Aneurysma: Wat is een vasculair aneurysma, hoe uit het zich en wat zijn de risico's?

Een aneurysma (vasculair aneurysma) is een aandoening van de bloedvaten. Het wordt veroorzaakt door een verandering in de structuur van de bloedvatwand. Het treft meestal de aorta en andere slagaders (arteriolen). Het zijn vooral de slagaders in de dij of de knie en de hersenvaten. Bij de aorta treft het vooral het abdominale deel. Minder vaak komt het voor in het gebied van de lever-, nier- of halsslagaders.

Aneurysma's kunnen overal in het lichaam voorkomen. Ze treffen echter meestal de aorta, namelijk het abdominale deel, gevolgd door de cerebrale slagaders.

Het aneurysma wordt beschreven als een vergroting van het bloedvat tot 1,5 keer de normale dwarsdoorsnede (diameter). Het wordt veroorzaakt door een pathologische verandering in de structuur van de vaatwand. De precieze oorzaak van deze verandering wordt niet volledig begrepen.

Het is beschreven als een multifactorieel effect van risicofactoren, waaronder genetische aanleg, familiegeschiedenis, mannelijk geslacht of ouderdom, maar het omvat ook atherosclerose, ontsteking van het bloedvat, infectieziekte (syfilis), trauma, tumoren die het bloedvat van buitenaf beschadigen of aangeboren inferioriteit van de vaatwand.

Iemand kan jarenlang leven met een onopgemerkt aneurysma. In sommige gevallen wordt het per ongeluk ontdekt tijdens een ander onderzoek of een preventieve controle. Een ernstige complicatie is het scheuren van de verzwakte uitpuilende vaatwand, gevolgd door een plotselinge verslechtering van de gezondheid. Daarom wordt een aneurysma ook wel de stille moordenaar genoemd.

In de meeste gevallen treft het vooral oudere mannen ouder dan 50. Wanneer hersenbloedvaten uitpuilen, worden ook jonge mensen getroffen en andersom, meestal vrouwen.

Bij mannen van 65-75 jaar is de geschatte incidentie 3-10% en het hoge risico op een aneurysma is boven de 80 jaar.

De vorm van het aneurysma kan variëren. De meest voorkomende is een zakvormige vergroting van de aorta. Andere aneurysmavormen zijn bijvoorbeeld boogvormig, spoelvormig, diffuus of serpentinevormig. De grootte speelt natuurlijk ook een rol. De grootte van het aneurysma zelf kan verdrukking van de omliggende structuren veroorzaken. Dit is een groot probleem, vooral bij cerebrale aneurysma's.

Bij abdominale aorta-aneurysma's wordt de grootte van de aortadiameter bepaald op meer dan 3 cm. De normale breedte van de abdominale aorta is ongeveer 2 cm en er ontstaan verschillen door leeftijd en geslacht. Bij een uitwendige transversale diameter van meer dan 5,5 cm wordt het abdominale aneurysma geclassificeerd als groot. Een klein aneurysma is maximaal 4,5 cm.

Er is een hoger risico op scheuren van het abdominale aorta-aneurysma als de grootte meer dan 5 cm is.

In het geval van een cerebraal aneurysma wordt het aneurysma op basis van grootte onderscheiden in:

• zeer kleine aneurysma's tot 3 mm
• klein aneurysma 4-6 mm
• middelgroot aneurysma 7-10 mm
• groot aneurysma 11-25 mm
• reusachtig aneurysma groter dan 25 mm

De classificatie van aneurysma's naar type wordt gegeven in de onderstaande tabel

De oorzaak van aneurysma's wordt niet precies begrepen. Er wordt uitgegaan van een multifactoriële werking van verschillende risicofactoren, waaronder atherosclerose, genetische aanleg en familiair voorkomen. Biochemische en enzymatische factoren of hemodynamische invloed op de plaats van deling en onderverdeling van de aorta in kleinere slagaders hebben ook invloed op het ontstaan.

