Pijnlijke ontsteking van de nervus trigeminus en de behandeling ervan.

Mensen worden al sinds mensenheugenis geplaagd door pijn in het gezicht. De eerste medische beschrijving van de aandoening dateert uit de 17e eeuw na Christus. Het is dus geen modern syndroom of een ziekte waar alleen beroepschauffeurs aan lijden.

Heb jij ook last van frequente en aanhoudende pijn in bepaalde delen van je gezicht, die plotseling opkomt en weer verdwijnt? Misschien ben je geneigd om het toe te schrijven aan tocht uit een open autoraam. Je moet controleren of je lijdt aan trigeminusneuralgie, wat een ernstig neurologisch probleem kan zijn.

In de hoofdrol...

De nervus trigeminus of nervus cranialis V.

Al deze namen noemen de sterkste zenuw van de twaalf zenuwen die rechtstreeks uit de hersenen komen.

De nervus trigeminus ontspringt in de hersenstam en heeft sensorische en motorische takken.

De sensorische tak (perceptuele sensatie) innervates het hele gezicht, het gehemelte van de mond, de voorste 2/3 van de tong, alle tanden, de neusholte, de orbit (de holte waarin de oogbol zich bevindt), een deel van de oorlel, en ook de dura mater, dat is de bekleding van de hersenen.

Hij innerveert motorisch de 3 kauwspieren en enkele spieren van de mondbodem.

De moderne naam, trigeminusneuralgie, in de volksmond ook wel trigeminusneuritis genoemd, verwijst naar een ziekte die zich uit in hevige, paroxysmale pijn.

De pijn is:

• oppervlakkig
• scherp
• brandend
• kloppend
• terugkerend

Aangetast zijn de zogenaamde innervatiegebieden van de zenuw. Dit zijn de delen van het gezicht die worden geïnnerveerd door de nervus trigeminus.

De pijn kan spontaan ontstaan, maar wordt vaker uitgelokt door pijnloze prikkels zoals praten, kauwen, een zuchtje koude wind of een lichte aanraking in het gebied van de zogenaamde triggerpoints. Deze bevinden zich rond de neus en lippen of op het slijmvlies van de mondholte.

De pijn is vaak plotseling en schokkend. Patiënten beschrijven het als een elektrische schok, maar de pijn kan ook geleidelijk toenemen tot hij ondraaglijk wordt.

De aanval duurt ongeveer 10 tot 60 seconden.

Na de aanval kan het branderige gevoel in het getroffen gebied aanhouden.

De frequentie van deze 'uitbarstingen' kan variëren van een paar per maand tot meerdere per dag. In de ernstigste gevallen is er een opeenstapeling van kortere aanvallen die elkaar op de voet volgen en een zogenaamde status neuralgicus vormen.

Trigeminusneuralgie wordt onderverdeeld in essentiële en secundaire.

Essentiële of primaire trigeminusneuralgie heeft geen bekende oorzaak.

Bij onderzoek zal de arts geen vermindering van de gezichtsgevoeligheid vinden.

Secundaire trigeminusneuralgie gaat gepaard met een andere ziekte die de gevoelswortel van de nervus trigeminus aantast.

Dit kunnen hersentumoren zijn, cysten, demyeliniserende laesies bij multiple sclerose, vasculaire atypie en uitpuilende bloedvaten (aneurysma's), trauma of neuro-infectie.

In sommige gevallen kan neuralgie ook worden veroorzaakt door een conflict tussen een zenuw en een bloedvat dat tegen de zenuw aanligt en deze irriteert. Uitzonderlijk kunnen schedelmisvormingen de oorzaak zijn.

Postherpetische neuralgie

Als de pijn enkele weken of maanden na een herpes zoster infectie optreedt, wordt het postherpetische neuralgie genoemd.

Het is een van de meest voorkomende complicaties van deze infectie en komt voor bij 1 op de 10 patiënten met acute herpes zoster.

De eerste tak van de zenuw die het oog bedient is het vaakst aangetast, vandaar de naam herpes zoster ophtalmicus.

Patiënten met diabetes mellitus (suikerziekte), immunodeficiëntie, kanker en mensen die behandeld worden met corticosteroïden, die de immuunrespons van het lichaam onderdrukken, lopen het meeste risico.

Bij de preventie van postherpetische neuralgie is het belangrijk om de juiste behandeling van de onderliggende herpes zoster-ziekte met antivirale middelen zoals acyclovir niet te onderschatten.

Als de pijn aanhoudt, is het noodzakelijk om naar een specialist te gaan

Het belangrijkste onderdeel van een succesvolle diagnose van trigeminusneuralgie is een gedetailleerd specialistisch onderzoek door een arts, meestal een neuroloog.

De arts zal je vragen stellen over de omstandigheden van de pijn, de locatie, intensiteit, soort pijn (stekend, dof, elektrisch, enz.), uitstraling, duur van de pijn, uitlokkende factoren, geassocieerde symptomen (branden, jeuk, gevoelsverlies, misselijkheid, enz.).

