Braken en misselijkheid na het eten: mogelijke oorzaken en behandeling

Wat zijn de meest voorkomende oorzaken van braken na het eten? Welke andere gezondheidsproblemen kunnen ermee gepaard gaan? Hoe zit het met de diagnose of behandeling?

Braken is een ongewenst verschijnsel waarbij voedsel vanuit de maag via de mondholte naar buiten wordt gebraakt. Het gaat gepaard met ongemak, buikkrampen en misselijkheid.

Er zijn verschillende redenen waarom het menselijk lichaam reageert met braken. Het mechanisme van braken, de oorzaken, de begeleidende symptomen, behandelingsmogelijkheden en veel andere interessante informatie vind je in dit artikel.

Hoe en waarom treedt braken op?

Braken (ook wel vomitus genoemd) is een defensieve reflex van het spijsverteringsstelsel waarmee het lichaam zich ontdoet van ongeschikte maaginhoud. Ongeschikt kan zijn overmatige hoeveelheden voedsel, chemisch en microbiologisch schadelijk/irriterend voedsel.

Braken is mogelijk door de opwaartse omgekeerde peristaltiek van de spijsverteringsbuis. Tegelijkertijd is het een acute en hevige samentrekking van de buikspieren. De samentrekking van de spieren brengt onaangename of pijnlijke krampen in de buikregio met zich mee.

De opdracht om te braken ontstaat na irritatie van het braakcentrum, dat zich in de medulla oblongata van het zenuwstelsel bevindt. Het centrum regelt de samentrekking van het middenrif, de buikspieren, de omgekeerde peristaltiek van het spijsverteringskanaal en de ontspanning van de sluitspier van de slokdarm.

Wanneer braken optreedt, sluiten de stembanden zich. Dit voorkomt dat het lichaam braaksel in de luchtwegen laat terechtkomen.

Braken wordt meestal voorafgegaan door een onaangenaam gevoel van misselijkheid (professioneel misselijkheid genoemd).

Er zijn 4 belangrijke mechanismen die het braakproces stimuleren:

1. Irritatie van mechanische/chemische receptoren in de tractus
2. De werking van toxines in de bloedbaan
3. Emotionele reacties
4. Irritatie van het evenwichtsorgaan

10x etiologie en mogelijke oorzaken van braken

De etiologie van braken na het eten is multifactorieel en kan het gevolg zijn van centrale of perifere zenuwaandoeningen, vergiftiging, intoxicatie, trauma, acute en chronische aandoeningen van het spijsverteringsstelsel, hormonale disbalans, psychogene factoren of lokale maagirritatie.

Langdurig terugkerend braken of acuut aspecifiek braken moet onmiddellijk met een arts worden besproken.

Hieronder staan voorbeelden van mogelijke oorzaken van braken en misselijkheid na het eten:

1. Dieetfout en ongeschikte voeding

Overmatige distensie (zwelling) van het spijsverteringskanaal kan mechanische receptoren irriteren. Snel eten (schrokken), te veel eten en gelijktijdige obstructie van het spijsverteringskanaal veroorzaken distensie van de maag en daaropvolgende zenuwimpulsen naar het braakmechanisme.

Voedingsfouten zijn ook de consumptie van ongeschikt voedsel, bijvoorbeeld voedsel waarvan de houdbaarheidsdatum is verstreken of besmet voedsel dat bepaalde ziekteverwekkers bevat die de chemoreceptoren van het maagdarmkanaal irriteren.

De meest voorkomende defecten zijn ondergekookt voedsel en onvoldoende gewassen besmet voedsel.

Begeleidende voedingsdefecten zijn buikpijn, krampen en een gevoel van misselijkheid.

2. Voedselintolerantie en allergie

Als je lijdt aan een voedselintolerantie (lactose, melkeiwit, gluten...) of voedselallergie (gluten, soort noten/fruit...), is braken een mogelijk symptoom vrij snel na het consumeren van het ongepaste voedingsmiddel of dieetcomponent.

Voedingsintoleranties gaan gepaard met buikpijn, krampen, problemen met de stoelgang, misselijkheid en braken. Bij allergieën kan ook een immuunallergische reactie zoals jeuk, zwelling van de sinussen of huiduitslag en eczeem worden waargenomen.

3. Psychogene factor

Een van de fundamentele uitlokkende mechanismen van braken is de emotionele factor. Overmatige stress, acute spanning, angst/depressie, ernstige emotionele spanning, reizen, enz.

