Knieartrose: vernietigt langzaam maar zeker de kniegewrichten, hoe te behandelen?

Gonartritis is een niet-inflammatoire, degeneratieve aandoening waar tot 15% van de bevolking aan lijdt. Net als bij artritis van andere gewrichten neemt de aandoening toe met de leeftijd.

De knieën (en heupen) zijn gewrichten die gewicht dragen, daarom worden ze overbelast en ontwikkelen ze bij voorkeur artrose in deze gebieden.

Structuur en functie van het gewricht

Het gewricht (articulatio) is de plaats waar twee of meer botten met elkaar verbonden zijn. Het ene uiteinde van het bot wordt afgesloten door de gewrichtskop en het andere door de gewrichtskom, zodat ze goed in elkaar passen. Ze vormen de basisoppervlakken van het gewricht en hun oppervlak is bedekt met hyalien kraakbeen. De onregelmatigheden tussen de kop en de kom worden opgevuld door gewrichtsplaten van kraakbeen (bijv. schijven, menisci).

Het gewricht wordt beschermd door een buitenste omhulsel, het gewrichtskapsel. Het gewrichtskapsel bestaat uit twee basisdelen. Het buitenste deel bestaat uit een stevige laag gewrichtsbanden, hier en daar omgeven door collageenvezels (ligamenten). Het binnenste, spelonkachtige deel van het gewricht bestaat uit een dun membraan, de synoviale voering, dat bevochtigd wordt door een vloeistof die gemaakt is van bloedplasma, synovia genaamd.

Interessant weetje: Het hyaliene kraakbeen dat de uiteinden van de botten in het gewricht bedekt, bestaat uit elastische ligamenten. Het wordt gevoed door synoviale (gewrichts)vloeistof en diffuus vanuit de botten. De schade is onomkeerbaar en het heeft niet het vermogen om zichzelf te herstellen.

Bijzonderheden van het kniegewricht

Het kniegewricht (articulatio genus) is het grootste en meest complexe gewricht in het menselijk lichaam. De stabiliteit en sterkte ervan bepalen de algehele houding, het gewichtdragend vermogen en het looppatroon van een persoon. Vandaar de naam of classificatie als gewichtdragend gewricht.

De kop van het gewricht wordt gevormd door het uiteinde van het dijbeen (femur) dat in de gewrichtsholte past die bestaat uit het bovenste deel van de tibia (scheenbeen). Twee kraakbenen, de menisci, vullen het midden van het dijbeen en de tibia. De menisci hebben de vorm van twee halve maantjes en sluiten aan op de tibia. In tegenstelling tot andere gewrichten kruisen twee afzonderlijke gewrichtsbanden elkaar in het kniegewricht.

Aan de voorkant van het kniegewricht zit de knieschijf (patella), die aan de zijkanten wordt bedekt door de laterale gewrichtsbanden en aan de voorkant wordt beschermd, bedekt en verstevigd door de pees.

Interessant weetje: De fibula (kuitbeen, het tweede bot van de tibia) is niet verbonden met de tibia in het kniegewricht of met het femur. Het gewicht van het lichaam en de algehele draagkracht wordt voornamelijk op de tibia geplaatst. De fibula is te dun en zwak om het gewicht van een persoon te dragen. Het breekt heel vaak.

Functies van het kniegewricht

Het kniegewricht zorgt voor beweging in het kniegebied. Specifiek zorgt het voor flexie (buigen), extensie (strekken) en lichte rotatie (draaien) wanneer de knieën gebogen zijn. Deze soorten beweging zijn nodig voor lopen en andere soorten bewegingen (buigen, hurken, staan, draaien).

Wat is gonartrose en wat gebeurt er in de gewrichtsviscera?