Beoordeling van stemming, slaapkwaliteit, beperkingen in het persoonlijke en professionele leven zijn ook belangrijk.

Moderne beeldvormingsmethoden zijn zeer nuttig bij het bepalen van het type neuralgie (primair of secundair), zoals computertomografie (CT), magnetische resonantiebeeldvorming (MRI) en magnetische resonantieangiografie (MRA).

Als neuralgie onbehandeld blijft, kan het leiden tot een volledig onvermogen om dagelijkse activiteiten uit te voeren.

Pijnaanvallen kunnen zo hinderlijk zijn dat de patiënt stopt met het wassen van zijn gezicht, scheren, mondhygiëne, praten of eten in een poging ze te vermijden.

Veel patiënten ontwikkelen een depressie als gevolg van chronische ernstige pijn.

Vroegtijdige behandeling van neuralgie is beschikbaar en effectief

Het goede nieuws is dat de moderne geneeskunde verschillende behandelingsmogelijkheden biedt.

Bij het kiezen van de juiste therapie moet de arts rekening houden met een aantal belangrijke feiten. De intensiteit van de pijn zelf is cruciaal, waarvan de radicaliteit van de behandeling zal afhangen.

De leeftijd en algemene lichamelijke conditie van de patiënt, mogelijke risico's en de effectiviteit of het falen van eerdere behandelingen zijn ook doorslaggevend.

Bij de meeste patiënten met essentiële trigeminusneuralgie is farmacotherapie, d.w.z. het gebruik van geneesmiddelen, effectief.

Algemeen verkrijgbare pijnstillers hebben echter onvoldoende effect en daarom is het noodzakelijk om geneesmiddelen met een ander werkingsmechanisme te zoeken.

Voor de juiste behandeling van neuralgie worden geneesmiddelen uit de groep van de anticonvulsiva (middelen tegen aanvallen) gebruikt. Ze onderdrukken abnormale ontladingen in de aangetaste zenuwen. Onder de anticonvulsiva worden vooral carbamazepine, fenytoïne en clonazepam gebruikt. Gabapentine, lamotrigine en topiramaat hebben uitstekende effecten.

De tweede groep medicijnen zijn antidepressiva. Ze werken in op noradrenaline en serotonine, stoffen die betrokken zijn bij de overdracht van pijn.

Een andere optie is het gebruik van het antiaritmicum mexiletine, dat de spontane ontladingen in de zenuwen vermindert die bliksemachtige pijn veroorzaken. Voordat de behandeling met dit middel wordt gestart, moet een cardioloog worden geraadpleegd.

Sommige patiënten krijgen niet voldoende verlichting van pijnstillers of hun effectiviteit neemt na een bepaalde periode af tot nul. In dit geval wordt een ingrijpendere behandeling overwogen, namelijk een invasieve chirurgische oplossing.

In het verleden werden perifere blokkades met alcohol, fenol en glycerol gebruikt voor kleine ingrepen.

Tegenwoordig wordt de voorkeur gegeven aan kleine ingrepen zoals het injecteren van een kleine hoeveelheid alcohol in de zenuw, het doorsnijden van de sensorische vezel, het inbrengen van een teflonplaat, een deel van de spier of fascie tussen de zenuw en het conflicterende bloedvat en andere.

Momenteel wint radiochirurgie met een gamma mes en lineaire versneller aan populariteit. Dit type therapie maakt gebruik van radioactieve straling in een zeer dunne bundel.

Het wordt het meest gebruikt om tumoren en uitzaaiingen bij kanker te bestralen. De bundel gammastraling of lineaire versneller is zeer dun en precies. Het is daarom geschikt voor het bestralen van kleine doelen in zeer gevoelige organen zoals de hersenen.

Het bestralingsdoel bij neuralgie is het punt waar de nervus trigeminus de hersenstam binnendringt.

Deze methode heeft een hoog succespercentage tot 80%.

Als ondersteunende behandeling bij een op de juiste manier voorgeschreven therapie, kun je enkele methodologieën gebruiken die bekend zijn uit de traditionele Oost-Aziatische geneeskunde.

Patiënten hebben goede resultaten geboekt met acupunctuur, elektroacupunctuur, farmacopunctuur en kruiden.

Thuis kan de toepassing van warmte op het aangetaste deel van het gezicht verlichting brengen. Een biolamp met rood licht, warme kompressen van een gestreken handdoek of föhnen zijn succesvol gebleken.

Thuisbehandeling verdient de voorkeur bij primaire trigeminusneuralgie. Dit zijn gevallen waarbij geen oorzaak of organische ziekte is gevonden die de pijn veroorzaakt.

Als het gezicht pijn doet door een andere oorzaak

Daarnaast kan de pijn worden veroorzaakt door een ander probleem.

