Welke gezondheidscomplicaties veroorzaakt diabetes? Zelfs verwaarloosd en onbehandeld

Diabetes mellitus is een ziekte die wordt gekenmerkt door een stoornis in de suikerstofwisseling. Het risico is vooral te wijten aan de chronische, langdurige complicaties die diabetes mellitus veroorzaakt.

En het ergste geval is verwaarloosde en onbehandelde diabetes.

Je vraagt je vaak af:
Wat is diabetes?
Hoe ontstaat het en wat zijn de oorzaken?
Wat zijn de complicaties?

We onderscheiden twee soorten van deze ziekte.

Diabetes mellitus

Diabetes type 1 is eigenlijk een tekort aan insuline door een auto-immuunreactie van het lichaam tegen de cellen waarin insuline wordt aangemaakt.

Het immuunsysteem vernietigt deze cellen, waardoor er niet genoeg insuline kan worden aangemaakt om de suiker af te breken. De suikerspiegel stijgt hierdoor. Het begint rond de leeftijd van 15 jaar, maar ook pasgeborenen en ouderen kunnen worden getroffen.

De oorzaak is onduidelijk. Het komt bijvoorbeeld ook voor bij primaire hypertensie, d.w.z. hoge bloeddruk. Er wordt een genetische basis verondersteld. Iemand met dit type diabetes is afhankelijk van levenslang insulinegebruik.

Diabetes type 2 is zogenaamde verworven diabetes.

Het wordt gekenmerkt door een gebrek aan insulinewerking in combinatie met een overmatige insulineproductie. Het uit zich door een zogenaamd relatief insulinetekort. Het wordt veroorzaakt door resistentie van de cellen tegen insuline, d.w.z. de cellen waarin insuline wordt geproduceerd. Deze reageren niet meer op een verhoogde bloedsuikerspiegel en produceren geen insuline.

Deze ziekte heeft een hoge genetische aanleg, maar ontstaat ook als gevolg van een verhoogde voedselinname en een gebrek aan lichaamsbeweging. Overgewicht en een algemene ongezonde levensstijl zijn dus factoren. Het kan echter ook ontstaan als complicatie van andere ziekten.

Daarom manifesteert het zich meestal pas op volwassen leeftijd. Patiënten beginnen de behandeling met een dieet. Indien nodig schakelen ze over op een orale antidiabetische behandeling.

Hoe je moet eten met diabetes, lees je in ons artikel.

Complicaties van diabetes

Suiker is nodig voor het goed functioneren van de skeletspieren en de hersenen. Het voorziet ze van energie om te werken. Wanneer het echter niet kan worden afgebroken om voldoende te worden gebruikt, veroorzaakt het een probleem.

Er ontstaat een teveel.

Dit is de basis voor een ziekte die diabetes mellitus wordt genoemd. Er zijn andere complicaties aan verbonden die worden veroorzaakt door verhoogde suikerspiegels. Deze zijn voornamelijk te wijten aan de langetermijneffecten op het menselijk lichaam.

Als bepaalde behandelingsprincipes echter niet goed worden opgevolgd of onderschat, kan er ook een acute verlaging van de suikerspiegel optreden. Dit is veel gevaarlijker.

Daarom moeten patiënten met diabetes de levensstijl en alle aspecten en principes van de behandeling volgen. Niets mag worden onderschat.

Complicaties van diabetes worden in principe onderverdeeld in acuut en later chronisch.

Interessante informatie is ook te vinden in de volgende artikelen:
Bloedsuikerspiegel- wat zijn de waarden
Dieet bij diabetes - geschikte en ongeschikte voeding

Hypoglykemie

Hypoglykemie is een van de meest acute en levensbedreigende complicaties van diabetes en komt vaak voor bij patiënten die met insuline worden behandeld.

Bloedglucosewaarden liggen meestal tussen 3,9 en 5,6 mmol/l.

Patiënten met diabetes mellitus zijn gewend aan hogere waarden omdat hun bloedsuikerspiegel hoger is door de ziekte.

Een veel voorkomende oorzaak is onvoldoende voedselinname na het toedienen van insuline. Zo heeft insuline een grote hoeveelheid suiker afgebroken en is de opname ervan verminderd door het gebrek aan voedsel.

