Plagiocephalie bij kinderen: welke positieafwijkingen van het hoofd kennen we?

Plagiocefalie is een bredere term voor misvormingen van het hoofd door afplatting.

Waarom het voorkomt en hoe het bij kinderen kan worden voorkomen, lees je in dit artikel.

Hoofdmisvormingen komen vaak voor bij pasgeborenen en zuigelingen door invloeden van buitenaf, zoals:

• Intra-uterien - Tijdens de ontwikkeling in de intra-uteriene ruimte, wanneer er voor de geboorte druk werd uitgeoefend op het hoofd, bijvoorbeeld door een verminderde hoeveelheid vruchtwater rondom de baby.
• Peripartum - Tijdens de bevalling, bij complicaties waarbij een verloskundige tang of vacuümextractor werd gebruikt om de uitdrijvingsfase van de bevalling te versnellen.
• Postpartum - Na een geboortetrauma, slechte positionering, vooral bij baby's met terugvloeiing en te vroeg geboren baby's. Het hoofd van de pasgeborene ziet er vaak zo uit dat de baby niet goed kan bewegen.

Het hoofd van de pasgeborene ziet er na de geboorte en in de eerste weken van het leven vaak enigszins misvormd uit. Dit is heel normaal door de druk tijdens de intra-uteriene ontwikkeling en na de geboorte door het geboortekanaal.

Misvormingen of asymmetrieën van de schedel worden gemeld bij 1 op de 300 baby's die geboren worden.

Bij sommige baby's is de misvorming groter, vooral bij premature baby's, bij baby's met reflux en bij baby's die bepaalde houdingen helemaal niet verdragen.

Het hoofd kan mooi gevormd worden door de juiste houding.

Als je op de rug slaapt, kan spanning in de nekspieren voorkomen dat het hoofd zijwaarts draait, waardoor één kant van het hoofd het risico loopt om af te platten.

Schedel

De schedel van een kind is anders dan die van een volwassene, niet alleen qua grootte maar ook qua vorm.

De schedel van een kind heeft een groter hersendeel dan het gezichtsdeel.

De schedel beschermt niet alleen de hersenen, maar bij baby's zorgt het scheiden van de schedelbeenderen ook voor volumetrische groei en ontwikkeling van de hersenen.

In de eerste 6 maanden groeit de schedel snel en verdubbelt in grootte. Op de leeftijd van 2 jaar is de schedel tot drie keer zo groot. Vanaf de leeftijd van 7 jaar vertraagt de groei en op de leeftijd van 16-18 jaar stopt de ontwikkeling van het schedelgewelf.

De botten van de schedel ontwikkelen zich door ossificatie - verbening vanaf de basis door bindweefsel of kraakbeen. Ossificatie begint bij de foetus tijdens de intra-uteriene ontwikkeling.

De botten van de schedel van een pasgeborene zijn nog erg zacht, dun en flexibel en zijn bij het hoofd verbonden door brede hechtingen. De botten van de schedel van een premature baby zijn zelfs nog zachter.

De schedelnaden zijn de gewrichtsbanden van de schedelbeenderen. Als de naden niet verbenen, vergroten ze de flexibiliteit van de schedel en maken ze beweging van het gewelf mogelijk.

Ze zorgen ervoor dat de botten tegen elkaar kunnen bewegen. Dit speelt een belangrijke rol bij de doorgang door het geboortekanaal waaraan de schedel zich aanpast.

Bij pasgeborenen en zuigelingen bevinden zich fontanellen - banden van bindweefsel - tussen de botten van de schedel waar de hechtingen samenkomen.

Twee belangrijke fontanellen, de kleine en grote fontanel, zijn voelbaar en zijn belangrijke indicatoren voor de druk binnen de schedel.

De grote fontanel, ook wel de frontale fontanel genoemd, bevindt zich tussen het voorhoofd en de twee pariëtale botten aan de bovenkant van het hoofd. Hij is ruitvormig en verdwijnt aan het einde van het tweede jaar.

De kleine fontanel bevindt zich tussen de slaapbeenderen en het achterhoofdsbeen, is driehoekig van vorm en verdwijnt op het einde van de 3de levensmaand.

Er zijn twee andere fontanellen op de schedel die niet kunnen worden gepalpeerd: de fontanel van het sfenoïd, die zich in de fossa temporalis bevindt, en de fontanel van het mastoïd achteraan de schedel achter het oor.

Waarom vervormt het hoofd?

De oorzaak van misvormingen is craniosynostose of schedelstand.

