Botverdunning: wat zijn de oorzaken? Kan het worden beïnvloed door voeding?

Botverdunning treedt op wanneer er verlies is van botmassa. Als deze botmassa niet wordt vernieuwd en er geen nieuw bot wordt aangemaakt, ontstaat er een ziektetoestand.

Tijdens het leven van een persoon is geleidelijke botopbouw en regeneratie normaal. Een deel van de oude botmassa wordt voortdurend afgebroken en er wordt nieuw botweefsel gevormd om het te vervangen.

Als gevolg van ziekte of veroudering kan deze vernieuwing verstoord zijn. De meest voorkomende oorzaak van botdunning is ouderdom.

Leeftijd en geslacht

Op oudere leeftijd wordt oud botweefsel slechts in zeer beperkte mate vervangen door nieuw weefsel, vooral bij mensen ouder dan 70. Botverdunning maakt botten ook gevoeliger voor breuken of andere verwondingen.

Breuken kunnen zelfs optreden bij schijnbaar onschuldige stoten. Bij vrouwen kan overmatige botdunning ook optreden door de afwezigheid van het hormoon oestrogeen na de overgang (menopauze).

Botziekten

Botdunning is ook typisch voor een spier- en skeletaandoening genaamd osteoporose, een stofwisselingsziekte van het botweefsel waarbij de hoeveelheid botmassa en de kwaliteit van het bot afneemt.

Osteoporose komt meestal voor bij vrouwen en uit zich meestal in rugpijn en een afname in lengte. Osteoporose kan ook veroorzaakt worden door een calciumtekort. Vaak gaat osteoporose gepaard met scoliose.

Primaire osteoporose kan primair of secundair zijn. Primaire osteoporose wordt onderverdeeld in type I en type II. Het eerste type treedt op na de menopauze en wordt ook bepaald door de leeftijd. Het komt meestal voor tussen 55 en 65 jaar.

Het tweede type is seniele osteoporose, die optreedt na de leeftijd van 70. Het andere type is idiopathische osteoporose, die op elke leeftijd optreedt en waarvan de oorzaak onbekend is.

Secundaire osteoporose wordt veroorzaakt door ziekte. Het kan endocrien, erfelijk, diabetes, malabsorptie, tumor zijn. Een van de oorzaken is langdurige immobilisatie.

Manifestaties van osteoporose zijn soms niet waarneembaar. Ze worden vaak incidenteel ontdekt tijdens röntgenonderzoek. De belangrijkste kenmerken zijn onder andere

• vervorming van de figuur
• vervorming van de kromming van de wervelkolom
• vermindering van de hoogte (zelfs meer dan 10 cm)
• pijn, die wordt verergerd door beweging en overbelasting
• pijn in de wervelkolom, vooral bij lang staan, lopen, van houding veranderen
• plotselinge, scherpe pijn in de onderste thoracale en bovenste lumbale wervelkolom
• frequente breuken van het dijbeen, opperarmbeen, pols en wervels

Welke andere ziekten hebben nog invloed op het dunner worden?

Ook verschillende soorten nierziekten of reumatische aandoeningen hebben een invloed op de ontwikkeling van osteoporose. Sommige ziekten van het spijsverteringsstelsel hebben ook een invloed op botverdunning. Dit is bijvoorbeeld het geval bij hemochromatose.

Dit is een ziekte van de lever die veroorzaakt wordt door overmatige afzetting van ijzer in de weefsels in de vorm van ferritine en hemosiderine. Vervolgens treedt er ook toxische schade op aan deze weefsels. Zo kan er ook afzetting optreden in de gewrichten en botten en deze beschadigen.

Een ander probleem is coeliakie, een aandoening van het spijsverteringsstelsel waarbij de darmen een mengsel van eiwitten, gluten genaamd, niet kunnen verwerken. Het is een chronische auto-immuunziekte van de darmen.

Er is botpijn, gewrichtspijn, verminderde opname van vitaminen uit de darm in het beenmerg en er is ook een afbraak van calcium uit de botten. Er is dus een metabole predispositie voor dunner wordende botten.

De ziekte van Crohn en colitis ulcerosa zijn hier voorbeelden van. In dit geval is er zelfs sprake van aparte ziekten in de vorm van metabole osteopathie of osteomalacie.

Zelfs bij sommige endocrinologische ziekten zijn er problemen met botverdunning en de kwaliteit van het botweefsel zelf, bijvoorbeeld bij het syndroom van Cushing.

Deze ziekte wordt gekenmerkt door een verhoogde productie van cortisol. Cortisol is een steroïdhormoon dat nodig is voor de regulatie van de koolhydraatstofwisseling. Als gevolg van de verhoogde cortisolspiegels zijn er echter ook problemen met de calciumstofwisseling, wat op zijn beurt leidt tot dunner wordende botten.

Osteoporose kan ook worden veroorzaakt door een schildklier- of bijschildklieraandoening, wat eigenlijk een endocriene aandoening is.

Nieraandoeningen

De nieren kunnen ook een effect hebben op botverdunning en botkwaliteit. Een nierontsteking kan bijvoorbeeld ook deze botkwaliteitsstoornis in het lichaam veroorzaken. De nieren hebben de taak om het bloed te reinigen van afvalstoffen en producten. Als ze ontstoken raken en falen, kunnen ze deze functie niet volledig uitvoeren. Als de nieren chronisch falen, kunnen ook andere ziekten zoals bloedarmoede of botproblemen in het lichaam optreden.

Botverdunning ook bij anorexia

Botverdunningsproblemen komen ook voor bij eetstoornissen, zoals anorexia. Dit zijn psychologische eetstoornissen waarbij iemand probeert af te vallen. Om deze reden weigert hij of zij voedsel en voeding of probeert hij of zij overmatig te bewegen of op een andere manier verteerd voedsel uit het lichaam te verdrijven. Door de beperking van de hoeveelheid, maar ook de kwaliteit van het voedsel, ontstaan verschillende voedingsstoornissen. Uitdroging, stofwisselingsstoornissen en een afname van de botdichtheid komen tot uiting.

Geneesmiddelen met een negatief effect

Sommige geneesmiddelen hebben ook een effect op botverdunning. Dit zijn voornamelijk vertegenwoordigers van glucocorticoïden. Ze worden gebruikt vanwege hun ontstekingsremmende werking.

Sommige anti-epileptica en antidepressiva hebben een negatief effect op de botten. Sommige geneesmiddelen die bij kanker worden gebruikt en ook immunosuppressiva hebben een vergelijkbaar effect.

Levensstijl en botten

De levensstijl heeft ook een negatieve invloed op de botkwaliteit. Minder lichaamsbeweging draagt negatief bij. Een tekort aan calcium en vitamine D in de voeding is even ernstig. Dat geldt ook voor alcohol en roken.