Het wordt ook veroorzaakt door alcohol.

Suiker wordt vooral gebruikt door de cellen van de spieren en de hersenen. Als er een tekort is, kan dit leiden tot bewusteloosheid. Diabetici moeten onmiddellijk na het innemen van insuline eten. Als dit niet gebeurt, kan er vrij snel hypoglykemie optreden.

Het uit zich in eerste instantie als een mentale stoornis.
Iemand kan gedesoriënteerd raken en dingen zeggen die niet logisch zijn.
Daarnaast kunnen lichamelijke zwakte, hoofdpijn, koud zweet of een hongergevoel optreden.
Als de suikerspiegel te laag wordt, kunnen stuiptrekkingen of zelfs bewusteloosheid optreden.

Dit wordt hypoglykemisch coma genoemd. Dit symptoom komt vaker voor bij type 1-diabetes.

Als de symptomen in een vroeg stadium worden herkend, is het raadzaam om de patiënt voedsel met een hoge glykemische index te geven. Dit zijn voedingsmiddelen die eenvoudige suikers bevatten en dus snel in het lichaam worden opgenomen. Bijvoorbeeld suikerklontjes, snoeprepen, vruchtensap enzovoort zijn geschikt. Als bewusteloosheid is opgetreden of de toestand niet verbetert, moeten de medische hulpdiensten worden gebeld.

Insuline mag nooit worden toegediend in een hypoglykemische toestand.

Je kunt ook meer lezen in het tijdschriftartikel over hypoglykemie.

Hyperglykemie

Dit is een acute aandoening bij diabetes. Het verwijst naar een verhoogde bloedsuikerspiegel boven het normale bereik. De bovengrens is ongeveer 5,6 mmol/l bij niet-diabetici.

Na een maaltijd neemt de glykemie toe en daalt geleidelijk naarmate de suikers worden afgebroken. Bij mensen met diabetes daalt deze waarde echter maar heel langzaam. Een aanzienlijk hogere suikerwaarde kan de diabetespatiënt in gevaar brengen voor verstoring van het zuur-base-evenwicht.

Lees meer over het zuur-base-evenwicht in ons artikel.

Het wordt veroorzaakt door onvoldoende of onjuiste insulinetoediening, maar ook door het missen van een dosis insuline. Bij een niet-diabetespatiënt kan dit zich uiten in de ontwikkeling van diabetes.

Het uit zich in een droge mond, dorst en veelvuldig plassen. Samen met de urine worden ook mineralen uit het lichaam gespoeld.

Hyperglykemie kan worden verminderd door de voorgeschreven dosis insuline toe te dienen. Sporten wordt afgeraden vanwege de ontwikkeling van ketoacidose.

Omdat suiker niet wordt afgebroken, kan het lichaam er geen energie uit halen voor de cellen. Bij langdurige hyperglykemie gaat het die energie uit een andere bron halen, namelijk vetten. Bij de afbraak daarvan worden energie en ketonlichamen geproduceerd. Deze veroorzaken een daling van de pH-waarde in het bloed. Zo ontstaat diabetische ketoacidose.

Veelgestelde vragen over hyperglykemie in het tijdschriftartikel.

Diabetische ketoacidose

Deze ontstaat als gevolg van langdurige hyperglykemie, door het vrijkomen van ketonlichamen in de bloedbaan bij de afbraak van vetten. Het risico op de ontwikkeling ervan wordt verhoogd door een bijna volledig gebrek aan insuline en verhoogde niveaus van stresshormonen.

Het kan ook optreden bij patiënten die zich niet aan hun insulinedosering houden of bij diabetici die een longontsteking of nierinfectie hebben ontwikkeld.

Het is een levensbedreigende aandoening die onbehandeld leidt tot een metabolische ineenstorting en een hyperglycemisch coma.

Het uit zich vaak met een acetonachtige halitose, waardoor het voor sommigen lijkt alsof de patiënt bedwelmd is door alcohol.

