Wat zijn de behandelingsmogelijkheden voor multiple sclerose?

Multiple sclerose (MS) is een ernstige, inflammatoire, neurodegeneratieve ziekte die voornamelijk voorkomt bij een jonge populatie. De ziekte is typisch geografisch verspreid.
Het ontstekingsproces in het centrale zenuwstelsel verstoort de myelinescheden, de bekleding van de zenuwvezels.
Onbeschermde zenuwvezels worden verder beschadigd door de ontsteking en sclerotiseren.

Er zijn niet één maar meerdere van deze verspreide ontstekingshaarden in de hersenen en het ruggenmerg, vandaar de naam multiple sclerose.

Ziekteverschijnselen en behandeling

De symptomen van multiple sclerose zijn in het begin niet specifiek. Onverklaarbare vermoeidheid overheerst meestal.

Met de progressie van de aandoening nemen de meest uiteenlopende symptomen, die bij verschillende patiënten individueel zijn, toe.
De verscheidenheid aan symptomen is te wijten aan de verschillende lokalisatie van de ontstekingshaarden bij individuele patiënten - het zogenaamde heterogene beloop.

TIP: Ken de waarschuwingssignalen van multiple sclerose

Er is nog geen genezing voor de ziekte als zodanig, maar er zijn verschillende medicijnen beschikbaar om de ontwikkeling van de ziekte en het aantal terugvallen te verminderen en de symptomen te verlichten.
Veel medicijnen bevinden zich in de onderzoeksfase.

Naast medicatie hebben patiënten de mogelijkheid van plasmaferese en beenmergtransplantatie, een stamceltherapie.

Een belangrijk onderdeel van de behandeling van multiple sclerose is neurorevalidatie en fysiotherapie onder begeleiding van een specialist.

Kan multiple sclerose behandeld worden? Wanneer en welke therapie is geschikt?

Tot nu toe is er geen genezing voor multiple sclerose!

Multiple sclerose is een lastige, progressieve ziekte met zeer ongunstige vooruitzichten. Er bestaat nog geen behandeling voor deze ziekte als zodanig.

Het doel van medicamenteuze behandeling is alleen het verminderen van invaliditeit. De toegediende medicijnen minimaliseren het aantal terugvallen en vertragen tot op zekere hoogte de progressie van de aandoening.

Het doel van al het eerdere en lopende onderzoek is om een medicijn te vinden dat het ontstekingsproces in het centrale zenuwstelsel stopt en tegelijkertijd de remyelinisatieprocessen van de beschadigde zenuw activeert (herstel van de myelineschede op het beschadigde axon).

Behandeling van terugvallen bij multiple sclerose

Een terugval betekent het opnieuw verschijnen van een symptoom of een hele reeks symptomen. Een plotselinge verergering van de symptomen wordt ook als een terugval beschouwd.

Multiple sclerose wordt gekenmerkt door de afwisseling van terugvallen en remissies. Remissie is daarentegen de verlichting van de ziektesymptomen tot ze verdwijnen.

Behandeling om de progressie van de ziekte te vertragen

Bij de behandeling van multiple sclerose worden eerstelijns en tweedelijns modificerende geneesmiddelen gebruikt. Dit zijn geneesmiddelen die behoren tot een groep die DMT (disease modifying therapy) wordt genoemd.

Patiënten die deze therapie hebben ondergaan, hebben iets minder kans op snelle ziekteprogressie dan onbehandelde patiënten.

Het wordt ook gebruikt om terugvallen te onderdrukken. Agressieve behandeling met DMT vermindert het aantal terugvallen aanzienlijk en vertraagt de vorming van nieuwe laesies.

Belangrijk: DMT-gebruik gaat echter gepaard met bepaalde gezondheidsrisico's. Zoals elk geneesmiddel heeft het bijwerkingen zoals hoofdpijn, rugpijn, verhoogde leverenzymen, griepachtige symptomen en sinusitis. Ernstiger bijwerkingen zijn hartritmestoornissen (AV-blok), maculair oedeem en verschillende infecties.

Corticosteroïden - geneesmiddelen van de moderne generatie

Corticosteroïden worden beschouwd als de geneesmiddelen van de moderne generatie. Hun ontdekking wordt beschouwd als een van de grootste mijlpalen van de geneeskunde. Tot op heden zijn de moleculen van dit geneesmiddel onmisbaar.

