Pijn is geen ziekte, maar een uiting ervan. Wanneer kun je het aan zonder de hulp van een arts?

Pijn kan worden gezien als een natuurlijke waarschuwing dat er iets mis is in ons lichaam. Het dient om het lichaam te beschermen tegen schade of geeft een signaal af van ziekte, letsel, storing of andere schade aan verschillende delen van het lichaam.

Het is belangrijk om te onderscheiden dat pijn op zichzelf geen ziekte is.

In de meeste gevallen is het een begeleidend symptoom of een uiting van ziekte of schade aan het lichaam.

Pijn wordt veroorzaakt door de activering van het zenuwstelsel. Het wordt getriggerd door de irritatie van een eiwitreceptor in het getroffen gebied. Het signaal verspreidt zich vervolgens door de zenuwbanen en bereikt het centrale zenuwstelsel (ruggenmerg en hersenen). Op dit punt wordt het signaal geregistreerd en waargenomen als pijn.

Welke soorten pijn kennen we?

Er zijn verschillende soorten pijn. Afhankelijk van de oorzaak van de pijn kunt u meerdere soorten pijn tegelijk ervaren.

Soorten pijn:

• Acuut - plotseling, duurt een paar dagen tot maximaal 6 maanden.
• Chronisch - langdurig, langer dan 6 maanden tot enkele jaren
• Intermitterend - terugkerend, met pauzes ertussen
• Aanhoudend - zonder onderbreking
• Gelokaliseerd - pijn op een specifieke plaats
• Veralgemeend - veralgemeend, er kan geen plaats worden geïdentificeerd
• Nociceptor - met weefselschade
• Neurologisch - wanneer zenuwbanen beschadigd zijn

Er zijn ook verschillende manieren waarop we pijn waarnemen. We kunnen het beschrijven als stekend, dof, kloppend, stekend, knijpend, brandend, scherp en nog veel meer.

Ieders subjectieve perceptie van pijn leidt tot een andere reactie erop. Terwijl sommige mensen een relatief hoge pijngrens hebben en pijn beter verdragen, nemen anderen pijn gevoeliger waar en zijn kwetsbaarder.

Naast het fysieke aspect van iemands leven heeft pijn ook een grote invloed op het psychologische aspect. Ernstige, langdurige of terugkerende pijn leidt tot uitputting, mentale vermoeidheid en een algehele verzwakking van het lichaam.

Dit kan leiden tot een aanzienlijke vermindering van de kwaliteit van leven.

Hoe pakt u pijnbestrijding aan?

De meest effectieve manier om pijn te voorkomen of om pijn die al is opgetreden te beheersen, is om de oorzaak van de pijn te achterhalen. Zodra we de oorzaak van de pijn kennen, richten we ons op het wegnemen ervan. Dit zal natuurlijk ook verlichting van de pijn geven.

In andere gevallen, waarbij we de oorzaak van de pijn niet kennen of waarbij het wegnemen van de oorzaak een moeilijk en langdurig proces is, behandelen we de pijn als een symptoom.

Kan ik de pijn thuis behandelen of moet ik naar de dokter?

De eerste poging om de pijn te verlichten is in de meeste gevallen aan de patiënt, meestal in de thuissituatie en met beproefde methoden, of het nu gaat om het gebruik van medicatie of een niet-farmacologische aanpak.

De meest voorkomende vorm van pijn in het dagelijks leven is acute, kortdurende lokale pijn. Als u rationeel beoordeelt dat uw pijn niet ernstig is, niet lang aanhoudt en niet wijst op een ernstige verwonding of ziekte, is het waarschijnlijk niet nodig om naar de dokter te gaan.

Wanneer is het belangrijk om je toestand door een arts te laten beoordelen?

Je moet naar een arts gaan als je pijn ervaart die onverwacht, hevig, zonder duidelijke oorzaak is of lang aanhoudt. Ook als de pijn je beperkt in je dagelijkse activiteiten, op het werk of tijdens het slapen.

Neem onmiddellijk contact op met een arts of zoek medische hulp:

• Als de pijn het gevolg is van een verwonding of ongeval dat aanzienlijke schade aan het lichaam kan veroorzaken, waaronder ernstige of oncontroleerbare bloedingen, breuken of hoofdtrauma.
• Bij acute en scherpe inwendige pijn die kan duiden op een ernstig probleem (bijvoorbeeld een gescheurde darm).
• Als de pijn gelokaliseerd is in de borst, rug, schouders, nek en gepaard gaat met ademhalingsproblemen, duizeligheid, misselijkheid, algemene zwakte en druk op de borst (hartproblemen of hartaanval).