De symptomen van ketoacidose zijn vrij uitgebreid, zoals

• extreme vermoeidheid
• extreme dorst ondanks voldoende vochtinname
• veelvuldig urineren
• acetonachtige geur uit de mond
• ademhaling is aanvankelijk snel en oppervlakkig, maar wordt geleidelijk langzamer en dieper
• verlies van lichaamsgewicht
• gistinfecties
• psychologische prikkelbaarheid
• gevoel van braken
• pijn in de schouders, borst en nek

Deze symptomen kunnen escaleren tot de patiënt bewusteloos raakt. De hulpdiensten moeten onmiddellijk worden gebeld.

Chronische complicaties van diabetes

Chronische complicaties van diabetes worden onderverdeeld in specifieke en aspecifieke.

De volgende tabel toont de verdeling van chronische complicaties van diabetes mellitus

Macroangiopathie is een aandoening van de grote bloedvaten, microangiopathie van de kleine bloedvaten. Dit leidt dan tot complicaties van de diabetes van die aard.

Diabetische retinopathie

Dit is een aantasting van de bloedvaten die het netvlies van het oog voeden. Het behoort tot de aantastingen van kleine bloedvaten, d.w.z. microangiopathieën.

Deze bloedvaatjes raken beschadigd door de verhoogde suikerspiegel. Ze raken verstopt en het netvlies van het oog raakt leeggebloed.

Er beginnen zich nieuwe bloedvaatjes te vormen, die de oorspronkelijke gesloten bloedvaatjes omzeilen. De nieuwe bloedvaatjes zijn niet van dezelfde kwaliteit. Er lekt bloed door de verzwakte wand. Het netvlies bloedt of zwelt op. Dit zijn de symptomen van de ernstigste vorm, de zogenaamde proliferatieve retinopathie.

Er zijn drie soorten vasculaire aandoeningen van het netvlies: verstopping van de bloedvaten, vergroting van de bloedvaten of hun neoplasma.

Deze complicatie van diabetes veroorzaakt bijna geen pijn bij de patiënt.

De manifestaties zijn verschillend:

• verslechtering van het gezichtsvermogen door zwelling op het punt van het scherpste zicht
• afname van het vermogen om kleuren te onderscheiden
• de patiënt ziet kleine zwarte puntjes voor de ogen
• vervorming van het beeld
• wegvallen van een deel van het beeld

Risicofactoren voor retinopathie bij diabetici zijn onder andere: hoge bloeddruk, roken, alcohol drinken, hormonale anticonceptiemiddelen, vetstoornissen in het bloed, slechte compensatie voor diabetes.

Elke diabetespatiënt moet minstens één keer per jaar een oogonderzoek ondergaan.

De behandeling van retinopathie bestaat voornamelijk uit het verlagen van de bloeddruk en de bloedvetten en het stabiliseren ervan en het metabolisch compenseren van diabetes. Voor de eigenlijke behandeling van het netvlies wordt een laser gebruikt. De methode heet fotocoagulatie. Dit vernietigt nieuw gevormde inferieure bloedvaatjes. Dit voorkomt dat ze barsten en bloed lekken in het netvlies.

Diabetische nefropathie

Dit is schade aan de nieren.

Het is een van de gevaarlijkste chronische complicaties van diabetes. Het ontstaat door schade aan kleine bloedvaten en behoort dus tot de groep van diabetische microangiopathieën.

Het wordt meestal veroorzaakt door inadequate of verwaarloosde behandeling en komt voor bij zowel type 1- als type 2-diabetes.

Diabetische nefropathie komt voor bij bijna 40% van de diabetici.

Het kan tot 15 jaar duren om zich te ontwikkelen vanaf de diagnose van diabetes tot de eerste symptomen. In het begin manifesteert het zich door een verhoogd eiwitgehalte in de urine. Dit wordt opgenomen uit de kleine bloedvaten van de nieren die beschadigd zijn door diabetes. Dit staat bekend als microalbuminurie.

Dit kan alleen worden opgespoord met urinetests. Daarom moeten diabetici uit voorzorg hun urine regelmatig laten onderzoeken. Als er binnen twee tot vier weken twee positieve resultaten worden geregistreerd, kan er worden gesproken van microalbuminurie. Dit moet natuurlijk worden bevestigd met verdere niertests.