Ze hebben een ontstekingsremmende, zwellingremmende en immunosuppressieve werking. Ze worden gebruikt om zenuwontstekingen te onderdrukken, waardoor het aantal terugvallen afneemt.

Bij aanvallen wordt methylprednisolon (solu-medrol) in de ader toegediend in een dosis van 0,5 g. Vervolgens wordt methylprednisolon of prednison in tabletvorm toegediend, waarbij de dosis geleidelijk wordt verlaagd totdat het geneesmiddel helemaal wordt weggelaten.

• Solu-medrol is belangrijk bij ontstekings- en immuunprocessen in het lichaam. Het onderdrukt met name ontstekingen en de uitingen daarvan. De resultaten van de behandeling hangen af van de dosis van het geneesmiddel en de duur ervan.
• Prednison is een synthetisch steroïdhormoon dat wordt gebruikt om de immuunrespons te onderdrukken.

β-interferonen spelen een belangrijke rol in de regulatie van de immuniteit.

Immunomodulatoren, specifiek β-interferonen, worden gegeven om de ziekteprogressie te verminderen. Ze worden voornamelijk gegeven aan patiënten met frequente recidieven.

Deze middelen spelen een belangrijke rol bij het reguleren van het immuunsysteem. Ze zijn receptplichtig en duur, maar behoren tot de meest gebruikte geneesmiddelen bij multiple sclerose.

Medicijnen in tabletvorm die via de mond worden toegediend:

• Copaxone - De aanbevolen dosis is 40 mg en wordt 3 keer per week gegeven. Er moet dus minimaal 48 uur tussen de injecties zitten. Het is nog niet bekend hoe lang de injecties moeten worden ingenomen. Het gewenste resultaat werd echter bereikt na ongeveer 3 maanden. Dit medicijn helpt aanvallen op het immuunsysteem te blokkeren, met name de myelineschede, en verlengt de tijd tussen terugvallen.
• Gilenya - Dit geneesmiddel vermindert het aantal terugvallen bij multiple sclerose aanzienlijk. Het werkzame bestanddeel voorkomt dat T-cellen (witte bloedcellen) zich van de lymfeklieren naar het centrale zenuwstelsel (hersenen en ruggenmerg) verplaatsen door de activiteit van T-receptoren te blokkeren. Dit beperkt de schade aan de myeline en biedt bescherming aan het axon.
• Tecfidera - Wordt gebruikt voor de behandeling van relapsing-remitting multiple sclerose. Dit is een ziekte waarbij terugvallen en remissies frequent zijn. Het werkingsmechanisme van dit geneesmiddel wordt niet volledig begrepen. Preklinische en klinische studies hebben ontstekingsremmende en immunomodulerende eigenschappen aangetoond. Ze suggereren dat het geneesmiddel de transcriptieroute van de kernfactor medieert.
• Aubagio - Vermindert het aantal terugvallen bij multiple sclerose. Het helpt het CZS te beschermen tegen aanvallen van het immuunsysteem door de toename van het aantal lymfocyten (witte bloedcellen) te beperken. Dit beperkt in feite het ontstekingsproces dat leidt tot zenuwschade bij sclerose.
• Mayzent - Op basis van onderzoek is aangetoond dat het geneesmiddel het aantal terugvallen vermindert en de progressie van de ziekte vertraagt, inclusief het geïsoleerde syndroom, de relapsing-remitting vorm en ook actieve secundair progressieve ziekte bij volwassenen.

Biologische geneesmiddelen bieden ook innovatieve behandelingen waar conventionele therapieën hebben gefaald

Geneesmiddelen in een geconcentreerde infusieoplossing die intraveneus wordt toegediend:

• Ocrevus is een geneesmiddel dat geconcentreerd is in een infusieoplossing. Het wordt toegediend aan patiënten voor de behandeling van relapsing-remitting progressieve vormen van sclerose. Klinische onderzoeken hebben een positief effect aangetoond bij de behandeling. Er zijn minder terugvalpercentages bereikt en de progressie van beide vormen van de ziekte is vertraagd.
• Tysabri bevat het recombinante gehumaniseerde antilichaam natalizumab, dat is ontwikkeld om de activiteit en beweging van potentieel schadelijke immuuncellen vanuit de bloedbaan naar de hersenen en het ruggenmerg te blokkeren.
• Lemtrada wijzigt de reactie van het immuunsysteem door zenuwschade veroorzaakt door lymfocyten te beperken. Het actieve ingrediënt bindt zich aan de lymfocyten, waardoor ze worden gedood en vervangen door nieuwe. Het werkingsmechanisme wordt niet volledig begrepen, maar de resultaten zijn desalniettemin positief. Het product vermindert het aantal terugvallen van multiple sclerose en houdt ook een aantal van de symptomen onder controle. Het is alleen op recept verkrijgbaar bij geregistreerde leveranciers voor patiënten die zijn ingeschreven in een speciaal programma (drug safety monitoring).

Chemotherapie is niet alleen voor de behandeling van kanker

Cytostatica zijn geneesmiddelen die voornamelijk worden gebruikt om kanker te behandelen. Mensen kennen therapie met deze middelen vooral als chemotherapie.

Cytostatica, of zelfs chemotherapiemedicijnen, hebben het vermogen om weefsel met tumorveranderingen te vernietigen (net zoals een antibioticum een bacteriële infectie vernietigt).

Omdat tumorweefsel erg lijkt op niet-tumorweefsel, worden ook gezonde cellen beschadigd.

Ze worden gebruikt bij de behandeling van multiple sclerose wanneer eerstelijnsmedicijnen niet werken, de aandoening voortschrijdt en de patiënt frequente terugvallen heeft.

• Oncotrone is een van de geneesmiddelen die ook wel cytostatica worden genoemd. Deze staan bekend om hun gebruik bij verschillende vormen van kanker. Het gebruik ervan bij de behandeling van multiple sclerose is zeer beperkt. Het wordt zelden gebruikt. De indicatie wordt uitsluitend door de arts bepaald bij ernstige en gevorderde vormen van multiple sclerose. Hoewel het wordt gebruikt om kanker te behandelen, is een van de bijwerkingen de ontwikkeling van bloedkanker.

De symptomen van multiple sclerose onder controle krijgen - de symptomen van de ziekte behandelen

Symptomatische behandeling is ook erg belangrijk bij cerebrale sclerose. Het is een behandeling die de patiënt helpt vollediger te leven door de symptomen van de ziekte te elimineren of te dempen.

Omdat multiple sclerose wordt gedomineerd door een grote verscheidenheid aan verschillende symptomen, is deze behandeling zeer individueel voor elke patiënt.

Behandeling van de vermoeidheid die gepaard gaat met multiple sclerose

Vermoeidheid is een subjectief gevoel van de patiënt dat gepaard gaat met objectieve manifestaties.

Tegelijkertijd wordt het beschouwd als een signaal voor een aantal ziekten. Een daarvan is multiple sclerose, waarbij het een van de eerste symptomen is van het begin van de ziekte.

Interessant:
L-carnitine is een stof die welbekend is bij iedereen die zijn gewicht probeert te verminderen. Het is een bekende vetverbrander.
Bij mensen met multiple sclerose en aanzienlijke vermoeidheid zijn lage bloedwaarden L-carnitine gevonden.
Dit leidde tot onderzoek waaruit bleek dat acetyl-L-carnitine beter werkt tegen vermoeidheid dan sommige medicijnen.
Andere onderzoeken zijn echter niet zo overtuigend. We zullen zien wat verder onderzoek uitwijst.

Medicijnen die de alertheid bevorderen worden aanbevolen om het te behandelen.

• Amatadine (Gocovri, Oxmolex) - Agonistisch effect op dopamine, d.w.z. het verhoogt de effecten van dopamine in de hersenen. Het verhoogt de extracellulaire concentratie terwijl het de heropname in neuronen blokkeert. Tot nu toe is er geen negatief effect op genen gevonden. Het heeft echter een negatief effect op de foetus, dus het wordt niet aan zwangere vrouwen gegeven. Er zijn geen onderzoeken gedaan naar het kanker veroorzakende effect.
• Modafinil (Provigil) - Behoort tot een groep geneesmiddelen die ook wel centraal werkende sympathomimetica worden genoemd. Onderzoeken in vitro en in vivo suggereren dat het geneesmiddel zich bindt aan de dopaminetransporter en de heropname ervan vertraagt. Het beïnvloedt de delen van de hersenen die verantwoordelijk zijn voor het reguleren van slaap, waakzaamheid, opwinding en alertheid. Het wordt gebruikt om vermoeidheid te behandelen, maar ook hypersomnie (overmatige slaap), narcolepsie of slaapapneu.
• Methylfenidaat (Ritalin) - Dit is een amfetaminederivaat, d.w.z. het heeft een stimulerend effect dat vergelijkbaar is met dat van amfetaminen. Het verhoogt het dopamineniveau in de hersenen en activeert zo het centrale zenuwstelsel. Het wordt niet alleen gebruikt om vermoeidheid te behandelen, maar ook voor patiënten die lijden aan narcolepsie of ADHD (attention deficit hyperactivity disorder).