Pijn kan op twee manieren verlicht of behandeld worden - farmacologisch of niet-farmacologisch.

Niet-farmacologische benadering van pijnbehandeling

Een niet-farmacologische benadering van pijnbestrijding is een reeks maatregelen en activiteiten die pijn kunnen helpen verlichten zonder het gebruik van medicijnen.

Een niet-farmacologische benadering van pijnbestrijding kan alleen worden gebruikt of als aanvullende behandeling om het effect van gelijktijdige farmacologische behandeling (gebruik van medicatie) te verbeteren.

Afhankelijk van het type pijn en de aangedane plek kunnen de volgende behandelingen worden gebruikt:

• Koude kompressen, vooral op aangetaste gebieden met zwelling en ontsteking.
• Warme kompressen of pleisters, vooral bij spierstijfheid of krampen.
• Beperking van activiteiten die pijnlijke aanvallen veroorzaken
• Regelmatige lichaamsbeweging en fysieke activiteit
• Rust en vermindering van stress
• Gewichtsbeheersing en veranderingen in levensstijl

Massage, acupunctuur, gespecialiseerde oefeningen of meditatie of chirurgie zijn ook aanvullende behandelingen voor pijn. Deze activiteiten moeten altijd worden uitgevoerd onder toezicht van een arts of gekwalificeerde professional.

Farmacologische benadering van pijnbestrijding

De farmacologische benadering van pijnbestrijding omvat het gebruik van medicijnen. Geneesmiddelen die analgetica worden genoemd, worden gebruikt om de pijn onder controle te houden.

Momenteel is er een groot aantal analgetica van verschillende typen, voor verschillende doeleinden en met verschillende werkingsmechanismen op de markt.

De meest voorkomende zijn tabletten, capsules, bruistabletten voor orale oplossing, zetpillen, crèmes, zalven of pleisters.

Pijnstillers die via een injectie worden toegediend, zijn meestal in handen van een arts.

De toedieningsvorm is van invloed op de route en toedieningswijze van het medicijn en is cruciaal voor het daadwerkelijke effect van het medicijn en de snelheid waarmee de werking begint. Wat betreft de snelheid waarmee de werking begint, behoren bruistabletten of vloeibare capsules bijvoorbeeld tot de snelst opneembare orale toedieningsvormen.

De aard en locatie van de pijn is ook cruciaal voor de juiste keuze van de doseringsvorm.

Hoofdpijn - tabletten, capsules - systemische werking.
Lage rugpijn - crème, zalf, pleister - topische werking.

Volgens het werkingsmechanisme onderscheiden we verschillende basisgroepen van geneesmiddelen met pijnstillende werking:

• aniliden
• niet-steroïde ontstekingsremmende geneesmiddelen
• salicylzuurderivaten
• pyrazolonen
• en opioïden

Voorbeelden van geneesmiddelen met pijnstillende werking staan in de onderstaande tabel

Pijnstillers worden vaak gecombineerd met andere medicijnen om hun effect te versterken en te versnellen.

In het geval van paracetamol of ibuprofen is dit bijvoorbeeld cafeïne of guaifenesine. Medicijnen met deze combinatie zijn direct op de markt verkrijgbaar.

Daarnaast is er ook een combinatie van paracetamol en ibuprofen te vinden, die het pijnstillende effect versterkt. Medicijnen voor de behandeling van verkoudheid combineren vaak een pijnstillend middel met een decongestivum zoals pseudo-efedrine.

Uit welke pijnstillers kan ik kiezen in de apotheek?

Bij de behandeling van lichte pijn bevindt de patiënt zich in de positie van zelfmedicatie.

Deze geneesmiddelen worden al lange tijd in de praktijk gebruikt, wat bevestigt dat ze veilig en effectief zijn, zelfs zonder medisch toezicht. Daarom hebben ze de status van vrij verkrijgbare geneesmiddelen (OTC) gekregen.

Onder de vrij verkrijgbare pijnstillers zijn de meest gebruikte geneesmiddelen paracetamol, ibuprofen, dexibuprofen, naproxen, diclofenac, acetylsalicylzuur en propyfenazon.