Andere factoren die diabetische nefropathie veroorzaken zijn hoge bloeddruk, roken of een hoog vetgehalte in het bloed. Als de ziekte echter nog wordt ontdekt in het stadium van microalbuminurie, is er een grotere kans op een succesvolle behandeling.

De complicaties van diabetes die gepaard gaan met nierschade kunnen op de volgende manieren worden voorkomen:

• stabiliseer de bloeddruk op de juiste waarden
• ideale bloedsuikerspiegel handhaven
• verlaag het vetgehalte in het bloed als dit verhoogd is
• verminder de eiwitinname via de voeding, idealiter minder dan 10% van de totale dagelijkse energie-inname
• geen nicotine gebruiken
• regelmatige onderzoeken en controles uit te voeren

In ons volgende artikel lees je hoe je voor je nieren kunt zorgen.

Diabetische neuropathie

Dit is zenuwbeschadiging bij diabetici.

Het ontstaat door een langdurig verhoogde bloedsuikerspiegel. Deze breekt af en produceert gifstoffen die schadelijk zijn voor zenuwcellen. Hierdoor verstoren ze het zenuwvezelproteïne myeline, waardoor de cel zelf beschadigd raakt.

Het verschijnt als een perifere neuropathie, die gepaard gaat met pijn in de ledematen. Het kan echter ook een zogenaamde autonome neuropathie zijn, die gepaard gaat met hart- en vaataandoeningen of aandoeningen van het spijsverterings- en uitscheidingsstelsel. Deze vorm komt meestal voor bij jongere diabetici.

Het uit zich door typische symptomen zoals:

• paresthesie van de ledematen (tintelingen)
• dysesthesie van de ledematen (verminderde tastzin)
• verminderd gevoel in de ledematen
• pijn in de ledematen in rust
• verminderde pijnperceptie
• spierzwakte

De tintelingen in de ledematen, zowel onder- als bovenbenen, beginnen vanaf de vingertoppen en ontwikkelen zich geleidelijk naar de knieën of ellebogen.

Diabetische voetsyndroom en diabetische voetpijn

Deze ziekte wordt veroorzaakt door schade aan de bloedvaten en zenuwen van de onderste ledematen en is het gevolg van permanent verhoogde bloedglucosespiegels. De onderliggende oorzaak is diabetische polyneuropathie.

Hierdoor ontwikkelen de benen zweren of gangreen, d.w.z. het afsterven van niet-genezen delen van de onderste ledematen. Dit gebeurt geleidelijk door beschadiging van de kleine bloedvaten, die zich vooral in de vingers bevinden.

Zweren ontstaan op de plaatsen waar de druk het grootst is, vooral op de voeten.

In de tabel geven we een overzicht van de risicofactoren voor de ontwikkeling van ulcera aan de onderste ledematen bij diabetische voetsyndroom

Diabetici moeten hun onderste ledematen extra verzorgen. Daarom moeten ze bepaalde richtlijnen volgen:

• Neem 3 keer per week een voetbad van 3 minuten met een watertemperatuur van 30 tot 35 °C.
• gebruik geen zeep of producten op alcoholbasis die de huid uitdrogen
• droog de voeten goed af na het bad, ook tussen de tenen
• smeer je voeten elke dag in met vette crème
• gebruik geen ondoordringbare pleisters op schaafwonden en likdoorns
• het is beter om nagels te vijlen, niet om ze te knippen
• nagels moeten recht worden gevijld
• controleer op ontstekingen of schimmelziekten op de nagels en tussen de tenen (roodheid of wit laagje)
• controleer de onderkant van de voeten (gebruik een spiegel)
• zelfs de kleinste verwondingen moeten door een arts worden behandeld
• oefen de onderste ledematen elke dag, in ieder geval door de tenen vast en los te klemmen
• draag geschikt schoeisel waarin de voeten niet bekneld raken
• maak, indien mogelijk, minstens één keer per dag een wandeling van 30 minuten
• draag witte katoenen sokken (deze absorberen zweet goed en tonen bloedvlekken van verwondingen, zelfs in de zomer)
• ga nooit op blote voeten