Brandwonden: ken je de gradaties en risico's + eerste hulp en gepaste behandeling?

Brandwonden (technisch aangeduid als combustiones) worden veroorzaakt door overmatige hitte die lang genoeg op weefsel wordt uitgeoefend om schade (letsel) te veroorzaken. In de literatuur zijn ze ook te vinden onder de term thermische letsels.

U bent het meest geïnteresseerd in:
Wat kan allemaal een brandwond veroorzaken?
Wat zijn de gradaties van brandwonden?
Hoe manifesteren ze zich naast nat worden?
Wat is eerste hulp en wat helpt bij de behandeling?

De term thermische letsels dekt de effecten van koude, d.w.z. bevriezing (congelationes). Thermische energie kan in verschillende vormen optreden, zoals een hete vloeistof, bij aanraking van een heet voorwerp, vuur, straling, chemicaliën, elektriciteit of een explosie.

Het effect van warmte is het veroorzaken van directe of indirecte schade. De verwonding kan alleen oppervlakkig zijn, maar er is ook diepere schade aan het onderhuidse weefsel, zoals pezen of spieren. De brandwond is lokaal, maar de warmte verspreidt zich gelijkmatig naar de omgeving en beschadigt nabijgelegen weefsels.

In de literatuur worden verschillende classificaties gegeven, bijvoorbeeld droog, nat of chemisch. Droge brandwonden worden bijvoorbeeld veroorzaakt door vlammen, de aanraking van een heet voorwerp, maar ook door wrijving. Een voorbeeld van wrijving is de wrijving van een touw tegen de huid van de handen.

Vooral vrouwen lopen risico op huidverbranding door overmatige blootstelling aan de zon.

Natte brandwonden omvatten verbrandingen, maar ook blootstelling aan hete stoom of andere hete vloeistoffen. Verwondingen door verbranding komen heel vaak voor in de huiselijke omgeving, zelfs bij verwondingen bij kinderen.

Onder chemische verwondingen vallen verwondingen die worden veroorzaakt door een bijtende stof, zoals een zuur of een base. We spreken dan van vergiftiging. Agressieve stoffen komen voor in de industrie, maar ook in huis of in de tuin. Daarom zijn ze ook geen zeldzaam type verwonding.

Brandwonden kunnen worden veroorzaakt door fysische of chemische agentia

Brandwonden zijn een van de meest voorkomende verwondingen. Heel vaak ontstaan deze verwondingen in de kindertijd. Bij jonge kinderen rond de leeftijd van drie tot zes jaar gaat het vooral om verbrandingen. In de huiselijke omgeving komen verbrandingen door hete thee, koffie en andere vloeistoffen vaak voor.

Op latere leeftijd komen kinderen vaker in contact met vlammen, ondanks waarschuwingen van ouders. Brandwonden door contact met een heet voorwerp en elektrische schokken komen ook vaak voor bij kinderen.

De vooraanstaande arts voor spoedeisende geneeskunde, Viliam Dobiáš, MD, PhD, stelt:
Brandwonden worden opgelopen door 1 op de 100 mensen per jaar.
Van dit aantal is ziekenhuisbehandeling nodig voor 3%.
Ongeveer de helft van de getroffen mensen zijn kinderen jonger dan 15 jaar.

Een andere vorm van verdeling bepaalt de ernst van een brandwond op basis van de omvang. De omvang van de brandwond is belangrijk voor de diagnose, maar nog belangrijker voor de daaropvolgende behandeling. De regel van negens wordt gebruikt om dit te benaderen. De regel van negens deelt het lichaamsoppervlak door een percentage. Vervolgens wordt, na beoordeling van het totale schadepercentage, de ernst bepaald.

De regel van negens bepaalt de mate van betrokkenheid van het lichaamsoppervlak bij een volwassene:

• hoofd en nek 9%
• een bovenste ledemaat 9%
• een onderste ledemaat 2 x 9% = 18%
• voorste oppervlak van de romp 2 x 9% = 18%
• achterste oppervlak van de romp 2 x 9% = 18%
• genitale gebied 1

Voor kinderen bepaalt de regel van negens het percentage verwondingen aan het lichaam:

• hoofd en nek 2 x 9 %
• romp 4 x 9 %
• bovenste ledematen 2 x 9 %
• onderste ledematen 2 x 9

Een andere vorm is om te schatten hoe groot een handpalm ongeveer is. Eén handpalm is gelijk aan 1%.