Aneurysma's ontstaan meestal op de plaats waar de vaten zich buigen en vertakken (splitsen). In dat gebied staat het vat onder de grootste hemodynamische belasting. In het geval van cerebrale aneurysma's spelen ook een lagere elasticiteit, een kleinere spierlaag en de veronderstelling van een aangeboren aanleg van de vaatwand een rol.

Iemand wordt niet geboren met een aneurysma, het ontwikkelt zich in de loop van het leven.

De belangrijkste oorzaken van vasculaire aneurysma's en risicofactoren zijn:

• Atherosclerose
• ontsteking van het bloedvat
• infectieziekten zoals syfilis, arteritis salmonella, tuberculose, mycotische infecties
• uitwendige beschadiging van het bloedvat, tumor, tuberculose, maagzweer
• trauma en verwonding van het bloedvat, bijvoorbeeld tijdens chirurgie, na een naaldprik, tijdens katheterisatie
• aangeboren inferioriteit van de vaatwand
• genetische en erfelijke invloeden
  • 12 keer hoger risico in eerstegraads bloed nakomelingen
  • bindweefselaandoeningen
  • Marfan-syndroom
  • Ehler-Danlos-syndroom
• Biochemische en enzymatische factoren
  • Verminderde hoeveelheid collageen, elastine
  • alfa-1-antitrypsinedeficiëntie
  • hogere proteolytische enzymactiviteit, matrix metalloproteïnase
• hemodynamische effecten
• hypertensie, als oorzaak van de complicatie van een aneurysmaruptuur
• roken
• alcohol
• hogere leeftijd dan 50 jaar
• mannelijk geslacht
• algehele slechte levensstijl

Symptomen in het geval van een aneurysma zijn afhankelijk van verschillende omstandigheden. Het is echter mogelijk dat het aneurysma zich helemaal niet manifesteert. Vaak is de eerste manifestatie een ruptuur, gevolgd door een plotselinge en dramatische ontwikkeling van problemen. De complicatie van een ruptuur heeft vaak een ernstig verloop dat eindigt in de dood of ernstige blijvende gevolgen. Daarom heeft een aneurysma de bijnaam 'stille moordenaar'.

Een thoracaal aorta-aneurysma veroorzaakt een aantal problemen, zoals een verwikkeling van de aortaklep met als gevolg onvoldoende aortafunctie. Het bloed wordt onvoldoende afgevoerd in de aorta, d.w.z. in de richting van het lichaam. Als gevolg hiervan treedt hypertrofie en dilatatie van de linker hartkamer (vergroting van het hart) op.

Dit kan een vernauwing van de kransslagaders veroorzaken. Dit veroorzaakt dezelfde problemen als ischemie van het hart - angina of een hartaanval. Het aneurysma drukt ook op de omliggende structuren in de borstkas, namelijk het strottenhoofd, de stembanden, de luchtpijp, de bronchiën of de slokdarm.

Wanneer de abdominale aorta is aangetast, wordt de hoogste incidentie gerapporteerd in het gebied onder de nierslagaders, en in tot 1/3 van de gevallen gaat het door naar de arteries iliaca. Een aanzienlijk aantal van deze abdominale aneurysma's zijn asymptomatisch. Vervolgens ontstaat buikpijn en het risico op scheuren van het aneurysma wanneer ze groter worden.

De basis van het probleem is opnieuw de beklemming van omliggende weefsels en structuren zoals de darmen, nieren of wervels. Het aneurysma belemmert ook de bloedstroom door het vat. Dit is op zijn beurt vatbaar voor de vorming van trombi (bloedstolsels). Bloedstolsels kunnen ischemie van het weefsel in het getroffen gebied veroorzaken.

Een complicatie is ook het loskomen van het stolsel en het overbrengen van deze embolus, d.w.z. embolisatie. Dit gebeurt bijvoorbeeld in het geval van een aneurysma van de arteria poplitealis. Een embolus in de ledemaat veroorzaakt ischemie met als gevolg ongemak. Het gebrek aan bloeddoorstroming van de ledemaat uit zich door pijn, een verandering van kleur (paars, bleek, marmer of grijs) of een daling van de gevoelstemperatuur van het been.

