Aspecifieke inflammatoire darmziekte, IBD: Wat zijn de soorten en symptomen?

IBD is een afkorting van Inflammatory Bowel Disease (niet-specifieke darmontsteking). Deze ziekte kan elk deel van het darmkanaal aantasten.

De etiologie van IBD is relatief onbekend, maar er zijn verschillende risicofactoren voor de ontwikkeling ervan.

Soorten ontstekingen, symptomen, diagnose, behandelingsmogelijkheden, preventie en nog veel meer interessante informatie vind je in het artikel.

IBD: Aspecifieke ontsteking van het darmkanaal

IBD is een idiopathische chronische ontsteking van de darmen. De basisfenotypen worden de ziekte van Crohn (CD) en colitis ulcerosa (UC) genoemd. In de klinische praktijk is er nog een derde, voorbijgaande maar niet nader gedefinieerde vorm van darmontsteking.

De prevalentie van deze ziekte neemt toe en treft vooral mensen tussen de 20 en 35 jaar, maar de laatste jaren komt IBD ook voor bij kinderen en ouderen.

Ongeveer 10% van de gevallen treedt op voor de leeftijd van 18 jaar.

De ziekte komt iets vaker voor bij vrouwen. Geografisch gezien komt de ziekte het meest voor in Noord-Europa, het Verenigd Koninkrijk en Noord-Amerika.

De basisindeling van IBD:

• Colitis ulcerosa
• Ziektevan Crohn

Colitis ulcerosa is een aspecifieke ontsteking van het slijmvlies van de dikke darm. De ziekte tast het slijmvlies en de submucosale lagen van de dikke darm aan. De ontstekingsveranderingen zijn gelokaliseerd in het rectum en de dikke darm.

De ziekte van Crohn is een ontsteking die alle lagen van de darmwand aantast en kan voorkomen in elk deel van het spijsverteringskanaal, van de mondholte tot het rectum. Het ileocecale gebied (dunne en dikke darm) is het meest aangetast.

Het grootste verschil tussen de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa is de plaats van de ontsteking. In tegenstelling tot UC kan CD elk deel van het spijsverteringskanaal aantasten. Het is een auto-immuunziekte.

De ontstekingsreactie van IBD wordt chronisch omdat ze in het spijsverteringskanaal "gehandhaafd" en terugkerend is. Afhankelijk van levensstijl en behandeling kent de ziekte afzonderlijke asymptomatische, rustende en verergerde acute fasen.

Aspecifieke darmontsteking omvat dus 2 verschillende levenslange ziekten (UC en CD) die worden gekenmerkt door remissies (verlichting) en terugvallen (verslechtering) van de aandoening.

Zowel UC als CD verstoren de fysiologische spijsvertering en de juiste opname (assimilatie) van voedingsstoffen in het lichaam.

De oorzaak van deze ontstekingsreactie is momenteel onbekend.

Het is een combinatie van intrinsieke en extrinsieke factoren die leidt tot een spontaan terugkerend ontstekingsproces.

Zoals de naam van de ziekte al doet vermoeden, wordt de oorzaak niet volledig begrepen. De resultaten van studies en onderzoeken wijzen op de aanwezigheid van risico- of uitlokkende factoren.

• Interne risicofactor
• Externe risicofactor

Interne risicofactor

Genetische factoren en familiegeschiedenis spelen een rol. Genetische invloeden zijn belangrijk vanwege de familiegeschiedenis van de ziekte (ongeveer 15 keer hogere incidentie van CD in eerstegraads familieleden). Het samen voorkomen van IBD met andere genetische ziekten speelt ook een rol.

IBD komt vooral voor in economisch ontwikkelde landen. De hoge hygiënestandaard in ontwikkelde landen, gecombineerd met een onvolgroeid darmimmuunsysteem, herkent antigenen van de fysiologische darmflora niet en ziet ze als pathogeen.

Pathofysiologisch gezien is er sprake van een verkeerde vertaling van antigeen door T-lymfocyten. Het antigeen dat door enterocyten (cellen van het darmslijmvlies) wordt vertaald, veroorzaakt een ontstekingsreactie. In lekentaal is dit een ontregeling van de immuunrespons op gewone darmbacteriën.

Externe risicofactor

Het doormaken van frequente of ernstige darminfecties, verschillende gastro-intestinale ziekten kunnen leiden tot een ontstekingsreactie van het darmslijmvlies bij een persoon met een genetische aanleg.

Een slechte toestand van het bacteriële darmmicrobioom wordt momenteel besproken als een trigger voor IBD.

Hand in hand met maagdarmziekten is het veelvuldig gebruik van antibiotica en sterke ontstekingsremmers een risicofactor.

SIBO: Wat is het Bacteriële Intestinale Overgroei Syndroom? Symptomen...

Een ongepaste levensstijl in de vorm van chronische stress, ongezonde, onevenwichtige voeding en roken behoren tot de belangrijkste externe risicofactoren.

Een dieet met een overmaat aan eenvoudige geraffineerde suikers en een tekort aan eiwitten en vezels tast de samenstelling van de darmflora aan, waardoor het risico op ontstekingen toeneemt.

