Rustelozebenensyndroom: hoe ermee omgaan? Kunnen oefeningen helpen?

Wat is het rustelozebenensyndroom? Wat veroorzaakt het en hoe uit het zich?
Wat moeten we erover weten en hoe beïnvloedt het de zwangerschap?
Komt het voor bij kinderen?

Weet je hoe je ermee om kunt gaan en hoe je jezelf ermee kunt helpen? Zijn er oefeningen voor?

De laatste jaren staat het rustelozebenensyndroom weer volop in de belangstelling van het publiek en van neurologische deskundigen. Het is een kleine neurologische aandoening of neurologisch syndroom, niet zomaar een uitvinding van een individu.

In de Internationale Classificatie van Ziekten wordt het geclassificeerd als een neurologische ziekte, met name extrapyramidale syndromen.

Het treft tot 10% van de overwegend oudere bevolking.

Vrouwen worden er vaker door getroffen dan mannen, vanwege fysiologische verschillen (menstruatie, zwangerschap en borstvoeding). De incidentie stijgt recht evenredig met de leeftijd.

De eerste symptomen kunnen zich pas voordoen rond de leeftijd van 45 jaar, maar ze kunnen al veel eerder merkbaar zijn, bijvoorbeeld rond de leeftijd van 10. Ze zijn erg aspecifiek en men denkt op dat moment niet aan het rustelozebenensyndroom.

Let op:
Het rustelozebenensyndroom moet serieus worden genomen, in ieder geval totdat de ware oorzaak is opgehelderd.
Er wordt gedacht dat de oorzaken meervoudig zijn en een gemeenschappelijke noemer hebben: het centrale zenuwstelsel.
Vooral bij jongere patiënten kan het de eerste manifestatie zijn van een ernstige neurologische ziekte!

Een korte blik in het verleden

Het rustelozebenensyndroom is geen modern fenomeen. De symptomen ervan waren al in de 17e eeuw bekend bij artsen. Vroeger werd dit specifieke syndroom echter min of meer als een mythe beschouwd.

Patiënten die leden aan ongemak in de onderste ledematen en de daaropvolgende dwangmatige bewegingen werden beschouwd als 'gekken' of hypochonders. De oorzaak werd toegeschreven aan de psyche en instabiliteit van de drager.

De symptomen van rusteloze benen werden voor het eerst beschreven door Thomas Willison in 1672.

Later, in 1945, maakte de Zweedse neuroloog Karl Axel Ekbom een gedetailleerd rapport over de aandoening. Hij noemde het geheel van symptomen rusteloze benen syndroom en dit is de naam die vandaag de dag nog steeds wordt gebruikt. In sommige literatuur vind je ook de naam ziekte van Ekbom terug.

In 1995 werden uniforme criteria voor dit syndroom opgesteld door de International Restless Legs Syndrome Research Group. Vandaag de dag is dit nog steeds mysterieuze syndroom het onderwerp van neurologisch onderzoek. Toch wordt de oorzaak ervan niet volledig begrepen.

Interessant:
De eerste vermelding van het rustelozebenensyndroom kwam waarschijnlijk voor in 1580 in een essay van de beroemde Franse humanist Michel de Montigne. In zijn werk beschrijft hij een filosoof die nuchter was als hij aan de wijn zat, behalve zijn benen, die als enige dronken waren en voortdurend bewogen moesten worden.

Wat betekent het als je voeten rusteloos zijn?

Het rustelozebenensyndroom, RLS, ook bekend als de ziekte van Willis-Ekbom, is een sensomotorische stoornis van het centrale zenuwstelsel en wordt daarom terecht geclassificeerd als een neurologische en niet als een psychiatrische ziekte.

Het wordt gekenmerkt door een gevoel van onbehagen in de onderste ledematen. Deze sensaties (gewaarwordingen) zetten aan tot een sterke drang om te bewegen. De motorische symptomen zijn intenser in rust en treden daarom meestal 's nachts op. Het rustelozebenensyndroom is nauw verbonden met slapeloosheid, die het indirect uitlokt.

Classificatietabel van RLS op basis van etiologie

Heeft u ook het rusteloze benen syndroom?

Bij het rustelozebenensyndroom staan de subjectieve gevoelens van de patiënt op de voorgrond. Hij ervaart ongemak of een gevoel van onbehagen in de onderste ledematen.
Dit gevoel is moeilijk te beschrijven, zelfs de lokalisatie is onnauwkeurig. Sommige patiënten beschrijven alleen een ongespecificeerd onaangenaam gevoel.