Afhankelijk van het type pijn en de plaats waar de pijn zich voordoet, variëren de effectiviteit en de sterkte van deze pijnstillers. De basisindicaties voor elke pijnstiller worden in de volgende paragrafen van dit artikel samengevat.

Pijnstillers op recept

Aan de andere kant zijn er de pijnstillers op recept. Dit zijn even effectieve en veilige medicijnen, maar het gebruik ervan moet om verschillende redenen onder toezicht van een arts gebeuren.

Ze zijn bijvoorbeeld verkrijgbaar in een doseringsvorm die door een arts of zorgverlener moet worden toegediend (injecteerbare doseringsvormen). Er zijn ook geneesmiddelen met complexe doseringen, geneesmiddelen met doseringen die moeten worden afgestemd op de behoeften van de individuele patiënt, nieuw ontdekte geneesmiddelen, verslavende geneesmiddelen (opioïde analgetica) en andere.

Wat zijn de meest voorkomende indicaties voor elk pijnstillend middel?

Weet jij welk type pijnstiller geschikt is voor een bepaald type pijn?
De meest voorkomende...

Paracetamol

Naast de pijnstillende werking heeft paracetamol ook een koortswerende werking. Dit betekent dat het een verhoogde lichaamstemperatuur verlaagt.

Het wordt gebruikt om milde tot matige pijn te verlichten.

Bijvoorbeeld:
hoofdpijn en kiespijn
spier- en gewrichtspijn (tenzij er sprake is van ontsteking)
menstruatiepijn

Ibuprofen

Ibuprofen heeft net als paracetamol een koortswerende werking en is ook ontstekingsremmend. Het behoort tot de groep niet-steroïde ontstekingsremmers.

Het verlicht:
pijn die gepaard gaat met ontsteking
hoofdpijn, kiespijn
rugpijn, spierpijn
sommige zenuwpijn
menstruatiepijn
het wordt ook gebruikt voor migraine

Dexibuprofen

Voor de behandeling van milde tot matige pijn.

Spierpijn
verkoudheidspijn
pijn in de wervelkolom
hoofdpijn en kiespijn
menstruatiepijn

Naproxen

De ontstekingsremmende werking wordt ook gebruikt bij de behandeling van pijn.

Het wordt gebruikt voor:
hoofdpijn en kiespijn
spier-, gewrichts- en wervelkolompijn
posttraumatische en postchirurgische pijn
gynaecologische en menstruatiepijn
migraine

Acetylsalicylzuur

In een dosis van 500 mg wordt het gebruikt bij milde tot matige pijn.

Hoofdpijn en kiespijn
spier- en gewrichtspijn, pijn in de wervelkolom
menstruatiepijn

Acetylsalicylzuur heeft ook een koortswerende en ontstekingsremmende werking.

Een dosis van 100 mg wordt gebruikt om bloedstolsels te voorkomen.

Propyfenazon

hoofdpijn en kiespijn
verkoudheidspijn
postoperatieve pijn
menstruatiepijn
en migraine

Propyfenazon is alleen op de markt in combinatie met een ander pijnstillend middel (bijv. paracetamol).

Interessant artikel:
Hoofdpijn: soms onschuldig, maar wanneer is het een ernstig probleem?

Diclofenac

Diclofenac wordt gebruikt om inflammatoire en pijnlijke aandoeningen te behandelen.

Bijvoorbeeld pijn aan de wervelkolom,
pees-, spier- en gewrichtsletsels.

Het wordt ook vaak aangetroffen in de vorm van zalven, crèmes en gels voor uitwendig gebruik.

Metamizol

Metamizol is momenteel alleen op recept verkrijgbaar.

Het wordt op advies van een arts gebruikt om ernstige acute of aanhoudende pijn te behandelen of om koorts te beheersen.

Opioïde pijnstillers (anodynes)

Opioïden behoren tot de pijnstillers met het sterkste effect.

Ze worden gebruikt om acute, hevige pijn en pijn in de terminale stadia van een ziekte (bijv. kanker) te behandelen.

Opioïden worden strikt gecontroleerd onder toezicht van een arts.

Het gebruik van opioïden wordt streng gecontroleerd en staat altijd onder toezicht van een arts. Dit komt vooral door het risico op ernstige bijwerkingen en de mogelijke ontwikkeling van afhankelijkheid en tolerantie in verband met het gebruik ervan.