Het aneurysma kan ook leiden tot bloedverlies uit de lichaamscirculatie. Er ontstaat bloedarmoede (anemie). Wanneer een aneurysma scheurt, verandert de medische toestand plotseling. Er is sprake van intense, ondraaglijke of ernstige pijn, groot bloedverlies met shock. De complicatie is ernstig en bedreigt de gezondheid en het leven van de getroffen persoon. Ondanks een dringende operatie overlijdt 40-60% van de patiënten.

In het geval van een cerebraal aneurysma is het eerste teken van het bestaan ervan een breuk. In de meeste gevallen is dit het gevolg van een verhoging van de bloeddruk met een verzwakte vaatwand. Er treedt een bloedende beroerte op, die de gezondheid en het leven van de persoon ernstig bedreigt, in de vorm van een subarachnoïdale bloeding/bloeding.

Er is gemeld dat in ongeveer 45% van de gevallen van cerebrale (intracraniële) aneurysma's een breuk optreedt. In 44% van deze bloedingen wordt sterfte gemeld. En ongeveer 10% van de getroffenen sterft voordat medische hulp arriveert.

Naast hypertensie dragen roken, alcohol en zelfs zwangerschap bij aan het risico. Het wordt gekenmerkt door moeilijkheden zoals een intense hoofdpijn, meningeale symptomen, d.w.z. meningismus. Dit is bijvoorbeeld verzet in de nek, onvermogen om het hoofd te buigen en de borst met de kin aan te raken, maar ook verhoogde gevoeligheid voor geluid en licht, d.w.z. fotofobie. Daarnaast worden braken of een verminderd bewustzijn (collaps of bewusteloosheid) geassocieerd.

Een hersenaneurysma veroorzaakt beklemming van het hersenweefsel. De hersenen bevinden zich in de schedel, die niet buigzaam is. Dit betekent dat zelfs een niet-uitgebarsten hersenaneurysma leidt tot verschillende aspecifieke stoornissen, zoals:

• verminderd evenwicht, lopen en coördinatie
• spraakstoornissen
• gezichtsproblemen, verlies van gezichtsveld
• geheugenstoornissen
• verminderd denken, cognitie en informatieverwerking
• verminderde concentratie (focus)
• gedragsveranderingen
• vermoeidheid, verhoogde slaperigheid

De tabel toont de verschillende symptomen van een aneurysma en een aneurysmaruptuur op basis van de plaats van voorkomen

De diagnose is gebaseerd op de voorgeschiedenis en het klinische beeld. Omdat een klein aneurysma asymptomatisch kan zijn, kan het per ongeluk worden ontdekt, bijvoorbeeld tijdens een preventief onderzoek of als secundaire bevinding van een andere ziekte.

Bij de diagnose van aneurysma's worden beeldvormende methoden zoals röntgenfoto's, echografie (SONO), maar ook CT en MRI gebruikt. Angiografie heeft zijn beperkingen bij het bepalen van de totale uitgebreidheid en wordt minder vaak gebruikt. Hemokweek (bloedafname) wordt ook toegevoegd aan het mycotisch type.

Om een cerebraal aneurysma vast te stellen, hebben sommige beeldvormingsmodaliteiten een beperking. De basis bestaat uit CT- en MRI-scans. Vervolgens wordt ook gekozen voor CT-angiografie en DSA (digitale subtractieangiografie). Dit is een invasieve methode op basis van CT-scans voor en na injectie van een contrastmiddel in de halsslagader. Vervolgens wordt de cerebrale circulatie in kaart gebracht - een cerebraal angiogram.

Het verloop hangt volledig af van het type aneurysma, d.w.z. de locatie en de grootte, en natuurlijk van de vraag of het aneurysma blijft bestaan zonder te scheuren of dat het scheurt. In de niet-doorboorde vorm verloopt het vaak op een verborgen en asymptomatische manier. In sommige gevallen zijn de bovengenoemde symptomen aanwezig.