De beschrijvingen van ongemak door patiënten gerangschikt volgens frequentie:

• tintelingen in de ledematen
• tintelingen of prikkelingen in de ledematen
• pijnlijkheid
• krampen, vooral in de kuiten
• gevoel van rusteloosheid en nervositeit
• inwendige spanning
• een niet-specifiek dwangmatig gevoel
• gevoel vastgebonden te zijn
• gevoel van knelling van de tenen
• gevoel van zwakte in de ledematen
• gevoel van gewicht op de ledematen
• jeuk
• kriebelend
• gevoel van druk of trekken
• schokkerig gevoel
• warm of koud gevoel
• gevoel alsof ze elektriciteit in hun benen hebben
• het gevoel dat ze wormen in hun botten hebben

Ondanks de sensorische verschillen in de aard van deze sensatie, is het gemeenschappelijke kenmerk bij alle patiënten de sensatie van dit ongemak diep van binnen, als in spieren, botten of bloedvaten. Het is nooit een oppervlakkige sensatie, maar een diepe sensatie.

Deze sensaties zorgen ervoor dat de patiënt gaat bewegen. Deze beweging wordt ook focale akathisie genoemd.

Het initiëren van beweging wordt vrijwillig gecontroleerd. In enkele gevallen kunnen meerdere onwillekeurige bewegingen (tics, schokken) optreden als de patiënt de beweging niet eerder spontaan heeft gemaakt.

Dit gebeurt tijdens perioden van fysieke rust (liggen, zitten), d.w.z. meestal tijdens de nachtelijke uren wanneer patiënten zich klaarmaken voor de langverwachte slaap na een zware dag.
De intensiteit van de moeilijkheden is het hoogst tussen middernacht en 4 uur 's ochtends.

Het is niet alleen een probleem tijdens de slaap, maar ook overdag bij patiënten met een zittend beroep.

Verschillende motorische verschijnselen (lopen, strekken, beenbewegingen, ongecoördineerde bewegingen, draaien) brengen slechts tijdelijke verlichting, en alleen voor een korte tijd voordat de bewegingen aanhouden.

Als de patiënt stopt met deze activiteiten, keert het ongemak meestal terug. Naarmate de aandoening voortschrijdt, bieden zelfs deze bewegingen geen verlichting meer.

Het rustelozebenensyndroom is nauw verbonden met slaapstoornissen. Het ongemak maakt het voor de patiënt aanzienlijk moeilijker om in slaap te vallen en maakt hem of haar 's nachts ook wakker uit de slaap.

Langdurige slapeloosheid brengt andere problemen met zich mee zoals uitputting, vermoeidheid, lusteloosheid, verminderde concentratie, geheugen, verminderde fysieke en mentale activiteit en zelfs depressie. Dit beïnvloedt het normale functioneren van de persoon aanzienlijk en brengt problemen met zich mee in het dagelijkse en persoonlijke leven.

Belangrijk:
In sommige gevallen kunnen we ook spreken van het rustelozebenensyndroom. In ernstigere gevallen treedt het gevoel van ongemak niet alleen op in de benen, maar ook in de bovenste ledematen. Dit is echter een uiterst zeldzaam geval.

Tabel met criteria voor rustelozebenensyndroom

Wat veroorzaakt deze onaangename gevoelens?

We weten niet precies wat de oorzaak van deze aandoening is. Er wordt gedacht dat het een aandoening van het centrale zenuwstelsel is, in het bijzonder van het dopaminerge systeem.

Het dopaminerge systeem is verantwoordelijk voor de activiteit van de spieren en de overdracht van informatie en impulsen binnen de spieren.

Het is waarschijnlijk tot op zekere hoogte genetisch bepaald, omdat dit syndroom vaak in de familie voorkomt (tot 50-90%).

Het speelt een rol in de etiopathogenese:

• tekort aan ijzer, magnesium en sommige vitaminen
• bepaalde medicijnen (antidepressiva, antihistaminica, anti-emetica)
• toxische invloed van bepaalde stoffen (alcohol, nicotine, cafeïne)
• diabetes mellitus
• uremie/uremisch syndroom
• nierziekte/falen
• verminderde schildklierfunctie
• hersen- en ruggenmergtumoren
• neuropathie/polyneuropathie
• neurodegeneratieve ziekten
• m. Parkinson
• extrapyramidaal syndroom
• erfelijke ataxie
• ruggenmergaandoeningen en -letsels
• zwaarlijvigheid (BMI, vooral middelomtrek)
• veneuze aandoening van de onderste ledematen - chronische veneuze insufficiëntie

Het syndroom dat uitput: hoe ga je ermee om?