De schedel van een pasgeborene heeft in de eerste levensmaanden het vermogen om zich te vormen en is daarom gevoelig voor vervormingen door de externe omgeving.

Een afgeplat hoofd ontstaat vaak bij baby's die veel tijd in dezelfde houding doorbrengen, meestal tijdens het slapen, doordat de nekspieren als gevolg daarvan strakker worden. Zwakke of strakke nekspieren zorgen ervoor dat het hoofd van de baby niet kan draaien, waardoor er druk op één plek komt te staan.

Een misvormd hoofd als gevolg van positionering heeft geen invloed op de ontwikkeling en groei van de hersenen van het kind. Het kind heeft geen pijn of andere symptomen. Hij of zij ontwikkelt zich normaal zoals elk ander kind. Het is alleen een cosmetisch probleem dat op volwassen leeftijd een afname van het gevoel van eigenwaarde en eigenwaarde kan veroorzaken.

De kinderarts controleert het kind bij regelmatige controles en noteert de vorm van het hoofd van het kind.

Als de kinderarts een ongelijke groei van het hoofd vaststelt, stuurt hij of zij het kind naar een orthopeed. De orthopeed kijkt niet alleen naar de symmetrie van de onderste ledematen, maar observeert ook de vorm, grootte en vorming van de schedel.

De diagnose zal craniosynostose (vroegtijdige vergroeiing van de schedelbeenderen) of hydrocefalie (overmatige ophoping van hersenvocht in de schedel) aan het licht brengen, die tot de ernstige diagnoses behoren die de hersenen en psychomotorische ontwikkeling van een kind beïnvloeden.

Misvormingen komen vaker voor bij jongens dan bij meisjes en zijn meestal te wijten aan het hogere geboortegewicht van het kind.

Bij kinderen van 1 tot 4 maanden kunnen misvormingen worden gecorrigeerd door de juiste houding.

Op latere leeftijden is voor correctie van de hoofdvorm een specialist in orthopedie, orthopedische prothesiologie, neurochirurg, chirurg en revalidatie nodig.

Vormen van schedelmisvormingen

De ernst van de misvormingen wordt bepaald door graden van ernst, door schedelmetingen en door berekeningen met het maken van 3D-foto's met behulp van een speciale scan.

Plagiocefalie

Dit is een onregelmatige afplatting van het hoofd. Het gaat vaak gepaard met vervorming van de pinnae en soms ook met een verplaatsing van de voorkant van het voorhoofd.

Deze misvorming gaat vaak gepaard met een handicap van de halswervelkolom die geen volledige beweging toelaat, waardoor het kind het hoofd lange tijd in één positie houdt.

Afplatting van het hoofd ontstaat wanneer de schedel van het kind nog zacht is en er herhaaldelijk druk op het hoofd wordt uitgeoefend naar één kant. Meestal ontstaat dit door regelmatig in één houding te slapen.

Dit type hoofdvorm wordt gekenmerkt door afplatting aan één kant. De andere kant daarentegen is uitgestulpt.

Bij plagiocefalie is de ongelijkmatigheid van de hoofdvorm zichtbaar.

Het hoofd heeft niet de juiste vorm, de oren kunnen ongelijk zijn uitgelijnd, één oor van het kind is zichtbaar verplaatst.

Aan de kant van de achterste afplatting zijn het voorhoofd en het oor naar voren verplaatst. Het oog en het gezicht kunnen ook naar voren verplaatst zijn, wat oneffenheden in het gezicht veroorzaakt.

Van bovenaf gezien ziet het hoofd eruit als een parallellogram.

Brachycefalie

Het hele slaapgedeelte van het hoofd is symmetrisch samengedrukt.

Het hoofd heeft een brede vorm.

De compressie van het hoofd kan asymmetrisch zijn, bijvoorbeeld compressie van het laterale deel van het hoofd.

Door deze vervorming van de schedel heeft het hoofd een kleinere verhouding tussen lengte en breedte. Er is een verkorting van de schedel in de anteroposterieure dimensie.

Symmetrische brachycefalie is een misvorming die resulteert in een slechte proportionaliteit van de schedel.

De afplatting is posterior aan het midden van de schedel.

Het hoofd is breed met prominentie van beide slaapbeenderen.

Het hoofd is langer en lateraal platter. Het voorhoofd is groot en soms naar voren verplaatst.

Het komt vaak voor bij kinderen die alleen op hun rug liggen en hun hoofd niet draaien.

Asymmetrische brachycefalie is een combinatie van plagiocefalie en brachycefalie.

Het gaat meestal gepaard met immobiliteit van de halswervelkolom.