Dit geldt ook voor brandwonden bij kinderen. Ernstige brandwonden zijn brandwonden van graad II en III bij meer dan 20% bij een volwassene. In de kindertijd wordt de brandwond ingedeeld volgens de leeftijd van het kind, namelijk

• 0-3 jaar bij meer dan 5 % in het geval van een graad II brandwond.
• 3-15 jaar meer dan 10
• en in het geval van een brandwond van graad III, het risico op elke omvang
• brandwonden in het gezicht, de nek, de handen en de voeten zijn ernstig voor kinderen

Brandwonden worden vervolgens ingedeeld naar graad, zoals weergegeven in de onderstaande tabel

Een zeer ernstige groep is inhalatietrauma, dat verwijst naar brandwonden aan de luchtwegen. Dit type brandwond bedreigt een persoon direct met het leven. Op dezelfde manier zijn er brandwonden die worden veroorzaakt door elektrische stroom en dus voornamelijk hoogspanning, maar ook stralingsletsels.

De oorzaak van de brandwond is dus de blootstelling aan overmatige hitte, die lang genoeg moet inwerken om schade te veroorzaken. Temperaturen boven 40 °C worden door de zenuwuiteinden als dreigend gevaar gesignaleerd door pijn.

De oorzaak van brandwonden kan divers zijn, namelijk de inwerking van warmte door aanraking, door vuur, door heet water (verbranding). In het geval van bijtende stoffen zijn het poplitannines. Een speciale groep is elektrocutie of stralingsbrandwonden.

Thermische verwondingen veroorzaakt door hete vloeistoffen komen het vaakst voor, in meer dan 60 procent van de gevallen. Verwondingen veroorzaakt door vlammen komen minder vaak voor, in ongeveer 25 procent van de gevallen. Voor contact wordt de frequentie gerapporteerd op ongeveer 5 procent, elektrisch op ongeveer 3 procent, chemisch op 1 procent en straling op minder dan 1 procent.

Brandwonden en temperatuur

Blootstelling aan overmatige hitte gedurende een voldoende lange periode veroorzaakt weefselschade. Er treedt celdood op, geleidelijk of onmiddellijk. Dit hangt af van de temperatuur en de duur van de blootstelling. Hitte werkt direct, maar verspreidt zich gelijkmatig naar het omringende weefsel.

Als gevolg hiervan treedt er een ontstekingsreactie op (niet zoals bij een purulente ontsteking van de huid). Kleine bloedvaatjes (capillairen) lekken in een verhoogd tempo vocht uit de bloedvaten. Als gevolg hiervan ontstaat er een zwelling die bekend staat als een blaar.

Brandwonden werden al vermeld op grotschilderingen van 3500 jaar geleden.
De eerste schriftelijke verwijzing dateert van 1500 voor Christus - de Ebers Papyrus.
In China behandelden ze brandwonden met thee-afkooksels, informatie uit 600 voor Christus.

Dupuytren, een arts in de chirurgie, classificeerde 6 graden van ernst in 1832.
Het eerste gespecialiseerde ziekenhuis voor brandwonden werd in 1843 opgericht in Londen.
Koude kompressen en water werden voorgesteld door Earle, een arts, in 1879.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog ontwikkelden Henry D. Dakin en Alexis Carrel regels voor het reinigen en desinfecteren van deze wonden.

Brandwonden veroorzaken een lokale reactie, maar in het geval van een grotere schaal, een algemene reactie van het lichaam. Als eerste treedt er hitteschade aan weefsel en cellen op. Vervolgens treedt er een ontstekingsreactie op, die in eerste instantie een negatief effect heeft. Als complicatie van de brandwond treedt er een verstoring van de vaattoevoer op. Het gevolg is een verminderde bloedtoevoer en daardoor ischemie van het gewonde weefsel.

Deze schade treedt op bij temperaturen boven 45 °C. De cellen sterven geleidelijk af. Het duurt lang genoeg voordat dit gebeurt. Temperaturen boven 60 °C vernietigen de cel binnen enkele seconden.

De tabel toont de temperatuur van het water bij broei en de tijd die nodig is om de cellen te beschadigen

Bij brandwonden zijn de symptomen plaatselijk, maar op grotere schaal treffen ze het hele organisme. Bij plaatselijke verschijnselen gaat het om brandwonden van I en II milde graad op een klein deel van het getroffen lichaamsoppervlak. Op grotere schaal manifesteert het brandwondenletsel zich als een gegeneraliseerde reactie (van het hele lichaam).

Deze gegeneraliseerde reactie wordt brandwondenziekte genoemd, anders brandwondenziekte of brandwondensyndroom. Bij een volwassene is dat wanneer meer dan 15% van het lichaamsoppervlak is aangetast, bij kinderen is dat meer dan 5%. Deze reactie wordt gekenmerkt door het uitwassen van verschillende stoffen uit de brandwondplaats, de huid, het onderhuidse weefsel.