Een juiste diagnose is van het grootste belang. Vaak krijgen patiënten met het rustelozebenensyndroom de diagnose van een andere neurologische of psychiatrische aandoening. Dit gebeurt vooral in de vroege stadia van de ziekte wanneer de symptomatologie slecht of aspecifiek is.

De aard van de aandoening zelf heeft ook een negatieve invloed op de juiste diagnose. Patiënten die bij de huisarts komen klagen meestal niet over "tintelingen" in hun voeten, maar vooral over slaapproblemen of pijn. Dit brengt de arts vaak in verwarring en stuurt hem ergens anders heen.

De anamnese zelf is in dit geval belangrijk, omdat er geen laboratoriummarker in het bloed kan worden aangetoond.

Zodra we een duidelijke diagnose hebben, moeten we nog bepalen of het om een primair of secundair syndroom gaat.

Secundaire RLS heeft zijn oorzaak in een andere ziekte, zoals neuropathie. In dit geval is behandeling van de veroorzaker van het allergrootste belang.

Bij primaire LRS moet een behandeling worden gestart, die twee vormen kan aannemen: medicamenteus en niet-medicamenteus.

De meest gebruikte geneesmiddelen zijn dopaminerge middelen (dopamineagonisten, dopamineprecursoren), anticonvulsiva (gabapentine, carbamazepine), benzodiazepinen (diazepam, clonozepam), myorelaxantia of opiaten. De geneesmiddelen van eerste keuze variëren per land.

Farmacologische behandeling van RLS

Farmacologische behandeling wordt gestart wanneer de patiënt zijn of haar aandoening niet langer kan beheersen met niet-farmacologische middelen of wanneer dit wordt geïndiceerd door een arts. De meeste patiënten met het rustelozebenensyndroom beschrijven de ernst van hun aandoening als matig tot ernstig in intensiteit, op welk punt medicatie noodzakelijk is.

Wat kunnen we naast medicatie nog meer doen om verlichting te krijgen?

Een niet-farmacologische behandeling bestaat uit het vermijden van stoffen die de activiteit van het sympathische zenuwstelsel verhogen, zoals alcohol, nicotine en cafeïne.

Als het misbruik van een van deze stoffen de primaire oorzaak van de aandoening is, is het mogelijk om de aandoening permanent te beheersen zonder verdere therapie.

Farmacologische ondersteuning is vaak nodig aan het begin van de behandeling.

Het is ook essentieel om bepaalde medicijnen waarvan is aangetoond dat ze RLS of de symptomen ervan verergeren, zoals sommige medicijnen tegen depressie, psychose en anti-emetica, te veranderen.

Als de oorzaak een tekort aan mineralen of vitamines is, is regelmatige aanvulling van de ontbrekende stoffen nodig. Meestal gaat het om een ijzertekort(sideropenische anemie), dat via de voeding kan worden verkregen, maar ook in de vorm van voedingssupplementen.

Warme baden kalmeren je voeten, lichaam en geest

Sommige patiënten ervaren langduriger verlichting na een lekker warm bad. Het bad moet vlak voor het slapengaan worden genomen. Het warme water ontspant de spieren, verwijdt de bloedvaten en laat het bloed circuleren, waardoor de patiënt wordt voorbereid op een rustgevende slaap. Afwisselend warm en koud douchen wordt ook aanbevolen.

Verschillende aromatische zouten of oliën die aan het bad worden toegevoegd, revitaliseren ook de geest en ontspannen en kalmeren volledig. Ze hebben niet alleen een positief effect op het ongemak in de benen, maar ook op slapeloosheid.

Het toepassen van droge warmte op specifieke delen van het lichaam heeft een vergelijkbaar effect. Dit wordt bijvoorbeeld bereikt door een elektrisch verwarmingskussen of een deken op de onderste ledematen te gebruiken. De warmte verwijdt de bloedvaten, laat de spieren circuleren en ontspant ze.