Gonartrose is een niet-inflammatoire, degeneratieve aandoening van het gewrichtskraakbeen van de knie. Het ontstaat door verschillende en in sommige gevallen niet geheel duidelijke oorzaken. Een bepaalde etiologie is veroudering. Het treft bij voorkeur het mediale deel ter hoogte van het femorale-femorale en patellofemorale deel.

Initiële veranderingen op metabolisch niveau veroorzaken vernietiging van botmassa. Onder invloed van deze katabole processen wordt het beschadigde botkraakbeen na verloop van tijd dunner. Er ontstaan erosies en scheuren, de gewrichtsoppervlakken worden ongelijk en de gewrichtsspleet wordt smaller. Dit resulteert in vervorming van het kniegewricht, afwijking van de axiale positie en de daaruit voortvloeiende mobiliteitsstoornissen.

TIP: Stop artritis

Een kniegewricht dat beschadigd is door een artritisproces veroorzaakt stijfheid in de knie, pijn, uitwendig zichtbare vervormingen en mobiliteitsproblemen. Het belast de patiënt het meest bij traplopen of bukken (bv. schoenen aantrekken). Opstaan vanuit een zittende positie kan ook een probleem worden.

Vang de eerste tekenen van de ziekte op!

De eerste waarschuwingssignalen van artrose als zodanig zijn ochtendstijfheid van de gewrichten, wat hetzelfde is bij gonartrose. Na het bewegen verdwijnt de stijfheid. Vervolgens treedt kniepijn op bij lichamelijke inspanning of overmatige belasting van de kniegewrichten (lopen op oneffen ondergrond, hurken, traplopen). Rustpijn treedt niet op in het begin van de ziekte.

Naarmate de ziekte vordert (zich ontwikkelt), begint pijn in rust op te treden. Meestal verergert de pijn aan het einde van de dag. Toenemende misvormingen veroorzaken afwijkingen in de axiale positie. De eerste mobiliteitsstoornissen (flexie, extensie, rotatie) treden op. Een bekend en typisch symptoom is flexiecontractuur. Dit is een geleidelijk toenemende flexie van het ledemaat (buigen) met een onvermogen om te strekken.

Interessant: bij gonartrose is er sprake van een zogenaamd 'giving way'-fenomeen, waarbij het aangedane ledemaat ongecontroleerd valt. Patiënten zijn gevoelig voor vallen en letsel door trauma. Dit komt door de toenemende instabiliteit van het kniegewricht.

Tabel met eerste en gevorderde symptomen van gonartrose

Stadia van gonartrose volgens Kellgren-Lawrence

Gonartrose begint subtiel en langzaam. In het beginstadium treden aspecifieke klachten op die vaak worden toegeschreven aan vermoeidheid, uitputting, overmatige lichamelijke inspanning of gewoon het natuurlijke verouderingsproces.

In het begin treden stijfheid van de kniegewrichten en milde pijn meestal op na inspanning. Patiënten zoeken meestal pas medische hulp als ze intense pijn en mobiliteitsproblemen ervaren die hun normale dagelijkse activiteiten beperken en in rust optreden.

Stadia van gonartrose volgens Kellgren-Lawrence gebaseerd op de progressie van de ziekte in het kraakbeen

Huidige behandelingsmogelijkheden voor artrose van de knie

We kunnen ons tot op zekere hoogte beschermen tegen het ontstaan van gonartrose door een gezonde levensstijl, gezonde voeding en niet verwaarlozen van lichamelijke activiteit. Ouder worden brengt echter veranderingen in het hele lichaam met zich mee. Er zijn ook veranderingen in de botten en gewrichten die onvermijdelijk zijn. Later is de enige manier om de symptomen van de ziekte te verlichten een goede behandeling.

Niet-farmacologische behandelingen voor gonartrose

In het beginstadium van gonartrose zijn de symptomen nog niet zo beperkend en urgent. Het is daarom raadzaam om een aantal principes te volgen en zo de progressie van de onomkeerbare aandoening te matigen. Dit zijn basismaatregelen die niet belastend en heilzaam zijn.