In de meeste gevallen is de daaropvolgende ruptuur plotseling en intens pijnlijk, zoals het geval is bij de dissecterende vorm. Vroegtijdige diagnose en vroegtijdige behandeling zijn daarom vaak levensreddend. In het geval van deze ziekten zijn preventieve onderzoeken en gerichte screening van aneurysma's van groot preventief belang.

Prevencia vzniku aneuryzmy

Aj keď nemožno vždy zabrániť rozvoju aneuryzmy, existujú faktory, ktorými môžeme minimalizovať riziko vzniku.

Zdravá vyvážená strava obsahujúca dostatok ovocia, celozrnných produktov a zeleniny, bielkovín a zdravých tukov môže zabrániť tvorbe nielen aneuryzmy. Naopak eliminujte v jedálničku príliš tučné a slané jedlá, červené mäso, jednoduchý cukor a vysoko-spracované potraviny.

Pravidelné cvičenie, v tomto prípade najmä kardio, môže podporiť zdravý krvný obeh a prietok krvi srdcom i tepnami. Pohybová aktivita prispeiva k regulácii hmotnosti a prevencii obezite, ktorá je rizikovým faktorom srdcovocievnych ochorení.

Vhodná je pravidelná kontrola krvného tlaku, a to primárne u jedincov s kardiovaskulárnymi obtiažmi.

Vylúčenie fajčenia tabakových výrobkov môže výrazne znížiť riziko vzniku aneuryzmy. To isté platí na konzumáciu alkoholu.

Dôležitou súčasťou prevencie sú aj pravidelné preventívne prehliadky u svojho obvodného lekára i špecialistov.

Najčastejšie otázky a odpovede o aneuryzme

Pýtate sa...

Čo je to aneuryzma?

- Aneuryzma je vydutie alebo "bublina" v stene krvnej cievy, najčastejšie v aorte, ktorá je najväčšou tepnou v tele. Táto výduť môže byť spôsobená slabosťou v stene cievy, ktorá sa môže zväčšovať a hrozí riziko jej prasknutia.

Aké sú hlavné príznaky aneuryzmy?

- Mnohé aneuryzmy sú asymptomatické, čo znamená, že nevykazujú žiadne príznaky, kým nedôjde k ich prasknutiu.

- Symptómy prasknutej aneuryzmy môžu zahŕňať náhlu a veľmi silnú bolesť, nízky krvný tlak, rýchly pulz a mdloby. Lokalizované aneuryzmy, ako je napríklad mozgová aneuryzma, môžu spôsobiť špecifické príznaky, ako sú bolesti hlavy, dvojité videnie, strata zraku alebo paralýza tváre.

Aké sú príčiny aneuryzmy?

- Príčiny aneuryzmy zahŕňajú genetické faktory, kardiovaskulárne ochorenia, vysoký krvný tlak, vysoký cholesterol, fajčenie, obezita, chronické zápaly a inú multifaktoriálnu etiológiu.

Ako sa diagnostikuje aneuryzma?

- Aneuryzmy sa zvyčajne zistia náhodne pri vyšetreniach z iného dôvodu, ale môžu byť diagnostikované pomocou ultrazvuku, CT skenovania, MRI alebo angiografie, v závislosti na ich lokalizácii v tele.

Ako sa lieči aneuryzma?

- Liečba závisí od veľkosti a rizika prasknutia aneuryzmy. Menšie aneuryzmy môžu byť monitorované regulárnymi zdravotnými prehliadkami, zatiaľ čo väčšie alebo rýchlo rastúce aneuryzmy môžu vyžadovať chirurgický zákrok. Chirurgické možnosti zahŕňajú otvorenú operáciu alebo menej invazívny endovaskulárny zákrok.

Ako sa dá predísť aneuryzme?

- Predchádzanie aneuryzme zahŕňa kontrolu krvného tlaku, zdravú stravu bohatú na vlákninu, pravidelné cvičenie, zdravú reguláciu hmotnosti, vyhýbanie sa fajčeniu a obmedzenie konzumácie alkoholu.

- Dôležité sú pravidelné prevencie u lekárov a neodkladanie zdravotných problémov.