Neuralgie van de nervus glossopharyngeus

De nervus glossopharyngeus of nervus linguale faryngeus is de IXe hersenzenuw.

Hij innerveert het voorste derde deel van de tong, het gehemelte, het middenoor, de keelholte en de amandelen.

Neuralgie van de n. glossopharyngeus is een zeldzame aandoening die ongeveer 100 keer minder vaak voorkomt dan neuralgie van de trigeminus.

Er is een onderscheid tussen primaire neuralgie (neuralgie door onbekende oorzaak) en secundaire neuralgie. Secundaire neuralgie kan veroorzaakt worden door druk van een hersentumor op deze zenuw of druk van een lopend bloedvat.

De pijn is zeer hevig en treft de tong, de amandelen en het oor, meestal aan één kant van het gezicht.

De pijn wordt veroorzaakt door eten, spreken, kauwen of eventueel niezen. Bij een aanval van neuralgie kan het oor erg rood worden.

Dit symptoom wordt het roodoorsyndroom genoemd.

De behandeling is vergelijkbaar met die van trigeminusneuralgie. In ernstigere gevallen wordt neurochirurgie toegepast, een zogenaamde microvasculaire decompressie.

Neuralgie nervus intermedius

De nervus intermedius is een dunner deel van de hersenzenuw die de nervus facialis of aangezichtszenuw wordt genoemd.

Het is de VIIe hersenzenuw.

De nervus intermedius innerveert een deel van de oorlel en de achterkant van het uitwendige oor. Neuralgie is zeer zeldzaam.

De pijn duurt enkele seconden tot minuten en is eenzijdig gelokaliseerd aan de achterkant van het buitenoor. Meestal treedt neuralgie op na het overwinnen van een herpes zoster virusinfectie die het oorgebied heeft aangetast.

Het wordt ook het Ramsay-Hunt-syndroom of herpes zoster oticum genoemd.

Temporomandibulair gewrichtssyndroom (myofasciaal algisch syndroom)

Er zijn twee visies op deze ziekte.

Volgens de eerste behoort het tot spanningshoofdpijn. De tweede groep deskundigen classificeert het als een neuralgie.

Het heeft ook verschillende namen, zoals temporomandibulair gewrichtssyndroom, oromandibulaire disfunctie, syndroom van Costen, cranio-mandibulaire disfunctie of temporo-mandibulaire gewrichtspijn.

De pijn lijkt erg op atypische aangezichtspijn, maar wordt veroorzaakt door praten, kauwen of zijwaartse verplaatsing van de slaap tegen de kaak.

Er moeten minstens drie van deze symptomen aanwezig zijn voor een juiste diagnose van deze aandoening:

1. Een ritselend en wrijvend geluid, bekend als een knarsend geluid, wordt gehoord tijdens het kauwen.
2. De laterale beweging van de kaak is ernstig beperkt.
3. Het openen van de mond veroorzaakt pijn
4. De mond kan niet tot de volledige omvang van het gewricht geopend worden
5. Bijten op de tong of lippen komt vaak voor

De behandeling is in handen van een tandarts.

De aandoening wordt vaak veroorzaakt door nachtelijk tandenknarsen, bruxisme genoemd. Sommige mensen hebben last van overmatig tandenknarsen in stressvolle situaties.

Vaak is de persoon zich van geen van beide gewoonten bewust en doet hij of zij dit onbewust. Ze veroorzaken een onnatuurlijke overbelasting van het kaakgewricht, verstijving van de omliggende spieren en de ontwikkeling van spierkrampen die zelfs gevoeld kunnen worden als kleine bolletjes in de diepte van de wang.

Een tandarts kan op maat gemaakte spalken aangeven om tandenknarsen en klemmen 's nachts te voorkomen. Naast andere behandelingen worden ontspanningsoefeningen of injecties met een verdovingsmiddel in pijnlijke triggerpoints tijdens spierspasmen aanbevolen. Als medicatie worden klassieke niet-steroïde antiflogistische geneesmiddelen en pijnstillers gebruikt.

Atypische aangezichtspijn

In dit geval gaat het om een zeer sterke en intense pijn in het gezicht, die zich op dezelfde plaats manifesteert als bij trigeminusneuralgie.

Het verschil met trigeminusneuralgie is dat de pijn eerder diep dan oppervlakkig zit. De patiënt kan het getroffen gebied niet duidelijk aanwijzen. Atypische pijn treft vaak de kin en de mondhoek.

De duur van individuele aanvallen is langer dan bij neuralgie.

In sommige gevallen is het een continue pijn zonder rustperiode ertussen.

Vrouwen worden het vaakst getroffen.

Bij onderzoek vindt de arts geen tekort, alleen aanrakingspijn in het gezicht.

De behandeling is erg moeilijk en langdurig. Antidepressiva zijn in de praktijk effectief gebleken.