Schouderpijn: wat zijn de mogelijke oorzaken? Wat helpt en hoe behandel je het?

Het schoudergewricht is een van de meest complexe gewrichten van het menselijk lichaam. Er bevinden zich een groot aantal spieren in de buurt. De pijn kan worden veroorzaakt door overbelasting, letsel, instabiliteit, blessures, ziekte en vele andere factoren.

Wat de mogelijke oorzaken van schouderpijn zijn, hoe de diagnose wordt uitgevoerd en nog veel meer leer je in dit artikel.

Anatomie van het schoudergewricht in een notendop

Om het primaire probleem van schouderpijn te begrijpen, is het handig om op zijn minst de anatomische basis te kennen.

Het schoudergewricht bestaat uit drie botten - het opperarmbeen, het schouderblad en het sleutelbeen. Het opperarmbeen heeft een bolvorm (kop) aan het uiteinde, die in de uitsparing van het uitsteeksel op het schouderblad past.

De achterste rand, die de spina scapulae wordt genoemd, het processus coracoideus en het processus suprascapularis, dat het acromion wordt genoemd, steken uit het schouderblad en zijn belangrijk bij het ontstaan van schouderaandoeningen.

Rond het schoudergewricht liggen een aantal ligamenten die stabiliteit geven aan het gebied.

De ligamentaire zachte structuren tussen de structuren (bursae) helpen bij het natuurlijk glijden en bewegen tussen de verschillende onderdelen van de schouder.

Een groot aantal spieren van de hals- en borstwervelkolom, de borstkas en de bovenste ledematen zelf (biceps, triceps...) grijpen in op het schoudergewricht.

De spieren van de schouder bestaan voornamelijk uit een groep spieren die de rotator cuff wordt genoemd. Deze bestaat uit de musculus supraspinatus, musculus infraspinatus, musculus subscapularis en musculus terres minor.

Anatomisch gezien bedekken ze het grootste deel van het schoudergewricht en spelen ze een belangrijke rol in de meeste schouderbewegingen.

Etiologie van schouderpijn

Gezien de anatomische complexiteit van het schoudergewricht en de veelheid aan spiergroepen die betrokken zijn bij de schouderfunctie, is de etiologie van pijn gevarieerd en multifactorieel.

Stoornissen in de schouder kunnen worden onderverdeeld in functionele stoornissen en structurele (organische) stoornissen. Functionele stoornissen zijn voornamelijk een verstoring van stabiliteit en functie door veranderingen in zachte structuren (spieren, fascia, ligamenten...).

Structurele stoornissen worden veroorzaakt door een organische pathologische bevinding in de zin van een degeneratief proces van artrose, fractuur of zenuwaandoening.

Een functionele aandoening kan evolueren naar een structurele aandoening.

Functionele aandoeningen van de schouder

Aangezien bij functionele stoornissen zachte structuren betrokken zijn, is het aantal echt uitgebreid. De meest voorkomende stoornissen en diagnoses met betrekking tot de schouder worden hieronder opgesomd.

Spieronevenwichtigheid

Spieronevenwichtigheid verwijst naar een onbalans in de conditie van de spieren. Eén spiergroep is verzwakt en de andere nabijgelegen spiergroep is op zijn beurt overbelast of verkort met het verschijnen van spasmen (stijve spiervezels).

Verzwakking van de tussenbeenspieren, samen met overbelaste verkorte bovenste trapeziusvezels en verkorte borstspieren, veroorzaken een spieronevenwichtigheid in de plexus brachialis die het bovenste gekruiste syndroom wordt genoemd.

De spieronevenwichtigheid die de voorwaartse houding van het hoofd en de schouders creëert, heeft een negatieve invloed op de dynamiek van de halswervelkolom, het schoudergewricht en de scapulierpositie zelf.

Spierverkorting

Spierverkorting is een aandoening waarbij de elastische component van een spier (ligamenten genoemd) verkort. Dit komt om verschillende redenen voor.

De meest voorkomende oorzaak is echter frequente overbelasting van de spier door inspanning zonder voldoende compensatie, waarbij de spier reflexmatig verkort.

Na verkorting laat de spier het gewricht niet zijn volledige fysiologische bewegingsbereik toe. Verkorting van een spier of spiergroep kan leiden tot spieronevenwichtigheid, overmatige rek, instabiliteit en pijn.

Hypermobiliteit en hypomobiliteit

Een groter bewegingsbereik dan het fysiologische bereik tijdens actieve en passieve bewegingen wordt hypermobiliteit genoemd.

Wanneer er sprake is van lokale hypomobiliteit van een segment, treedt er vaak een compensatiemechanisme op om het gebrek aan beweging in een ander segment te compenseren door hypermobiliteit. Te veel laxiteit van de ligamenten kan een vermindering van de stabiliteit van het gebied veroorzaken.

