Anxiolytica of welke behandeling voor angst kennen we?

Een moeilijk examen op school, een belangrijk sollicitatiegesprek of een voordracht voor een publiek. Kun jij je een van deze situaties in je leven herinneren? En weet je nog hoe je je op dat moment voelde?

Hartkloppingen, trillende handen en zweet over je hele lichaam. Waarschijnlijk was je in de greep van angst.

Angst is een toestand die wordt gekenmerkt door een innerlijk gevoel van onbehagen, nervositeit of zelfs angst. Het gaat gepaard met uiterlijke lichamelijke verschijnselen. Het is meestal een tijdelijke reactie van het lichaam op een voortdurende stressvolle situatie.

En het is een natuurlijke reactie.

In sommige gevallen is het zelfs nuttig. Het helpt ons onze aandacht te vergroten, ons te concentreren of dreigend gevaar te herkennen.

Als de stressvolle situatie afneemt, neemt de angst vanzelf af.

Maar wat te doen als angst uit de hand loopt?

We spreken van angst als een pathologische aandoening wanneer deze ons dagelijks leven en onze activiteiten aanzienlijk verstoort.

Dat wil zeggen, als het intens en buitensporig is, vaak optreedt en in situaties die we normaal niet als stressvol beschouwen, of als angst regelmatig terugkeert.

Chronische en irrationele angst als reactie op gewone levensgebeurtenissen wordt beschouwd als een angststoornis.

Angststoornissen - wat weten we erover?

Angststoornissen zijn een groep psychiatrische aandoeningen. Ze zijn een van de meest voorkomende vormen van emotionele stoornissen.

We spreken van een angststoornis wanneer:

• Angst of vrees je vermogen om te functioneren in het dagelijks leven aanzienlijk belemmert en vermindert.
• Je vaak ongepast emotioneel reageert.
• Je onvoldoende controle hebt over je reacties.

De negatieve kant van deze stoornissen is dat ze zeer beperkend en slopend zijn. De ontwikkeling ervan kan leiden tot het vermijden van activiteiten of plaatsen die negatieve emoties en symptomen oproepen.

Angststoornissen komen bij alle leeftijden voor, maar veel vaker bij vrouwen.

Wat zit er achter de ontwikkeling van angststoornissen, of wat is er fysiologisch mis in het lichaam?

Angststoornissen zijn het gevolg van een van de twee niet-fysiologische processen die in het lichaam plaatsvinden.

Het eerste is een disbalans in de niveaus van neurotransmitters in het deel van de hersenen dat verantwoordelijk is voor het waarnemen en evalueren van bedreigingen. Specifiek hebben we het over een disbalans in de niveaus van serotonine, dopamine en gamma-aminoboterzuur (GABA).

Neurotransmitters zijn chemische stoffen met een laag moleculair gewicht die verantwoordelijk zijn voor de overdracht van zenuwsignalen in het zenuwstelsel.

Het tweede proces is de verstoring van de hypothalamus-hypofyse-bijnieras, d.w.z. een verminderde afscheiding van cortisol, adrenaline en noradrenaline.

De hypothalamus-hypofyse-bijnieras is de belangrijkste manier waarop het lichaam op stress reageert. De hypothalamus zorgt door stimulatie van de hypofyse voor het vrijkomen van cortisol, adrenaline en noradrenaline uit de bijnieren.

Cortisol is een stresshormoon dat ons - simpel gezegd - energie geeft om met stressvolle situaties om te gaan. Adrenaline en noradrenaline zijn hormonen die de hartslag verhogen en de ademhaling versnellen.

Nu we het verloop van angststoornissen kennen, laten we eens kijken naar de oorzaken van angststoornissen zelf.

Wat kunnen de oorzaken zijn van deze stoornissen?

Angststoornissen kunnen verschillende oorzaken hebben, maar de precieze oorzaak van het ontstaan ervan is nog niet helemaal duidelijk.

Aangenomen wordt dat een combinatie van factoren betrokken is bij het ontstaan van angststoornissen.

Tabel met factoren die de kans op angststoornissen vergroten

Angst is een veel voorkomend symptoom van andere psychiatrische aandoeningen, vooral depressie. In het geval van depressie werkt de relatie in twee richtingen: angst kan leiden tot depressie en depressie kan op zijn beurt leiden tot angst.

Angstgevoelens komen ook vaak voor bij patiënten met andere (niet alleen psychiatrische) ziekten, bijvoorbeeld chronische vermoeidheid, diabetes, schildklieraandoeningen, hart- of longaandoeningen, chronische pijn of ontwenningsverschijnselen (alcohol, drugs, medicijnen).

Bovendien wordt chronische angst in verband gebracht met een verhoogd risico op morbiditeit en mortaliteit.

Welke soorten angststoornissen kennen we?