Eetstoornissen zoals boulimia vallen hier ook gedeeltelijk onder. Bij boulimia zet de persoon na het eten opzettelijk aan tot braken om de maaginhoud te ledigen.

4. Besmettelijke en acute ziekten van het spijsverteringsstelsel

Bacteriële of virale infecties van het spijsverteringsstelsel veroorzaken braken, buikpijn, misselijkheid, algemene zwakte, hoofdpijn, problemen met de stoelgang en, in de meeste gevallen, een verhoging van de lichaamstemperatuur (koorts).

Acute ontsteking veroorzaakt door een ziekteverwekker in een deel van het spijsverteringskanaal(acute gastritis, darmgriep...) houdt meestal maar kort aan - gemiddeld 3 tot 5 dagen.

Het risico is overmatig vochtverlies en uitdroging van het organisme.

Pas op voor ernstige plotse pijn, braken zonder duidelijke oorzaak of andere niet-specifieke klinische symptomen. Het kan een blindedarmontsteking zijn en andere acute ziekten die een plotse gespecialiseerde behandeling noodzakelijk maken.

Diagnose van de exacte ziekteverwekker in het organisme en het instellen van deskundige behandeling met antibiotica of andere ondersteunende farmacotherapie is noodzakelijk.

5. Chronische aandoeningen van het spijsverteringsstelsel

Zelfs langdurige chronische aandoeningen van het spijsverteringsstelsel kunnen misselijkheid of braken veroorzaken. Deze aandoening gaat vaak gepaard met andere klinische symptomen zoals maagpijn, diarree/constipatie of krampen.

Chronische inflammatoire darmziekten, zoals colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn, kunnen ook spijsverteringsproblemen veroorzaken in de vorm van misselijkheid en braken als het verloop van de ziekte verergert of de darm irriteert.

Voorbeelden zijn het prikkelbare darmsyndroom en het prikkelbare buiksyndroom, waarbij overactiviteit en nerveuze gevoeligheid van het spijsverteringskanaal leiden tot een opgeblazen gevoel, buikkrampen, misselijkheid, braken of brandend maagzuur na het eten.

6. Irritatie door een chemische stof (alcohol, drugs...)

De consumptie van overmatige hoeveelheden alcohol kan schade en irritatie veroorzaken aan de chemische receptoren van het spijsverteringsstelsel. Alcohol heeft een directe invloed op het braakzenuwcentrum. Alcohol kan ook verkeerd reageren met maagzuur.

Zowel door consumptie als door irritatie van het reukcentrum door chemicaliën (toepassing van een gevaarlijke stof zoals een toxine, medicijn en bepaalde medicamenteuze behandelingen) kan het mechanisme van braken optreden.

7. Irritatie van het evenwichtssysteem

Het evenwichtsorgaan is het zintuig voor het balanceren van het hoofd en lichaam in de ruimte. Irritatie en stimulatie van het evenwichtsorgaan in het binnenoor kan een braakmechanisme veroorzaken.

Onvoorspelbare bewegingen, hoogtes, specifieke ongewone activiteiten, reizen in een voertuig of ziekte van het evenwichtssysteem kunnen leiden tot misselijkheid, kinetose en braken.

8. Neurologische ziekte

Sommige ziekten van het zenuwstelsel kunnen de braakcentra rechtstreeks irriteren, zoals hersenvliesontsteking, encefalitis, hersenzwelling, migraine, hersenschudding, hersenbloeding, hersentumoren of intracraniële hypertensie (verhoogde druk en spanning).

Dit zijn echter ziekten en medische aandoeningen die een gespecialiseerde diagnose en behandeling door een arts vereisen.

9. Begeleidend symptoom van een andere ziekte

Aangezien braken een vrij wijdverspreid klinisch symptoom is, kan het ook verband houden met ziekten buiten het zenuwstelsel en het spijsverteringsstelsel.

Voorbeelden zijn ontsteking en ziekte van de nieren, cholecystitis, kanker en het resultaat van bepaalde medicamenteuze behandelingen, chemotherapie of radiotherapie.

10. Zwangerschap

Een kenmerkend gezondheidsprobleem tijdens de zwangerschap is de zogenaamde ochtendmisselijkheid (deze komt echter niet alleen 's ochtends voor), die braken kan veroorzaken. Misselijkheid treedt ook op na het eten van voedsel.