De achterkant van het hoofd is onregelmatig afgeplat. De ene kant is platter dan de andere.

Het hoofd kan aan één kant hoger en ongewoon breed zijn. Het oor, het voorhoofd, het oog en een deel van het gezicht aan de kant van de grotere afplatting kunnen iets naar voren zijn verplaatst.

De meest voorkomende hoofdafwijking bij kinderen is de asymmetrische brachycefalie.

Symmetrische brachycefalie is de tweede meest voorkomende misvorming.

Dolichocefalie

De vorm van het hoofd is smal en lang. Er is compressie van de cephalothorax aan de zijkanten en de schedel rekt uit naar de voorkant.

Deze misvorming komt vaak voor bij premature baby's die alleen op hun zij in de couveuse liggen.

Turicefalie

Is een verticaal verlengde schedelvorm, vaak het gevolg van vacuümextractie bij de geboorte.

Het hoofd heeft een bolle slaap en het hoofd is driehoekig van vorm met een afgeronde bovenkant. Na de geboorte door extractie wordt het hoofd binnen een paar dagen weer plat.

Craniosynostose

Afplatting kan ook worden veroorzaakt door een te vroege vergroeiing van de schedelbeenderen.

Craniosynostose is een geboorteafwijking waarbij de schedelbeenderen te vroeg samensmelten, voordat de hersenen volledig ontwikkeld zijn. De hersenen blijven zich ontwikkelen, maar stoppen met groeien doordat de schedel niet uitrekt. Dit resulteert in een abnormale vorm van het hoofd.

Als gevolg van het te vroeg samensmelten van één hechting kunnen verschillende misvormingen optreden. Dergelijke misvormingen kunnen de ontwikkeling van de hersenen beïnvloeden, de druk binnen de schedel verhogen en de hersenschors en oogzenuw beschadigen. Dit kan leiden tot blindheid.

Er zijn twee soorten craniosynostose:

De primaire is voortijdige fusie van de schedelbeenderen.

Secundair maakt deel uit van een syndroom (Apert, Cruz...).

Hoe weet ik of mijn kind een afgeplat hoofd heeft?

Een afgeplat hoofd komt het vaakst voor bij baby's in de 2e-3e maand.

Er beginnen zich platte plekken te vormen op het hoofd, aan de zijkanten of op het achterhoofd. In het gebied met regelmatige druk is er geen haar op de hoofdhuid op het drukpunt en verschijnt er een kale plek.

De misvorming is het beste te zien als je van bovenaf naar het hoofd kijkt.

Sommige misvormingen kunnen ook een vervorming van een deel van het gezicht veroorzaken. Het ene oor kan meer naar voren staan dan het andere. Het voorhoofd kan meer uitsteken of, bij een laterale misvorming, kan het voorhoofd aan één kant meer uitstulpen.

Hoe kunnen we schedelvervormingen voorkomen?

Ouders moeten instructies krijgen over de houding en de bezetting van het kind gedurende de dag.

Daarom is het belangrijk dat ouders de groei en de vorm van het hoofd ook thuis in de gaten houden. De juiste houding is belangrijk als het kind slaapt, tijdens de voeding of overdag als het kind wakker is.

De pasgeboren en premature baby kan het hoofd niet vasthouden en kantelt, het is nog zwak en de houding is ongelijk.

Een gezonde baby moet zijn hoofd echter naar beide kanten kunnen draaien.

Als het hoofd maar naar één kant draait, wordt dit hoofdvoorkeur genoemd. Dit mag niet langer dan 6 weken duren. Vooral bij premature baby's, voor wie een gecorrigeerde leeftijd wordt berekend (als de baby twee maanden eerder is geboren, moeten deze maanden voor een bepaalde periode worden afgetrokken en moet de geboortedatum worden gebruikt).

Voor premature baby's is de positie van de baby erg belangrijk, omdat de baby erg zwak is en zijn hoofd niet kan draaien.

Positie- en fysiotherapeutische oefeningen worden aanbevolen om misvormingen van het hoofd te voorkomen.

In de meeste gevallen verbetert een plat hoofd vanzelf met de groei. Als het kind groeit en sterker wordt, kan het zichzelf positioneren, zijn hoofd draaien en op zijn buik rollen. Dit versterkt de nek- en rugspieren.

Op de buik liggen

Sinds 1992 wordt het afgeraden om de baby op de buik te leggen, omdat is gebleken dat deze houding het aantal gevallen van plotselinge wiegendood verhoogt. Hierdoor is ook het aantal schedelafwijkingen toegenomen, omdat veel ouders de baby niet aanleggen en de baby nog steeds alleen op de rug wordt gelegd.