Massages en oefeningen: ze zijn aangenaam en effectief

Massages en verschillende rekoefeningen, die de spieren stimuleren, hebben bewezen zeer heilzaam te zijn. Ze zijn bedoeld om de spieren te ontspannen (los te maken). Massage kan voor het hele lichaam zijn, maar je kunt je ook richten op gerichte gebieden (dijen, kuiten, voeten). Ze hebben een vergelijkbaar effect als een spa, maar veel intensiever.

Er kan ook gebruik worden gemaakt van meditatieoefeningen, waarbij patiënten de spieren van het hele lichaam afwisselend aanspannen en ontspannen, samen met een gecontroleerde ademhaling. Het lichaam wordt niet alleen doorbloed en ontspannen, maar krijgt ook zuurstof. Na de meditatieoefeningen voelen patiënten zich als herboren en ontspannen.

Het opnemen van deze of ten minste één van deze technieken in een regelmatig schema werpt zijn vruchten af.

Elektrotherapie

Elektrische stimulatie van de zenuw- en spiervezels in de onderste ledematen is ook geschikt. Het is mogelijk om voor zo'n therapie een afspraak te maken met een massagetherapeut of fysiotherapeut. Dit is een van de populairste behandelmethoden, niet alleen voor RLS maar ook voor andere neuromusculaire aandoeningen of pijnklachten door verschillende oorzaken.

Er zijn ook eenvoudige elektrostimulatieapparaten die in e-shops kunnen worden gekocht en die niet zo duur zijn. Dit zijn apparaten die bestaan uit een hoofdcontroller en verschillende elektroden. Deze worden op het deel van het lichaam geplakt dat we willen stimuleren. Het apparaat wordt dan gebruikt om de methode en de intensiteit van de massage en elektrische stimulatie in te stellen (het aantal functies hangt af van het type apparaat en de vraag van de patiënt). Het gebruik is eenvoudig en het belangrijkste is dat ze in de thuisomgeving kunnen worden gebruikt.

Het principe van elektrische stimulatie is het verzenden van lichaamseigen impulsen via diodes, d.w.z. de eerder genoemde elektroden.
De impulsen gaan door de huid en de spieren naar de zenuwuiteinden.
De patiënt kan daarom een lichte tinteling voelen of het aanspannen en ontspannen van de afzonderlijke spierdelen. De behandeling is niet pijnlijk.
Het effect is individueel voor elke persoon. Maar men moet niet vergeten dat er meerdere van deze massages moeten worden uitgevoerd om het gewenste succes te bereiken.

Tabel met methoden van elektrische stimulatie

Rustelozebenensyndroom en zwangerschap

Het verband tussen het rustelozebenensyndroom en zwangerschap werd al opgemerkt door Karl Alex Ekbon.

Sommige gevallen van rustelozebenensyndroom zijn nauw verbonden met zwangerschap, vooral in het laatste trimester. In het derde trimester zijn vrouwen meer gespannen, meer gestrest, hebben ze last van slaapstoornissen, zijn ze uitgeput en zelfs depressief.

Het is niet ongewoon dat het rustelozebenensyndroom optreedt tijdens de zwangerschap. Aanstaande moeders hebben ook vaak een ijzer- en magnesiumtekort, wat de waarschijnlijke oorzaak van deze aandoening is. Ze hebben ook een lager hemoglobine-, hematocriet- en rode bloedcelgetal.

De problemen eindigen meestal na de bevalling, wanneer de patiënt en de niveaus van sommige stoffen weer normaal worden.

Heb je het rustelozebenensyndroom en verwacht je een baby?

Als de aandoening al voor de zwangerschap aanwezig is, is het te verwachten en zeer waarschijnlijk dat de symptomen tijdens de zwangerschap zullen verergeren. Na de bevalling is er een kans van 70% dat de symptomen weer afnemen en voor sommigen kan het rustelozebenensyndroom zelfs verergeren.

De beperkte behandelingsmogelijkheden voor zwangere vrouwen zijn ook een probleem. Hoewel dopaminerge geneesmiddelen zijn goedgekeurd voor de behandeling van zwangere patiënten, is er niet veel informatie over het effect ervan op de foetus. Daarom moet therapie tijdens de zwangerschap door elke moeder afzonderlijk worden overwogen, waarbij de voor- en nadelen moeten worden afgewogen, uiteraard in overleg met haar behandelend arts.

Het risico is ook verhoogd:

• Complicaties tijdens de zwangerschap
• prenatale depressie
• verlenging van de bevalling zelf
• complicaties tijdens de bevalling
• de noodzaak van een sectio
• postnatale depressie
• gegeneraliseerde angststoornis