Beperking van het bewegingsbereik (hypomobiliteit) in een gewricht komt meestal voor door vier oorzaken: structurele stoornissen in het gewricht, retractie van het gewrichtskapsel (langdurige immobilisatie, capsulitis, enz.), pathologische veranderingen in de spieren (verzwakking, spierverkorting) of functionele stoornissen.

Scapula alata - schouderblad

De binnenrand van het bot van de scapula is parallel aan het verloop van de wervelkolom. De musculus serratus anterior werkt in schouderadductie en fixeert de scapula aan het posterieure deel van de thorax. Wanneer deze verzwakt of disfunctioneel is, wijkt de mediale rand van de scapula af van de posterieure wand van de thorax.

Deze aandoening staat professioneel bekend als scapula alata of gevleugelde scapula. Er is een verandering in de stabiliteit en mobiliteit van de scapula die het schoudergewricht beïnvloedt.

Bevroren schouder syndroom

Het bevroren schouder syndroom (technisch gekend als adhesieve capsulitis) is een aandoening van het schoudergewricht die gekenmerkt wordt door stijfheid en bewegingsbeperking. Het ontwikkelt zich typisch geleidelijk in omstandigheden waar de schouder gedurende langere tijd beperkt is in haar bewegingen.

Het kan ook worden veroorzaakt door spasme van de mus. subscapularis, die de beweging van de schouder en arm beperkt. Als gevolg van verstijving en verdikking van het gewrichtskapsel wordt de beweeglijkheid in het gewricht beperkt.

Calciumzouten dringen geleidelijk door in de pezen en peesaanhechtingen en er kunnen zich afzettingen vormen.

Structurele aandoeningen van de schouder

De etiologie van structurele organische aandoeningen van het schoudergewricht omvat mechanische schade (fracturen, luxaties), ontstekingsprocessen, zenuwaandoeningen en degeneratieve ziekten (artrose).

Artrose van het schoudergewricht

Progressieve degeneratieve veranderingen in het kraakbeen en de botten van het schoudergewricht kunnen de oorzaak zijn van schouderpijn en verminderde mobiliteit.

De meest voorkomende oorzaak is arthrose (artrose), waarbij het kraakbeenweefsel vernauwt en verzwakt en uiteindelijk osteofyten (botmisvormingen) vormt. De ziekte wordt geassocieerd met oudere leeftijd en gewrichtsslijtage.

De manifestatie van artrose is voornamelijk pijn in het gewricht en een gevoel van stijfheid.

Luxatie, subluxatie en fractuur

Een fractuur of dislocatie veroorzaakt instabiliteit en pijn in het schoudergewricht. De meest voorkomende oorzaak van fractuur en dislocatie is een val en zware impact. Veel voorkomende fracturen zijn fracturen van het sleutelbeen en de humerus.

Ontwrichting van de schouder (luxatie) is een aandoening waarbij de humeruskop de kom verlaat en in de verkeerde positie blijft. Als de kop gedeeltelijk uit de kom is verplaatst en daarna terugkeert naar het gewricht, is er sprake van een subluxatie - een gedeeltelijke ontwrichting.

Fractuur en dislocatie van de schouder kunnen de zachte weefsels in de buurt van het schoudergewricht verwonden, wat geassocieerde complicaties veroorzaakt.

Impingement syndroom

Impingement syndroom is een pijnlijke aandoening van het schoudergewricht veroorzaakt door irritatie en ontstekingsreactie van de synoviale zak (slijmbeurs) onder de processus scapularis van het acromion.

Als de ruimte tussen het acromion en de humeruskop geleidelijk nauwer wordt, ontstaat pijn. In lekentaal wordt het impingement syndroom ook wel isthmus syndroom genoemd.

Pijn treedt op tijdens beweging en in rust. Nachtelijke pijn en het onvermogen om op de aangedane tent te slapen is een veelvoorkomende bijwerking van impingementsyndroom.

Functionele stoornissen die leiden tot het impingement syndroom zijn spierdisbalans, schouderprotractie, spasme van de bicepskop en verminderde spiercoördinatie.

Oorzaken van anatomische aard zijn onder andere een haakvormige acromionverheffing en degeneratieve veranderingen aan de rotator cuff.

Tenditida

Ontsteking van de pezen (ligamenten) van spieren wordt technisch tenditis genoemd.

Binnen het schoudergewricht worden calciumzouten afgezet in het rotator cuff gebied. Daar wordt door chronische compressie de doorbloeding en bloedtoevoer naar het gebied verhinderd.

