Verhoogd ijzergehalte in het bloed: wat zijn de oorzaken en complicaties?

Een te hoog ijzergehalte in het bloed kan een probleem zijn voor het lichaam, net als een tekort aan ijzer. IJzer is een bestanddeel van hemoglobine. Hemoglobine is een belangrijk bloedpigment dat zuurstof aan zich bindt en helpt het lichaam van zuurstof te voorzien.

Wat zijn de oorzaken van een te hoog ijzergehalte in het bloed?
Hoe uit het zich en wat zijn de complicaties?
Wordt het veroorzaakt door voedsel en hoe kun je het verminderen?
Wat zijn de niveaus?

Reserve-ijzer in het lichaam is gebonden aan de transporteiwitten transferrine of ferritine. Het ferritineniveau weerspiegelt de hoeveelheid totaal ijzer in het lichaam en kan dienovereenkomstig worden gemeten.

Veel ijzer in de voeding

Een teveel aan ijzer kan worden veroorzaakt door een verhoogde inname of een onjuiste verwerking. Een verhoogde inname is meestal in de vorm van voedsel dat voldoende ijzer bevat.

Onjuiste verwerking kan bijvoorbeeld het gevolg zijn van een slechte binding aan plasma-eiwitten of van een verhoogde absorptiesnelheid van ijzer in het maagdarmkanaal.

Dagelijks wordt ongeveer 10-50 mg ijzer via de voeding ingenomen, waarvan 10-15 % wordt geabsorbeerd.

Een te hoge inname tijdens de behandeling is ook ongepast. Hemosiderose treedt ook op bij overbehandeling met ijzer. Dit veroorzaakt ook overmatige ijzerafzetting. Ook bij herhaalde transfusies kan deze aandoening optreden.

Het normale ijzergehalte in het bloed is 40-150 mg/dcl.
Fernitin = opslagvorm - 15-200 microgram per deciliter bloed bij mannen en 12-150 bij vrouwen.

Verband van een teveel aan ijzer in het bloed

Er is ook een verhoogd ijzergehalte in het bloed wanneer het vrijkomt uit de rode bloedcellen. Dit komt voor bij een verhoogde snelheid van hun afbraak. Dit komt voor bij erfelijke ziekten zoals erfelijke sferocytose. Het komt ook voor bij een ziekte die thalassemie wordt genoemd.

Bij deze aandoening worden chelatoren gebruikt. Dit zijn stoffen die het vrije ijzer in het bloed kunnen binden. Het ijzer wordt dan uit het lichaam verwijderd.

Een ander voorbeeld is de malabsorptie van ijzer in hemoglobine, bijvoorbeeld bij de volgende aandoeningen:

• sideroblastische anemie
• afname van de beenmergfunctie
• vitamine B12- of foliumzuurtekort
• porfyrie

ijzerafzetting in organen en weefsels

Als de toestand van een te hoge ijzerconcentratie in het bloed en in het lichaam niet wordt aangepakt, ontstaan er problemen. Dit komt doordat vrij ijzer wordt afgezet in bijvoorbeeld de alvleesklier en de lever (waardoor ze groter worden), maar ook in het hart en andere organen. In deze weefsels beschadigt het de cellen.

Soms zet ijzer zich ook af in de huid. In dat geval spreken we van zogenaamde bronsdiabetes. Deze aandoening wordt veroorzaakt door een storing in de alvleesklier. De zogenaamde eilandjes van Langerhans worden vernietigd en de alvleesklier kan geen insuline produceren. Het onvermogen om insuline te produceren veroorzaakt diabetes.

Verhoogd ijzergehalte in het bloed kan ook wijzen op...

Als het ijzergehalte in het bloed verhoogd is, bestaat er ook een risico op hemochromatose. IJzer wordt overmatig geabsorbeerd uit de darm en zet zich vervolgens af in de weefsels in de vorm van ferritine en hemosiderine. Het beschadigt de weefsels op toxische wijze. Als het zich bijvoorbeeld afzet in de lever, veroorzaakt het cirrose.

Daarnaast kan ijzer bijvoorbeeld worden afgezet in de schildklier, waar het ook de functie ervan verstoort. Dit leidt tot andere problemen. Een te hoog ijzergehalte in het lichaam uit zich meestal ook in chronische zwakte en vermoeidheid, gewichtsverlies, gewrichtspijn en hartproblemen. Bij vrouwen kunnen ook menstruatiestoornissen en onvruchtbaarheid optreden.

Symptomen en late complicaties van hemochromatose:

• Diabetes
• artritis, gewrichtsaandoeningen
• hartaandoeningen en hartritmestoornissen
• leverdisfunctie
• cirrose
• impotentie, verminderd libido
• menstruatiestoornissen bij vrouwen, vroegtijdige menopauze

Een teveel aan ijzer kan ook worden veroorzaakt door een aangeboren fout in het ijzermetabolisme, maar bijvoorbeeld ook door het myelodysplastisch syndroom. Dit syndroom bestaat uit verschillende ziekten.

Het belangrijkste symptoom is het falen van het beenmerg, dat functioneert als producent van witte bloedcellen, rode bloedcellen en bloedplaatjes. De ziekte is in verschillende opzichten gevaarlijk.

Het kan ook een symptoom zijn van leverschade. Het komt voor bij ontstekingen, maar ook bij leververvetting of levercirrose. Bovendien kunnen verhoogde waarden ook wijzen op psychische aandoeningen zoals schizofrenie.

In het algemeen is een verhoogd ijzergehalte in het bloed dus een symptoom dat de gezondheid van de patiënt in gevaar kan brengen en ernstige gevolgen kan hebben. Daarom moet het zo snel mogelijk worden aangepakt.

Hoe verlaag je het ijzergehalte? De sleutel is aanpassing van het dieet

Wat mag je niet eten als het ijzergehalte hoog is, vraag je? Wat zal helpen om het te verlagen?

Het is noodzakelijk om voornamelijk te beperken

• rood vlees - rund- en varkensvlees
• slachtafval en vleesproducten met bloed
• gevogelte en vis niet meer dan twee keer per week
• voedingsmiddelen met kunstmatig verhoogd ijzergehalte vermijden - verrijkte voedingsmiddelen zoals granen en supplementen (vaak een combinatie van multimineralen, maar kijk ook uit voor vitamine C en een te hoge inname)
• geen alcohol drinken
• kijk uit naar voedingsmiddelen met een natuurlijk ijzergehalte, bladgroenten met donkere bladeren, spinazie, witlof, paardenbloem, peterselie, basilicum, munt, maar ook peulvruchten, lijnzaad, noten, pompoen-, zonnebloem- en sesamzaden
• verhoog de inname van fruit en groenten
• pas op voor onnodige inname van vitamine C, dat de ijzeropname bevordert