1. Verandering van levensstijl (vitamines, collageen...)
2. vermindering van overgewicht
3. regelmatige lichaamsbeweging zonder overmatige belasting van de knieën
4. goed schoeisel, orthopedische hulpmiddelen
5. instructie-oefeningen met een fysiotherapeut
6. massages
7. elektrotherapie
8. cryotherapie
9. acupunctuur
10. lichttherapie

Behandeling met medicijnen

De behandeling van gonartrose verschilt in wezen niet van andere behandelingen voor andere gewrichten die door artrose zijn aangetast. Het geneesmiddel van eerste keuze is paracetamol. Geschikte geneesmiddelen en veel gebruikte geneesmiddelen zijn niet-steroïde antirheumatische geneesmiddelen (bijv. ibalgin). Ze zijn er ook in de vorm van topische zalven met pijnstillende en ontstekingsremmende effecten.

In ernstigere gevallen worden corticosteroïden en hyaluronzuur in het gewrichtskraakbeen geïnjecteerd. Bij gonartrose heeft intra-articulaire toediening van corticosteroïden de voorkeur. Toediening van chondrotinesulfaat en glucosamine is aangewezen.

Bij ernstige pijnklachten worden opioïde pijnstillers (tramal, morfine) ook gebruikt om matige tot ernstige pijn te behandelen. Het gebruik hiervan is echter onderworpen aan een recept en wordt alleen aanbevolen door een arts.

Pijnstillers gerangschikt op sterkte van pijnstillend effect

1. paracetamol
2. niet-steroïde ontstekingsremmers
3. corticosteroïden en hyaluronzuur
4. chondroïtinesulfaat, glucosamine
5. opioïde pijnstillers

Chirurgische en operatieve ingrepen wanneer andere behandelingen hebben gefaald

Ongelooflijk genoeg wordt er in de huidige tijd voor het eerst melding gemaakt van gewrichtsvervanging in 1960. De arts McKeever probeerde een beschadigd gewricht te vervangen door platen van een chroom-kobaltlegering.

5 chirurgische procedures voor gonartrose

1. gedeeltelijke knieprothese
2. totale knieprothese
3. Osteotomie en preventieve procedures
4. gewrichtsspoeling
5. artrodese

Gedeeltelijke knieprothese - hemiarthroplastie

Totale knie-artroplastie

Osteotomie en preventieve chirurgie

Deze procedures hebben de voorkeur bij jongere patiënten. Hierbij wordt het gewricht chirurgisch geopend en wordt het bot afgesneden, ingekort of de structuur veranderd. De procedure wordt gebruikt om defecten te corrigeren en pijn weg te nemen. Bij oudere patiënten wordt chirurgische osteotomie gecombineerd met gelijktijdige gewrichtsvervanging.

Gewrichtsspoeling en debridement

Gewrichtspoeling (gewrichtsspoeling) en debridement (mergstimulerende techniek) worden uitgevoerd bij patiënten met pijnlijke aandoeningen. Ze bieden echter slechts tijdelijke verlichting en bieden geen vooruitzicht op behandeling op lange termijn of omkering van het pathologische proces. Hoewel het kortstondige effect gunstig is voor de patiënt in termen van pijnbeheersing en verbeterde mobiliteit, garandeert het geen verbetering op lange termijn.

Arthrodese

Artrodese is een chirurgische ingreep die is geïndiceerd voor gonartrose waarbij de gewrichtsvervanging is mislukt. Het is in wezen een reddingsprocedure. Septische aandoeningen in de knie zijn ook geïndiceerd. De ingreep wordt uitgevoerd met beitels en frezen om het gewricht te bewerken. Het doel van de operatie is om een benige fusie van het aangetaste gewricht te creëren. Het resultaat is een paradoxale bewegingsbeperking in het gewricht die pijn en progressie van de ziekte voorkomt.