De vraag is of je de baby op de buik moet leggen. Veel fysiotherapeuten raden de buikligging aan, omdat dit het risico op kruipen van het hoofd vermindert.

Leg de baby echter op zijn buik als hij wakker is. Dan is er geen gevaar. Begin met de procedure een paar keer per dag een of twee minuten uit te voeren. Je kunt de tijd geleidelijk opvoeren.

Het basisprincipe is om de baby niet op zijn buik te leggen als hij moe is. Dan wordt hij huilerig of inactief. Dit leidt tot spierspanning, prikkelbaarheid of een slecht humeur.

Een baby met reflux moet meerdere keren per dag op zijn buik worden gelegd om zijn buikspieren te versterken, zijn spijsvertering te verbeteren en koliek tegen te gaan.

Als het kind op de buik ligt, oefent het, tilt het het hoofd op, versterkt het de nekspieren en activeert het de rechte houding.

Als de baby op de buik ligt, moet hij op zijn onderarmen rusten, de billen moeten tegen de mat worden gedrukt in lijn met het hoofd. De handen moeten tot vuisten worden gebald en ontspannen zijn. Deze positie vormt de eerste steun, die belangrijk is voor de goede ontwikkeling van de wervelkolom.

De positie van de baby in de wieg veranderen

Verander de positie van je baby in de wieg regelmatig.

De meeste ouders, vooral rechtshandige ouders, dragen hun baby's in hun linkerarm en leggen ze op hun linkerzij in de wieg. De baby kijkt meestal naar buiten, dus hij of zij heeft het hoofdje altijd maar aan één kant.

Draai hem in de wieg of leg een speeltje in zijn gezichtsveld dat je telkens verwisselt. Dit zal hem dwingen om zijn hoofd van links naar rechts te draaien.

Dragen in je armen

Veel ouders dragen hun baby liever niet in hun armen.

Toch is ook dit een optie om afplatting van het hoofdje te verlichten. Draag en til je baby regelmatig op, zodat de druk van de hoofdsteun vermindert.

Je baby in een sjaal dragen is gezond en heilzaam. Deze houding is ook goed voor de vorming van het hoofdje en traint de houdingsspieren die nodig zijn om het lichaam te ondersteunen en die de neiging hebben om korter te worden.

Positie tijdens het slapen

Verander de positie van het hoofdje van je baby tijdens het slapen door het te ondersteunen met een kleine handdoek of luier. Dit zorgt voor druk met het hoofd tegen de mat, zelfs aan de kant van het hoofd waar de misvorming zich vormt.

Er zijn ook hoofdkussentjes op de markt die het hoofd in één positie houden en minder druk uitoefenen op de achterkant van het hoofd.

Het kind op het kompres plaatsen

Plaats je kind niet te lang op harde kussentjes, zoals autostoeltjes met hard plastic bekleed met slechts een dun laagje vulling.

Leg de baby op een zacht kussen met vulling aan de zijkanten zodat hij of zij niet omrolt. Maak een soort nestje met de zijkanten van het hele gebied gewatteerd. Er zijn ook verschillende positioneringsnestjes voor baby's die zacht zijn en niet op de schedel van de baby drukken.

Remodellerende beugel

Als de misvorming bij een ouder kind langer dan 4 maanden is, is een KRO (craniale remodelleringsorthese) nodig, die een succespercentage tot 95% heeft.

Behandeling met KRO moet worden overlegd met een neuroloog of neurochirurg. In sommige gevallen is deze methode gecontra-indiceerd, bijvoorbeeld bij hydrocefalie.

De KRO-orthese is een speciale helm die hard is aan de buitenkant en gevoerd met een zachte voering aan de binnenkant. De helm drukt het kind niet samen. Hij veroorzaakt geen druk op de schedel, maar drukt deze slechts licht samen en het deel waar de misvorming zich bevindt is de ruimte tussen de schedel en de helm.

Het is een uitdagende behandeling die wordt gebruikt voor matige tot ernstige misvormingen van het kinderhoofd.

KRO is gericht op het goed begeleiden van de groei van de schedel.

De meest geschikte periode is een leeftijd van 4-7 maanden, waardoor de behandeling wordt teruggebracht tot 4-5 maanden. Hoe ouder het kind is, hoe langer het duurt om de schedel van het kind weer goed op te bouwen, vanwege het sluiten van de spleten en de groei van de schedel. Behandeling met een beugel is mogelijk tot de leeftijd van 18 maanden.