Dit zijn stoffen, mediatoren, zoals bradykinine, histamine, prostaglandinen, zuurstofradicalen en andere. De vaatpermeabiliteit neemt toe. Vanuit de bloedvaten dringt vocht door naar het omliggende gebied. In eerste instantie is dit op de brandwondplaats, in latere stadia is het in het hele lichaam. Het resultaat is een gegeneraliseerde ontstekingsreactie (professioneel aangeduid als SIRS).

Het resultaat is een vermindering van de efficiëntie van de bloedcirculatie, een verlaging van de bloeddruk. De ernstige vorm en reactie op grootschalige brandwonden is een brandwondenshock. Op dit punt zijn de gezondheid en het leven van de persoon in gevaar. Hij moet snel en deskundig worden behandeld.

In het geval van een grotere schaal (brandwondensyndroom) treden er veranderingen op op het niveau van:

• vochtonbalans, verplaatsing van elektrolyten en water buiten de bloedvaten
• metabole verstoringen, versnelling van de stofwisseling, toename van de energiebehoefte en het zuurstofverbruik
• aantasting van vitale orgaanfuncties, risico op nierfalen, gastro-intestinaal falen (frequente ileus), ademhalingsfalen en dreigend multiorganaal falen (MODS)
• bacteriële infectie van beschadigd weefsel is een toegangspoort voor bacteriën en andere micro-organismen, met daaropvolgend risico op septische shock

Brandwondensymptomen in het kort:

• Roodheid, in geval van graad I.
• zwelling, gelokaliseerd op de plaats van de brandwond en zonder blaren, d.w.z. graad I
• pijn, in geval van graad I en II
• blaren, in geval van graad II
• necrose van de huid en weefsels die eruitziet als een witte, bruine tot zwarte verkleuring, graad III
• gevoelloosheid, de aangetaste weefsels zijn niet pijnlijk
• verkoling, zwarte harde vernietigde weefsels, graad IV

Ernstig is een aandoening waarbij overmatige hitte het gezicht en de borststreek heeft aangetast. In dit geval is er een groot risico op betrokkenheid van de luchtwegen (inhalatietrauma). Dit gebeurt bijvoorbeeld bij het inademen van hete lucht, maar ook bij het inademen van vlammen, stoom, rook, verbrandingsproducten.

Brandwonden in dit gebied zijn gevaarlijk door zwelling. Zwelling kan de luchtwegen gedeeltelijk of volledig blokkeren, wat verstikking kan veroorzaken. Schade aan de lagere luchtwegen wordt meestal veroorzaakt door inademing van hete stoom.

Longschade ontstaat meestal door inademing van delen van de verbrandingsproducten. Als gevolg van inademing treedt een complexe chemische reactie op. Dit leidt tot ademhalingsfalen. Dit uit zich door ademhalingsmoeilijkheden en later door longoedeem. Ademhalingsfalen kan zich in de loop van uren of dagen ontwikkelen.

Bij een inhalatiebrandwond kunnen we het volgende waarnemen

• hoesten
• heesheid
• ophoesten van slijm met deeltjes van dampen, roet
• kortademigheid tot ademstilstand
• longoedeem zelfs 24 uur na de gebeurtenis
• braken

Pas op voor complicaties van brandwonden

Een brandwond is een oppervlakkige verwonding van de huid. Bij een brandwond van graad I is er geen risico op verslechtering van de gezondheid, tenzij de omvang van het getroffen gebied groot is. Kleine problemen verdwijnen en genezen binnen een paar dagen. De situatie verandert bij ernstigere thermische verwondingen.

Ernstige complicaties van brandwonden:

• Ontwikkeling van shock, gegeneraliseerde ontstekingsreactie of multi-orgaanfalen
  • ademhalingsstilstand, longoedeem
  • hartfalen
  • hersenoedeem
  • nierfalen
  • gastro-intestinaal falen (ileus) en GIT-bloeding
• infectie tot septische shock (in de volksmond: bloedvergiftiging)
• verlies van vorm en functie van weefsel dat geneest met littekenweefsel
• ontwikkeling van contracturen, zoals spierverkorting

De diagnose is voornamelijk gebaseerd op de voorgeschiedenis (d.w.z. wat de persoon beschrijft). De toestand van het getroffen gebied wordt beoordeeld door ernaar te kijken. De huid is rood, heeft blaren. De blaren verschijnen binnen een paar minuten. Vervolgens is het belangrijk om de mate en omvang van de brandwonden te beoordelen. Dit bepaalt de verdere behandeling.

