden begint te bezoeken.

Veel voorkomende psychologische oorzaken van constipatie kunnen zijn: een vol dagprogramma, bezig zijn met spelletjes of eventuele tegenzin om naar het schooltoilet te gaan.

Constipatie en zwangerschap

Vrouwen hebben relatief vaker gezondheidsproblemen met constipatie dan mannen. Constipatie bij premenstrueel syndroom, constipatie bij zwangerschap en na de bevalling zijn typisch.

Constipatie bij zwangerschap kan chronisch (langdurig) zijn en de aandoening moet door een arts worden gecontroleerd.

Constipatie tijdens de zwangerschap wordt meestal veroorzaakt door sterke hormonale veranderingen en de groeiende zich ontwikkelende foetus in de buikholte van de vrouw.

Zwangerschap per week: Hoe verloopt de zwangerschap en de ontwikkeling van de foetus?

De groeiende baarmoeder zet ook druk op het spijsverteringskanaal, inclusief het rectale gebied.

In de postpartumperiode spelen verstopping van het urogenitaal-anale gebied, een verzwakte bekkenbodem en hormonale onbalans een rol.

Het ontstaan van rectale zwellingen of aambeien door het sterke persen tijdens de bevalling is mogelijk.

Preventie van constipatie

Preventie van secundaire obstipatie door een andere ziekte is niet altijd mogelijk.

Om problemen met de ontlasting om functionele redenen te voorkomen, is het raadzaam bepaalde leefstijlprincipes te volgen:

• Vezelrijke voeding (havermout, granen, fruit, gedroogd fruit, peulvruchten, noten en zaden...)
• Voldoende vochtinname gedurende de dag (gewoon water, mineraalwater, thee...)
• Beperken van voedingsmiddelen met een verstoppend effect (chocolade, zwarte thee, wit meel, wit brood, zoete melk...)
• probiotica innemen om de spijsvertering en de darmwerking te ondersteunen
• Voldoende lichaamsbeweging gedurende de dag