Deze aandoening wordt veroorzaakt door hogere niveaus van het vrouwelijke hormoon progesteron, dat ook de productie van maagsappen en de motiliteit (beweeglijkheid) van de maagwand vermindert.

Zwangerschapsmisselijkheid manifesteert zich meestal vooral in het eerste trimester van de zwangerschap, waarna het geleidelijk verdwijnt. Controle door een gynaecoloog/verloskundige is echter noodzakelijk.

Overzicht van mogelijke oorzaken van het gevoel van misselijkheid en braken:

• Consumptie van overmatige hoeveelheden voedsel
• Consumptie van ongepast besmet voedsel
• Langdurig ongepast dieet en levensstijl
• Onvoldoende verwerking van voedsel in de mond
• Overmatig alcoholgebruik
• Vergiftiging en intoxicatie door een ongepaste stof
• Voedselallergie en -intolerantie
• Eetstoornissen
• Bijwerking van medicijntherapie
• Psychologische factor (stress, reizen, angst...)
• Lage bloeddruk
• Reactie op sterke geur
• Acute en chronische ziekten van het spijsverteringsstelsel
• Ontstekingsziekten van het darmkanaal
• Prikkelbare darm/maagsyndroom
• Migraine en hoofdpijn
• Evenwichtsstoornis in het middenoor
• Begeleidend symptoom van een andere ziekte
• Zwangerschapsperiode van een vrouw
• Hormonale verandering in het kader van PMS

Begeleidende symptomen en uitingen van braken

Braken is een ongewenst verschijnsel dat vaak andere symptomen en tekenen met zich meebrengt. Hun aanwezigheid en combinatie hangt af van de etiologie en oorzaak van het braken. Maar wanneer moet medische hulp worden gezocht?

Mogelijke begeleidende symptomen:

• Buikpijn
• Buikkrampen
• Misselijkheid
• Hoofdpijn en migraine
• Duizeligheid
• Droge mond
• Onaangename slechte adem
• Overmatig zweten
• Verminderde frequentie van ontlasting
• Verhoogde lichaamstemperatuur
• Algemene zwakte en overmatige vermoeidheid
• Stress en angstgevoelens
• Uitdroging

Wanneer moet medische hulp worden ingeroepen?

• Plotselinge acute aanvallen van braken die langer dan 12 uur duren
• Langdurig braken en misselijkheid
• Als het om een pasgeborene gaat
• Zich flauw voelen
• Braaksel bevat bloed
• Braaksel bevat zwarte stolsels
• Als de oorzaak medicijnen kunnen zijn die je moet nemen
• Consumptie van giftig voedsel
• Het consumeren van onbewerkt risicovol voedsel
• Het consumeren van drugs, giftige stoffen of overmatige hoeveelheden alcohol
• Overmatig verhoogde lichaamstemperatuur (koorts)
• Reisgeschiedenis uit tropische landen

Braken bij jonge kinderen

Kinderen en volwassenen hebben hetzelfde braakmechanisme. Als het centrale zenuwstelsel een gevoel van irritatie van de maag krijgt, wordt de maaginhoud uitgestoten.

Kinderen braken echter iets vaker dan volwassenen, wat te wijten is aan een gevoeliger immuunsysteem.

Braken (oprispingen) na borstvoeding of kunstvoeding is een normaal en natuurlijk verschijnsel dat geleidelijk verdwijnt naarmate het kind zich ontwikkelt.

Als het kind echter vaak moet overgeven of andere tekenen van ziekte vertoont (koliek, diarree, bloed en slijm in de ontlasting, verhoogde temperatuur, enz.

Mogelijke redenen waarom kinderen aspecifiek braken:

• Ziekten van maag en darmen (gastro-enteritis, darmgriep...)
• Voedselallergie
• Andere infecties (meningitis, longontsteking, middenoorontsteking...)
• Hersenschudding
• Voedselvergiftiging

Wanneer moet ik met mijn kind naar de dokter?

• Als het een pasgeborene is
• Als het braken en de buikpijn langer dan een paar uur duren
• Als er bloed of zwarte aanslag in het braaksel zit
• Als het braaksel heldergroen van kleur is
• Als de baby zijn/haar hoofd heeft gestoten of verwond
• Als de baby koorts of andere tekenen van ziekte heeft
• Als het kind vage klinische symptomen vertoont
• Als het een risicokind is met geassocieerde diagnoses.