Overzicht van mogelijke oorzaken en triggers:

• Genetische aanleg
• Defecte reactie van het immuunsysteem
• Overmatige darminfecties en -ziekten
• Onevenwicht in het microbioom van de darmbacteriën
• Ongezonde voeding met veel geraffineerde suiker
• Frequent gebruik van antibiotica
• Chronische stress
• Roken en alcohol

Symptomen van een inflammatoire darmziekte in de verergerde fase zijn vooral buikpijn, buikkrampen, duidelijke darmmotiliteit, indigestie en diarree (losse, waterige ontlasting). In de acute fase is koorts of koorts mogelijk.

Algemene symptomen zijn overmatige vermoeidheid, algemene zwakte en gewichtsverlies. Gewichtsverlies treedt op door diarree en slechte absorptie door de darmen.

Rectale bloedingen, bloed in de ontlasting en diarree komen vaker voor bij colitis ulcerosa. Buikpijn is meer typisch voor de ziekte van Crohn, maar de symptomen zijn vergelijkbaar.

Er zijn ook extra-intestinale manifestaties mogelijk, die pas jaren later verschijnen. Voorbeelden zijn gewrichtspijn, artritis, leverschade, oogontsteking en huidmanifestaties en -ziekten. Daarom is regelmatige controle van de gezondheidstoestand door een arts noodzakelijk.

Complicaties van inflammatoire darmziekten op de lange termijn zijn onder andere een verhoogd risico op darmkanker (kanker van de dikke darm).

Overzicht van symptomen van inflammatoire darmziekten:

• Buikpijn
• Gevoel van een opgeblazen buik
• Krampen in de buik
• Indigestie
• Diarree
• Aandrang om ontlasting te hebben
• Gewichtsverlies
• Aanwezigheid van slijm en bloed in de ontlasting
• Toegenomen vermoeidheid
• Verhoogde lichaamstemperatuur

De ziekte wordt gediagnosticeerd en behandeld door een gespecialiseerde gastro-enteroloog. Het diagnostische proces begint met een basisonderzoek, beoordeling van klinische symptomen en het afnemen van een medische voorgeschiedenis.

De arts kijkt vooral naar voeding, levensstijl, verwante ziekten en familiegeschiedenis.

Er worden routinematig bloed- en ontlastingmonsters genomen. Bij milde IBD kunnen de basale laboratoriumbloedonderzoeken normaal zijn. Ze zijn belangrijk om andere ziekten uit te sluiten. Bij uitgebreidere vormen van IBD kunnen ook veranderingen in het bloedbeeld worden vastgesteld.

De diagnose wordt gesteld door endoscopisch onderzoek, waarbij ook slijmvliesmonsters worden genomen. Het exacte type IBD en de uitgebreidheid (lokalisatie) worden bepaald.

Tijdens endoscopisch onderzoek (gastroscopie, colonoscopie) wordt bij IBD een typisch endoscopisch beeld van het darmslijmvlies gevonden, dat bloedt bij aanraking. Vaak zijn er ulceraties (zweren) aanwezig.

Andere beeldvormingsmethoden zoals CT (computed tomography) en MRI (magnetic resonance imaging) kunnen geïndiceerd zijn.

Als onderdeel van de uitgebreide diagnose is het belangrijk om onderscheid te maken tussen colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn. Van de laboratoriumtests zijn bloedtests op p-ANCA- en ASCA-antilichamen bijzonder nuttig om onderscheid te maken.

Het verloop van de ziekte wordt beschreven in het hoofdstuk over symptomen.

Preventie van IBD

In het geval van genetische aanleg en auto-immuunziekte is preventie in de meeste gevallen niet mogelijk. Externe risicofactoren kunnen echter wel worden geëlimineerd. Dit zijn juist leefstijl- en leefstijlfactoren.

Het gaat in de eerste plaats om voeding, die regelmatig gezond en evenwichtig moet zijn. Een dieet met een overmaat aan eenvoudige geraffineerde suiker, een gebrek aan eiwitten en oplosbare vezels verslechtert de samenstelling van de darmflora en verhoogt het risico op ontstekingsziekten.

Alcohol en het roken van tabaksproducten zijn risicofactoren voor deze en andere ziekten.

Hoewel het klinkt als een cliché, is dagelijkse chronische stress een potentiële trigger voor veel lichamelijke en psychische ziekten en aandoeningen in het lichaam. Daarom is het raadzaam om het lichaam te regenereren, kwaliteitsrust te nemen en stress te elimineren.

Preventie van gastro-intestinale (en andere) infecties en een grondige behandeling ervan onder toezicht van een arts is noodzakelijk. Prebiotica en probiotica zijn nuttig om de bacteriële balans van de darmen te ondersteunen.

Frequente behandeling met irriterende geneesmiddelen zoals antibiotica, corticosteroïden, niet-steroïde antireumatische geneesmiddelen of hormonale anticonceptiva is ook een risico.

Preventie van IBD:

• Een evenwichtig en voedzaam dieet
• voldoende eiwitten en vezels in de voeding
• geen geraffineerde suiker in het dieet
• naleving van voedselintoleranties en allergieën
• eliminatie van dagelijkse stress
• eliminatie van fysieke en psychologische stress
• voldoende regeneratie van het lichaam
• preventie van gastro-intestinale infecties
• behandeling van infecties onder medisch toezicht
• gebruik van probiotica en prebiotica na ziekte
• het niet uitstellen van een bezoek aan de dokter in geval van gezondheidsproblemen