Een belangrijk aspect is antidepressieve therapie

Depressie is een pathologische aandoening waarbij de patiënt lijdt aan morbide verdriet.

Bij multiple sclerose is het niet alleen verdriet als gevolg van een ernstige diagnose die als normaal en natuurlijk kan worden beschouwd, maar ook pathologisch verdriet dat wordt veroorzaakt door laesies in de hersenen.

De meest gebruikte antidepressiva zijn stoffen die bekend staan als SSRI's (selectieve serotonine heropnameremmers).

• Citalopram - Wordt gebruikt bij de behandeling van ernstige depressies. Het middel moet minstens 2 weken worden ingenomen om het gewenste effect te hebben. De behandeling is langdurig, met sterk geïndividualiseerde doseringen. Stoppen gaat langzaam, met geleidelijke vermindering van de dosering.
• Paroxetine - Helpt waarschijnlijk het serotonineniveau in de hersenen te verhogen, maar dat is niet bewezen. De behandeling moet 3 tot 6 maanden duren.
• Sertraline actavis - Verhoogt het serotonineniveau in de hersenen. Voorkomt depressie, behandelt depressie, voorkomt terugval en remt suïcidale (zelfmoord)gedachten.

Spierstijfheid en spierkrampen

Spierstijfheid of spierkrampen zijn niet ongewoon bij multiple sclerose.

Geneesmiddelen die behoren tot de groep spierverslappers (myorelaxantia) helpen om deze onaangename gevoelens en aandoeningen te verlichten.

Dit zijn stoffen die spierspanning en spasmen losmaken en tot ontspanning van de spieren leiden.

Het werkingsmechanisme is het blokkeren van acetylcholine (een neurotransmitter - een molecuul van het zenuwstelsel) op de neuromusculaire schijf.

• Baclofen (Baclofen, Gabapentine, Lioresal) is geïndiceerd bij spastische spieraandoeningen na stabilisatie van de aandoening, vanwege bijwerkingen. Het vermindert de verhoogde spanning van het bewegingsapparaat. Secundair onderdrukt het de pijn die gepaard gaat met spierspasmen.
• Tizanidine (Sirdalud, Zanaflex) is een van de centraal werkende myorelaxantia. Het verlicht spasticiteit bij neurologische aandoeningen, waardoor de pijn wordt verlicht, vergelijkbaar met baclofen.
• Botulinetoxine staat ook bekend als worstengif. Het wordt vaak gebruikt in de esthetische geneeskunde om rimpels glad te strijken. Bij patiënten met multiple sclerose verlicht het de spasticiteit van de skeletspieren, verlicht het tremor en helpt het zelfs bij hyperreflexie van de blaas.

Interessant:
Cannabis - marihuana - wordt ook gebruikt om matige en ernstige spasticiteit bij multiple sclerose te behandelen.
Het bevat de werkzame stoffen tetrahydrocannabinol (THC) en cannabidiol (CBD). Deze stoffen verlichten spasticiteit, gaan stuiptrekkingen tegen, verlichten pijn en verlichten misselijkheid en braken.
Er is ook aangetoond dat het psychoprotectieve effecten heeft (behandeling van depressie).

Behandeling om het lopen te verbeteren

Dalfampridine, beter bekend onder de commerciële naam Ampyra, is een van de kaliumkanaalblokkers.

Het helpt om zowel de motorische als sensorische functie bij multiple sclerosepatiënten te verbeteren, waardoor de loopsnelheid toeneemt. Het is tot nu toe het enige medicijn op de markt dat multiple sclerosepatiënten helpt bij het lopen.