Het klinisch beeld is vergelijkbaar met het impingement syndroom. Er is beperking van actieve beweging en pijn in het schoudergewricht.

Bursitis

Een relatief veel voorkomende oorzaak van pijn in het schoudergewricht is ontsteking van de synoviale zak (slijmbeurs). Wanneer spieren en pezen overbelast worden door repeterende bewegingen en overbelasting, kan een ontstekingsproces van de synoviale slijmbeurs optreden. Een mogelijke oorzaak is ook impact.

Een slijmbeursontsteking uit zich voornamelijk door zwelling, een stijging van de plaatselijke temperatuur, stijfheid van het gewricht en pijn bij bewegen.

Beschadiging van de rotator cuff spieren

De meest voorkomende oorzaak van schouderpijn zijn ontstekingen of scheuren in de rotator cuff spieren van het schoudergewricht. Scheuren en beschadiging van de spiervezels uiten zich door pijn, beperkte beweeglijkheid en zelfs verlies van spierkracht.

De oorzaak is nauw verbonden met het impingementsyndroom, degeneratie van de peespees en frequente overbelasting van de spier met chronische ruptuur tot gevolg. Acute spierruptuur komt vooral voor bij verwondingen en mechanische schade.

Beschadiging van de kop van de biceps

Tendinose is een ontsteking van de pees van de lange kop van de biceps. Het vertoont gevoeligheid bij flexie van de schouder en flexie van de elleboog. Op echografie is zwelling en synovitis van de pees van de biceps zichtbaar.

De aandoening ontstaat meestal bij overmatige inspanning (sport, werk), wanneer de positie van het bovenste lidmaat in extensie is bij het schoudergewricht en gelijktijdige flexie bij het ellebooggewricht.

Ruptuur van de biceps treedt vooral op bij het tillen van zware lasten. De pezen zijn beschadigd en komen los van het schoudergewricht. De spier is vaak chronisch overbelast en gedegenereerd voor de blessure.

De bicepsspier kan beschadigd raken op de aanhechtingsplaats en in het centrale deel van de vezels. Spierkracht, pijn en zwelling van het getroffen gebied zijn aangetast.

Zenuwaandoening - zenuwbeklemming

Door ouderdom, degeneratie of letsel kunnen de wervels en tussenwervelschijven in het cervicale segment verstoord raken. Dit kan resulteren in beknelling van de cervicale zenuwen die naar de schouder en de hele bovenste ledemaat lopen.

Bij zenuwcompressie voelt de persoon spierzwakte, gevoelloosheid of tintelingen in de schouder en ledematen, en pijnscheuten in de arm.

Diagnose van schoudergewrichtsaandoening

De diagnose van een schoudergewrichtsaandoening bestaat voornamelijk uit een uitgebreid onderzoek door een orthopeed, fysiater of neuroloog. Het doel van de arts is om de oorzaak van de pijn te vinden en een structureel probleem uit te sluiten/bevestigen.

De arts onderzoekt het schoudergewricht door middel van zicht, palpatie en test de stabiliteit en beweeglijkheid van het schoudergewricht in alle richtingen.

De onderzoekende arts test het bewegingsbereik van het gewricht in passieve en actieve beweging. Weerstandstesten worden gebruikt om te bepalen of de beweging pijnlijk is om uit te voeren.

In de meeste gevallen is de patiënt geïndiceerd voor een beeldvormend onderzoek, dat wordt gebruikt om de interne structuren van het aangetaste gebied in detail te bekijken.

Echografie wordt vooral gebruikt voor complexere aandoeningen van de zachte structuren. Röntgenonderzoek wordt vooral gebruikt om de toestand van het botweefsel te onderzoeken en weer te geven.

Computertomografie (CT) en magnetische resonantiebeeldvorming (MRI) worden gebruikt om de zachte structuren van het lichaam - spieren, zenuwen, ligamenten - te bekijken.

Een andere mogelijke diagnostische procedure is EMG (elektromyografie), dat wordt gebruikt om spieren en perifere zenuwen te onderzoeken en de neuromusculaire coördinatie te beoordelen.

De methode van infraroodthermografie vangt straling van het lichaamsoppervlak op in de vorm van een beeld. Dit helpt om het type pijninformatie en de lokalisatie van het ontstekingsproces nauwkeuriger te bepalen.

Artroscopie is een chirurgische en diagnostische procedure waarbij een dun optisch apparaat - een artroscoop - in het gewricht wordt ingebracht. Hierdoor kan de arts de interne structuren van de schouder op een monitor in gedetailleerde resolutie bekijken.

Behandelingsopties voor het schoudergewricht

Het exacte type pijnbehandeling hangt volledig af van de vastgestelde oorzaak.

