Verhoogde speekselproductie: wat wijst op overtollig speeksel en een mond vol speeksel?

Een verhoogde speekselproductie (hypersalivatie) kan worden veroorzaakt door irritatie van de speekselklieren in de mond.

Bijvoorbeeld door mechanische irritatie bij het eten van pittig en gekruid voedsel of door een ontstekingsproces in de mondholte.

Typische en normale hypersalivatie

Overmatige speekselproductie is ook typisch voor verschillende psychologische of zintuiglijke prikkels. Reflexmatig treedt het bijvoorbeeld op wanneer iemand smakelijk voedsel ziet of ruikt. Ook tijdens het kauwen neemt de speekselproductie toe en worden smaakreceptoren geactiveerd.

Speekselsecretie wordt geregeld door het parasympathische systeem. Psychologische factoren die een verhoogde speekselproductie kunnen veroorzaken zijn bijvoorbeeld stress of angst.

Tijdens de zwangerschap

In het eerste trimester komt een verhoogde speekselproductie vooral voor als een begeleidend symptoom van ochtendmisselijkheid. Het kan aanwezig zijn tijdens de hele zwangerschapsperiode. De precieze oorzaak is onbekend.

Zelfs als het geen symptoom van de ziekte is, maakt het het leven ongemakkelijk en minder comfortabel. Gevallen waarin zelfs een liter speeksel wordt geproduceerd door verhoogde speekselproductie, verergeren de gezondheidstoestand door uitdroging. Daarom is overleg met een arts aan te raden.

Speekselvloed bij ziekten

Verhoogde speekselproductie (professioneel ook ptyalisme) komt bij verschillende ziekten voor. Het is een begeleidend symptoom, bijvoorbeeld bij braken.

Verhoogde speekselsecretie kan voorkomen bij:

• neurologische aandoeningen (epilepsie, beroerte, multiple sclerose, ALS, myasthenia gravis)
• aandoeningen van het CZS (centraal zenuwstelsel)
• spijsverteringsaandoeningen (bijv. GERD, er kan een nasmaak in de mond zijn en overmatig speekselen, ook bij alvleesklier- en leveraandoeningen)
• vergiftiging (zware metalen, paddenstoelen, alcohol)
• ontstekingen en infecties in de mondholte (stomatitis)
• ontsteking van de bovenste luchtwegen
• psychiatrische aandoeningen (mentale retardatie, dementie)
• gebruik van bepaalde geneesmiddelen (parasympathomimetica)
• allergische reactie
• verwondingen in de mondholte, zelfs rechtstreeks aan de speekselklieren
• diabetes mellitus, ontsteking in de mondholte komt vaak voor door verminderde immuniteit, maar ook bij hypoglykemie
• verminderd slikken, bijvoorbeeld in het geval van een tumor in de mondholte

Speekselen bij vergiftiging

Activering van het parasympathische systeem komt ook voor bij intoxicatie (vergiftiging). In dit geval is het een levensbedreigende toestand. Bij vergiftiging komt dit fenomeen slechts in enkele gevallen voor.

Meestal als de vergiftiging wordt veroorzaakt door pesticiden die in de landbouw worden gebruikt. Of als de persoon wordt vergiftigd door zware metalen, insecticiden, organische oplosmiddelen of schimmels.

Bij een paddenstoelvergiftiging treden de eerste symptomen meestal binnen een uur op. De pupillen vernauwen zich, er is buikpijn en een verhoogde speekselproductie. Na korte tijd verdwijnt het speeksel echter en wordt het vervangen door droogte. Soms raakt de persoon in coma en moet er onmiddellijk medische hulp worden ingeroepen.

Een verhoogde speekselproductie is in dit geval een waarschuwingsteken. Indien mogelijk moet braken worden opgewekt. Het gif moet zo snel mogelijk uit het spijsverteringsstelsel worden verwijderd om te voorkomen dat het gif in de darmen wordt verteerd en zich door het lichaam verspreidt.

Bij ontsteking in de mondholte

Overmatige speekselproductie komt vaak voor bij een ontsteking in de mond. Slikpijn kan een bijkomend probleem zijn. De pijn wordt verergerd door het slikken en speeksel hoopt zich op in de mond.

Dit is bijvoorbeeld het geval bij tonsillitis. Het uit zich ook door roodheid van de amandelen, hun zwelling, witte coating. Maar ook door een onaangename pijn in de keel, die het karakter kan hebben van schrapen, verergerd door slikken. Dit is de oorzaak van verhoogde speekselproductie.

Bij kinderen komen chronische problemen met de bovenste luchtwegen vaak voor, maar gevaarlijk is bijvoorbeeld epiglottitis. In dit geval is een van de symptomen verhoogde speekselproductie, verminderde ademhaling en een geforceerde houding van het hoofd van de snuffelende hond.

Overmatige speekselproductie komt voor bij jonge kinderen, zelfs als de tanden aan het groeien zijn. In dat geval is het geen uiting van de ziekte. Kinderen kunnen in dit geval rusteloos zijn, meer behoefte hebben om op verschillende voorwerpen te kauwen, vooral op de plaats waar een nieuwe tand wordt doorgedrukt.

Bij sommige neurologische ziekten

Verschillende ziekten van het zenuwstelsel komen ook tot uiting in overmatig speekselen en soms zelfs kwijlen uit de mond. Bijvoorbeeld de ziekte van Huntington, een neurodegeneratieve ziekte die een verminderde mobiliteit en bewegingscontrole veroorzaakt.

Naast een verminderde beweeglijkheid van de gewrichten en psychologische stoornissen zoals dementie, depressie en spraakstoornissen, wordt de ziekte van Huntington ook gekenmerkt door hypersalivatie. Spraak- en slikstoornissen en overmatige speekselproductie zijn typisch, vooral in de latere stadia van de ziekte.

Verhoogde afscheiding van speeksel, maar ook bijvoorbeeld tranen en zweet, komt ook voor bij het begin van de ziekte van Parkinson. Dit is ook een neurologische ziekte. De essentie van de ziekte is het verlies van zenuwcellen in de middenhersenen. Dit resulteert in problemen met de controle en coördinatie van bewegingen. Spierstijfheid en constant trillen zijn ook typisch.

Speekselen en hondsdolheid

Overmatig speekselen is ook een symptoom van hondsdolheid, dat wordt veroorzaakt door een virus dat via speeksel wordt overgedragen. Het wordt meestal opgelopen na contact met aangetaste dieren. De ziekte uit zich niet alleen in speekselen, maar ook in toevallen. De behandeling moet onmiddellijk worden gestart.

Als overmatige speekselproductie niet wordt uitgelokt door een gemeenschappelijke oorzaak of een externe stimulus, is het altijd nodig om de diagnose van deze aandoening te behandelen.