Andere geneesmiddelen die worden gebruikt om de symptomen van multiple sclerose te onderdrukken

Naast de hierboven genoemde medicijnen worden ook andere medicijnen gebruikt bij de behandeling van multiple sclerose.

• pijnstillende medicijnen
• medicijnen tegen slapeloosheid
• geneesmiddelen om de darmactiviteit te controleren
• geneesmiddelen om de blaasfunctie te controleren
• geneesmiddelen voor seksuele disfunctie

Plasmaferese en stamceltherapie

Medicijnen zijn niet het enige alternatief om het leven van multiple sclerose patiënten te verbeteren. De moderne geneeskunde biedt verschillende opties.

Plasmaferese - een behandeling voor auto-immuunziekten, waaronder sclerose

Plasmaferese is een behandelmethode waarbij bloedplasma wordt gescheiden van andere bloedbestanddelen. Schadelijke stoffen in het verwijderde bloedplasma worden extracorporaal geëlimineerd en het genezen plasma wordt teruggevoerd naar het lichaam van de patiënt.

Deze behandeling wordt niet alleen gebruikt bij patiënten met sclerose, maar ook bij andere auto-immuunziekten.

Therapie met eigen stamcellen en mesenchymcellen

Stamceltransplantatie wordt al tientallen jaren toegepast in de geneeskunde. Het wordt voornamelijk gebruikt om kwaadaardige bloedziekten te behandelen. Patiënten ondergaan eerst chemotherapie, die onder andere het immuunsysteem vernietigt. Vervolgens krijgt de getransplanteerde patiënt stamcellen. Hij of zij krijgt ze ook in de vorm van een infuus.

Om de therapie überhaupt mogelijk te maken, moet er een geschikte donor worden gevonden, wat vaak een probleem is. De oplossing is navelstrengbloed afnemen. Als er een specifieke ziekte ontstaat, is transplantatie met de eigen stamcellen van de patiënt mogelijk.

Interessant weetje: In 2015 werd een onderzoek gepubliceerd door Dr. Burt, die onderzoek deed met 151 patiënten die leden aan multiple sclerose. De onderzoeksgroep onderging een behandeling met hun eigen stamcellen en werd tot 4 jaar lang gevolgd. Gedurende deze periode van vier jaar overleefde tot 87% zonder progressie van de aandoening. Dit onderzoek is van groot voordeel voor alle patiënten die lijden aan deze lastige ziekte. Maar niet iedereen is een geschikte kandidaat.

Infusietherapie met mesenchymale cellen uit verschillende bronnen (beenmerg, vetweefsel) wordt nu op grotere schaal toegepast.

Revalidatie en het belang ervan bij de behandeling van sclerose

Revalidatie is een zeer belangrijk aspect van de behandeling van sclerose.

Het is niet alleen van groot belang als aanvulling op de medische behandeling, maar wordt ook beschouwd als een allesomvattende therapie die niet alleen de fysieke maar ook de psychologische toestand van de patiënt verbetert.

Deze vorm van therapie wordt uitgevoerd door getraind personeel. Dit kunnen een neuroloog en een fysiotherapeut zijn, maar ook een gezondheidswerker met een specifieke specialisatie (psychiater, logopedist, ergotherapeut, prothesist...). Het hangt af van de specifieke symptomen van de individuele patiënt.

Methoden van revalidatie:

• Neurorevalidatie - Deze vorm van revalidatie moet worden gestart zodra multiple sclerose wordt gediagnosticeerd. Het is gericht op het stimuleren van het zenuwstelsel en vervolgens het activeren van de reserve zenuwvezels van de beschadigde paden. Hierbij wordt gebruik gemaakt van een unieke eigenschap van het zenuwstelsel, neuroplasticiteit genaamd. Dit betekent dat de zenuwvezels het vermogen hebben om te reageren op en zich aan te passen aan prikkels.
• Fysiotherapie - Deze methode houdt zich bezig met oefeningen. Er moet een plan worden ontwikkeld voor de individuele patiënt, waarbij rekening wordt gehouden met het stadium van de ziekte en zijn of haar algehele gezondheid. In de actieve fase worden alleen houdingen aanbevolen. Meestal worden antispastische houdingen gebruikt, aldus Bobát. In de remissiefase zijn facilitatietechnieken zoals de Vojta-methode, gerichte bewegingen, bezigheidstherapie, logopedie en andere geschikt.