Behandeling van het schoudergewricht kan bestaan uit conservatieve behandeling in de vorm van fysiotherapie, revalidatie en ergonomie van bewegen.

Farmacologische behandeling bestaat voornamelijk uit de toepassing van pijnstillers, chondroprotectieve en ontstekingsremmende medicijnen.

Chirurgische behandeling is ook een optie, die vooral geïndiceerd is in het geval van letsel, structurele schade en ineffectiviteit van conservatieve of farmacologische behandeling.

Conservatieve behandeling

De belangrijkste component is revalidatie in de vorm van oefeningen met een fysiotherapeut, ergonomie van de dagelijkse beweging en de toepassing van fysieke methoden.

Fysieke methoden voor het schoudergewricht kunnen echografie, elektrotherapie, laser, schokgolf, hydrotherapie of thermotherapie zijn. De keuze hangt af van de specifieke aandoening en de doelen van de behandeling (pijn, ontsteking, genezing...).

Binnen de fysieke methoden voor thuisgebruik is de toepassing van warme of koude kompressen gebruikelijk. Warme kompressen worden gebruikt bij de behandeling van chronische aandoeningen. Ze hebben een myorelaxerend effect - ze ontspannen de spieren, verlichten stijfheid en verlichten reflexmatig de pijn.

IJspakkingen daarentegen worden gebruikt om zwelling en pijn te verminderen bij acute ontstekingen en stuwing, of om ontstekingen te voorkomen. Overleg met een arts is echter aan te raden.

Fysiotherapie is gericht op het opheffen van spieronevenwichtigheden, het versterken van verzwakte en het verlichten van overbelaste verkorte spieren, het verbeteren van de stabiliteit en mobiliteit van de schouder en het corrigeren van de functiestoornis zelf.

De revalidatiemedewerker gebruikt elementen van individuele therapeutische methoden. Binnen de schouder wordt vaak kinesiotaping gebruikt - het tapen van het beschadigde gebied met een therapeutische functionele tape om de zachte structuren van het segment te stabiliseren of te ontspannen.

Farmacologische behandeling

Voor schouderpijn worden meestal medicijnen gebruikt om de pijn, zwelling en ontsteking te verlichten. Dit kunnen algemene orale medicijnen zijn of topische crèmes voor pees-, spier- en gewrichtsontsteking.

Lokale toepassing van ontstekingsremmers (zoals corticosteroïden) in de vorm van een injectie is mogelijk.

Bij degeneratieve aandoeningen is injectie van chondroprotectieve middelen (stoffen die het kraakbeen ondersteunen en voeden) direct in het gewricht ook een optie. Bij pijnlijke aandoeningen kan behandeling met plaatselijke verdoving in combinatie met een ontstekingsremmer worden voorgeschreven.

Naast de conventionele medische behandeling kunnen patiënten met degeneratieve gewrichtsaandoeningen een methode proberen waarbij stamcellen lokaal worden aangebracht. Stamcellen maken deel uit van het lichaamseigen lichaam en hebben regeneratieve en genezende effecten voor het gewricht.

Chirurgische behandeling

De gekozen chirurgische ingreep is gebaseerd op de oorzaak van de pijn en disfunctie van het gewricht.

Dit kan het stabiliseren van de schouder zijn, het hechten van spier- en ligamentrupturen, het losmaken van verkalkte componenten, decompressie, vervanging door een kunstgewricht (endoprothese), vrijmaken van zenuwstructuren en vele andere.

Chirurgische behandeling is vooral geïndiceerd in het geval van verwondingen en fracturen, hoge mate van artrose, scheuren van zachte structuren of als de gezondheidstoestand niet verbetert met conservatieve en farmacologische behandeling.

Het herstel is individueel afhankelijk van het type ingreep.

Preventie van pijn in het schoudergewricht

Preventie van een gezonde functie van het schoudergewricht bestaat voornamelijk uit regelmatige passende oefeningen met de juiste techniek, herstel en het zoeken van professionele hulp bij de eerste tekenen van een aandoening of ziekte.

Als je niet weet welke oefeningen je moet kiezen, is het raadzaam om een fysiotherapeut, revalidatiearts of gediplomeerde trainer te raadplegen. Hij of zij zal je de juiste oefeningen aanraden voor jouw gezondheid en lichamelijke conditie.

Preventie van het schoudergewricht:

• Regelmatige en compenserende lichaamsbeweging
• Rekken van de verkorte spieren
• Juiste houding en hoofdhouding
• Voldoende regeneratie
• Voldoende inname van vitaminen en mineralen
• Regelmatige slaap van goede kwaliteit
• Een bezoek aan de dokter niet uitstellen in geval van pijn