De beoordeling van het klinische beeld omvat bijvoorbeeld de beoordeling van pijn bij brandwonden. De pijn is meestal branderig, er is een branderig gevoel in de mond als de bijtende stof wordt gedronken, een verandering in de kleur van de lippen en vervolgens maagpijn. Als het oog is aangetast, is er een onvermogen om het ooglid te openen, pijn in het oog, maar ook spasme van de oogspieren.

Factoren zoals:

• Leeftijd
• de gezondheid van de getroffen persoon en de primaire ziekte, vooral bij ouderen
• de plaats van de brandwond
• de oorzaak van de brandwond
• omvang, diepte en graad
• temperatuur (verwacht)
• verlening van eerste hulp
• andere verwondingen zoals wonden, hoofd-, borst- en buiktrauma
• intoxicatie (alcohol, drugs)

Onderzoek van kleine brandwonden wordt meestal uitgevoerd door een huisarts, eventueel een chirurg of traumachirurg. Voor ernstigere aandoeningen wordt de persoon meestal naar het ziekenhuis vervoerd waar hij op de intensive care of in een brandwondencentrum verblijft, afhankelijk van zijn toestand.

Voor een snelle beoordeling tijdens het eerste onderzoek wordt het volgende gebruikt:

• lichte brandwonden zijn minder dan 15% bij volwassenen en minder dan 10% bij kinderen
• Ernstige brandwonden zijn meer dan 15% bij volwassenen en meer dan 10% bij kinderen.

Lichamelijk onderzoek en beoordeling van basale vitale functies worden ook uitgevoerd. Bewustzijn, ademhaling en bloedsomloop worden beoordeeld. Bewustzijn kan volledig behouden blijven terwijl de persoon georiënteerd blijft. In sommige gevallen treedt bewustzijnsdaling op.

De ademhaling wordt beoordeeld om te bepalen of deze spontaan, vrij of moeizaam verloopt. Symptomen zoals heesheid, hoesten en het ophoesten van slijm met roet kunnen aanwezig zijn. De ademhalingssnelheid kan snel zijn. Als inademingstrauma wordt vermoed, wordt bijvoorbeeld een röntgenfoto of CT-scan van de longen gemaakt.

De bloedsomloop wordt ook uitgebreid beoordeeld. De bloeddruk wordt gemeten, net als de polsslag, die de activiteit van het hart weergeeft. Lage bloeddruk (hypotensie), snelle polsslag (tachycardie), een zwakke voelbare (draadvormige) pols en verminderde bloedtoevoer naar de periferie (extremiteiten) wijzen op een brandwondenshock.

In deze gevallen is een specialistisch onderzoek bij brandwonden noodzakelijk:

• diepe brandwonden
• brandwonden in het gebied
  • gezicht, mond, neus, oren
  • schouders
  • borst
  • uitgebreide brandwonden aan de onderste ledematen
  • genitale organen
• tweedegraads brandwonden groter dan de handpalm
• alle brandwonden groter dan 5 % van het lichaamsoppervlak, zelfs oppervlakkige
• verbrand kind
• als we de toestand van de brandwond niet kunnen of willen beoordelen

Een brandwond is een beschadiging van de huid of slijmvliezen en dieper gelegen structuren door overmatige warmte. Deze warmte moet voldoende lang worden toegepast. De omvang van de schade hangt ook af van de temperatuur.

De eerste reactie op een hoge temperatuur is pijn. De huid is binnen enkele seconden rood. Ook treedt er binnen korte tijd zwelling op. Bij een tweedegraads brandwond vormt zich binnen enkele minuten, ongeveer 10 minuten, een blaar.

De bovenste laag wordt als eerste doorbroken. Mediatoren worden weggespoeld, wat een volgende reactie teweegbrengt. Deze mediatoren hebben een negatief effect op de bloedvaten, die sneller vocht lekken. Intravasculair vocht verplaatst zich uit de bloedvaten. Er treedt zwelling op, die alleen plaatselijk is bij kleine brandwonden.

Als de omvang echter groter is, kan er een algemene reactie optreden, met zwelling en vochtlekkage uit de bloedvaten. En daarbij wordt de bloeddruk verlaagd. Volwassenen lopen risico op shock als de omvang groter is dan 15% en kinderen meer dan 10%.

Een brandwondenshock wordt verergerd door de algehele stress van thermisch letsel, pijn, vochtverlies uit de bloedvaten en verminderde zuurstoftoevoer naar het weefsel. Een shock bedreigt iemands gezondheid en leven. Vooral multi-orgaanfalen of een even ernstig inhalatietrauma is een risico.

Zelfs bij een kleine brandwond is onmiddellijke eerste hulp belangrijk, wat des te belangrijker is als de verwonding ernstiger is. Eerste hulp is ook belangrijk voor de verdere behandeling en de algehele gezondheid van de persoon.