Wat zijn de risico's van braken bij een kind? Risico's van terugkerende aandoening

Diagnose van braken

De diagnose wordt gesteld door een huisarts of specialist (gastro-intestinoloog).

De basisdiagnose bestaat uit het afnemen van een uitgebreide anamnese van de patiënt, het onderzoeken van de patiënt door middel van aspiratie, luisteren, palpatie en het beoordelen van de klinische symptomen van de patiënt.

Als onderdeel van de anamnese richt de onderzoeksarts zich voornamelijk op ziekten van het spijsverteringsstelsel, neurologische of auto-immuunziekten en familiegeschiedenis. Instrumentele ultrasonografie van de buikorganen komt vaak voor.

Bij verdenking op een infectieziekte moet een bloedmonster van de patiënt worden genomen om de veroorzaker te bepalen voor behandeling met antibiotica.

Als het braken na dieetmaatregelen, medicamenteuze therapie en rustregime niet binnen korte tijd ophoudt, is een uitgebreide diagnose noodzakelijk.

Bij verdenking op chronische ontstekingsziekten van het maagdarmkanaal, voedselintoleranties/allergieën en andere ziekten wordt endoscopische beeldvorming van het spijsverteringsstelsel uitgevoerd.

Urine- en ontlastingmonsters kunnen ook in het laboratorium worden onderzocht.

Als een ziekte van een ander intern systeem van het lichaam wordt vermoed, wordt de patiënt onderzocht door een neuroloog of een andere geschikte specialist.

De differentiële diagnose van braken is echter uitdagend vanwege de multifactoriële oorzaak.

Behandelopties voor braken

Het bepalen van de behandeling hangt af van de diagnose en de oorzaak van het braken. In de context van een dieetfout wordt in de meeste gevallen een conservatieve thuisbehandeling voorgeschreven in de vorm van een kortdurend dieet, aanpassing van de levensstijl en een rustregime.

Thuismaatregelen omvatten, maar zijn niet beperkt tot:

• Voldoende drinken (gewoon water, thee).
• Een kortdurend dieet dat het spijsverteringskanaal niet belast.
• Farmacotherapie om misselijkheid onder controle te houden zoals aangegeven door een arts.
• Rust en het vermijden van fysieke en mentale inspanning.

Een geschikt dieet bij braken bestaat uit voedingsmiddelen die zo min mogelijk belastend zijn voor het spijsverteringskanaal. Vet, zwaar voedsel, zuivelproducten, alcohol, koffie en gekruid voedsel moeten worden vermeden.

Zodra de maag langzaam tot rust is gekomen, is het aan te raden om te beginnen drinken in kleine slokjes - idealiter gewoon water, gezoete thee of cola. Voldoende inname van suiker en zout is noodzakelijk vanwege het grote vochtverlies uit het lichaam.

Een zelfbereid dieet is geschikt:

• Bananen
• Koekjes/suikers
• Droge witte broodjes
• Cornflakes
• Gekookte aardappelen/rijst
• Droge pasta
• Gekookte wortelen
• Magere kippenbouillon
• Gekookt mager kippenvlees

Lees ook:
Wat is het juiste dieet voor diarree, constipatie of braken? Hoe ze te stoppen?

Als braken wordt veroorzaakt door een ziekteverwekker (bacterie, virus), dan is de patiënt aangewezen op medische behandeling in de vorm van antibiotica en andere geneesmiddelen die de klinische symptomen van de ziekte verlichten.

Als onderdeel van de behandeling van braken kan de arts de patiënt geneesmiddelen voorschrijven die misselijkheid en het gevoel van braken onderdrukken.

In geval van ernstige uitdroging wordt de patiënt voor een korte periode opgenomen in het ziekenhuis voor intraveneuze aanvulling van vocht en voedingsstoffen in het lichaam.

Na een gastro-intestinale infectie of overmatig braken is het raadzaam om probiotica in te stellen om de spijsvertering te bevorderen en de bacteriële darmflora in evenwicht te brengen.

In het geval van bevestigde chronische ontstekingsziekten van het maagdarmkanaal of voedselallergieën wordt de behandeling gespecificeerd op basis van de specifieke diagnose.

Deze omvat veranderingen in levensstijl, dieetmaatregelen op lange termijn, medicatie en regelmatige controle door een gastro-intestinoloog.

Als een neurologische of andere specifieke diagnose wordt bevestigd, krijgt de patiënt een individuele behandeling door de behandelend specialist.