Codeïne, dat tot de groep opioïden behoort en in combinatie met andere geneesmiddelen wordt gebruikt om droge, prikkelbare hoest onder controle te houden, is te vinden in vrij verkrijgbare geneesmiddelen. Codeïne heeft slechts een zwak pijnstillend effect en heeft een lager risico op bijwerkingen.

Pijn bij zwangerschap

Zwangere vrouwen behoren tot een speciale categorie als het gaat om pijnbestrijding. Bij pijnbestrijding moeten ze niet alleen aan zichzelf denken, maar ook aan hun ongeboren kind.

Pijn tijdens de zwangerschap kan om verschillende redenen ontstaan. Het wordt veroorzaakt door acute aandoeningen zoals letsel of infectie, of door reeds bestaande gezondheidsproblemen en ziekten van de moeder.

Daarnaast herkennen we ook pijn die wordt veroorzaakt door de zwangerschap zelf.

De behandeling van pijn tijdens de zwangerschap is een belangrijk aspect, vooral in het geval van aanhoudende en langdurige pijn. Het kan een aanzienlijke invloed hebben op de psychische gezondheid van de vrouw en zo mogelijk het verloop van de zwangerschap negatief beïnvloeden.

De eerste keuze van behandeling van pijn tijdens de zwangerschap moet bestaan uit niet-farmacologische behandeling en de introductie van geschikte schema's. We hebben deze genoemd in het gedeelte over niet-farmacologische behandeling.

Farmacologische behandeling moet tijdens de zwangerschap worden gekozen als de toestand van de vrouw dit vereist en er geen andere keuze is dan medicatie.

Tijdens de zwangerschap is het gebruik van veel geneesmiddelen gecontra-indiceerd.

Houd er tegelijkertijd rekening mee dat het gebruik van veel geneesmiddelen tijdens de zwangerschap gecontra-indiceerd is of dat de mogelijkheid om ze te gebruiken afhangt van het trimester van de zwangerschap.

Veel geneesmiddelen komen via de placentamembraan in het bloed van de foetus terecht en kunnen de ontwikkeling van de foetus nadelig beïnvloeden.

Elke behandeling met pijnstillers tijdens de zwangerschap moet vooraf met een arts worden besproken. De arts zal beslissen over het soort medicatie, de duur van het gebruik en zal follow-upcontroles uitvoeren op de gezondheid van de vrouw.

De arts zal ook de oorzaak van de pijn achterhalen en niet alleen het symptoom zelf behandelen.

De tabel geeft een overzicht van de mogelijke toepassingen van pijnstillers tijdens de zwangerschap

Lees ook: Ben je zwanger en heb je hoofdpijn?

Van de combinatieproducten mag paracetamol + cafeïne tijdens de zwangerschap worden ingenomen, maar alleen eenmalig of kortdurend.

Pijn en borstvoeding

De keuze van een pijnstiller tijdens de borstvoeding hangt vooral af van de eigenschappen van het geneesmiddel - de biologische halfwaardetijd.

Biologische halfwaardetijd = de tijd die een geneesmiddel nodig heeft om de helft van zijn werking te verliezen.

Hoe korter de biologische halfwaardetijd van een geneesmiddel, hoe geschikter het is voor gebruik tijdens de borstvoeding.

Als een vrouw een pijnstiller met een korte biologische halfwaardetijd (bijv. 2 uur) inneemt net na het geven van borstvoeding, is het grootste deel van het geneesmiddel niet meer in het lichaam aanwezig als ze weer borstvoeding geeft.

Over het algemeen wordt aanbevolen dat een vrouw gedurende 3 uur na inname van het geneesmiddel geen borstvoeding geeft. Als het geneesmiddel gecontra-indiceerd is tijdens de borstvoeding, moet de borstvoeding gedurende 24-72 uur worden gestaakt (afhankelijk van de eigenschappen van het geneesmiddel).

De tabel toont de mogelijkheden van het gebruik van pijnstillers tijdens de borstvoeding

Houd deze basisregels in gedachten bij het gebruik van pijnstillers tijdens de zwangerschap en borstvoeding:

• Volg strikt de dosering.
• Gebruik de medicijnen slechts eenmalig of kortdurend.
• Raadpleeg uw arts.
• Houd rekening met mogelijke bijwerkingen.

Bij gebruik van medicijnen (niet alleen pijnstillers) in deze periode is het noodzakelijk om het medicijn te beoordelen, vooral op veiligheid voor de vrouw, de foetus en de baby.