Er zijn verschillende basistypen angststoornissen - gegeneraliseerde angststoornis, paniekstoornis, obsessieve compulsieve stoornis, fobieën, posttraumatische stressstoornis, agorafobie en andere.

Verschillende angststoornissen kunnen tegelijkertijd voorkomen bij één patiënt.

Ze ontstaan allemaal door een disbalans van neurotransmitters in het centrale zenuwstelsel en/of een verstoring van de hypothalamus-hypofyse-bijnieras.

Gegeneraliseerde angststoornis

Wordt gekenmerkt door aanhoudende en overmatige bezorgdheid. Het probleem of de dreiging is onbestaand of verwaarloosbaar.

Mensen met deze stoornis zijn voortdurend angstig en kunnen zich niet ontspannen, wat hun dagelijkse activiteiten belemmert. Ze kunnen zich onvoldoende concentreren en hebben moeite met slapen.

Bij milde vormen van gegeneraliseerde angststoornis zijn patiënten in staat om te werken en een min of meer normaal sociaal leven te leiden. Ernstige vormen van angststoornis gaan meestal gepaard met verlies van werk en het vermijden van sociale contacten.

Paniekstoornis

Dit is een plotselinge aanval van angst of wanhoop die optreedt als reactie op een gevreesde situatie/voorwerp of onverwachts, d.w.z. zonder aanleiding, plaatsvindt. De aanval is onvoorspelbaar en duurt ongeveer 10 minuten.

De aanval wordt gekenmerkt door een verhoogde hartslag, zweten en duizeligheid, mogelijk kortademigheid, misselijkheid en pijn op de borst. Mensen met een paniekaanval verwarren deze symptomen vaak met een hartaanval.

Patiënten met een paniekstoornis vermijden plaatsen waar ze in het verleden een paniekaanval hebben gehad of plaatsen die hen aan deze situatie doen denken.

Obsessieve-compulsieve stoornis

Wordt gekenmerkt door hardnekkige en steeds terugkerende gedachten (obsessies). Deze gedachten leiden tot angst, die vervolgens leidt tot het herhaaldelijk uitvoeren van bepaalde dwangmatige activiteiten (compulsies) in een poging de angst te verlichten.

Een voorbeeld is denken aan de aanwezigheid van bacteriën in de omgeving om ons heen (obsessie), gevolgd door het veelvuldig wassen van de handen (dwang), vervolgens herhaaldelijk dingen controleren (gesloten deuren, uitgeschakelde apparaten in huis), taken in een bepaalde volgorde uitvoeren, enz.

Lees meer in het artikel:
Wat is Obsessieve Compulsieve Stoornis + Symptomen en Behandeling

Fobieën en sociale fobieën

Dit is een onredelijke en buitensporige angst voor bepaalde voorwerpen, situaties of activiteiten die over het algemeen niet gevaarlijk zijn. De patiënt is zich ervan bewust dat zijn angst buitensporig is, maar kan deze niet beheersen of overwinnen.

Voorbeelden zijn vliegangst, spinnenangst, hoogtevrees, enz.

Sociale fobie is een angst voor alledaagse sociale situaties en interacties met mensen. Het is een angst voor verlegenheid, vernedering, afwijzing of genegeerd worden door de maatschappij die leidt tot het vermijden van deze situaties.

Posttraumatische stressstoornis

Deze stoornis ontstaat als gevolg van een traumatische of gewelddadige gebeurtenis in het verleden van de patiënt (ongeval, geweldsmisdrijf, natuurramp). De situatie komt terug in de vorm van een nachtmerrie of levendige herinneringen.

Agorafobie

Agorafobie komt voor bij mensen in situaties waarin ze het gevoel hebben dat ze niet kunnen ontsnappen of dat ze geen hulp zullen krijgen als ze die nodig hebben.

Het omvat bijvoorbeeld een angst voor afgesloten ruimtes, voor openbare plaatsen, voor mensenmassa's, om van huis weg te gaan, om met het openbaar vervoer te reizen, om in rijen te staan, voor eenzame plaatsen, enz.

Hoe uiten deze stoornissen zich?

De symptomen van angststoornissen zijn afhankelijk van het type stoornis en ook van de individuele patiënt.

Bij deze stoornissen gaan psychische symptomen heel vaak samen met lichamelijke symptomen. Soms zijn er ook veranderingen in het gedrag van de persoon.

Een overzicht in tabelvorm van de meest voorkomende symptomen van angststoornissen

Complicaties van angststoornissen en het voorkomen ervan

Een van de meest voorkomende complicaties van angststoornissen, vooral als ze niet onder controle en behandeld worden, is de ontwikkeling of verergering van andere mentale en fysieke aandoeningen.

We hebben het dan bijvoorbeeld over de ontwikkeling van depressie, afhankelijkheid van drugs, chronische spijsverteringsproblemen, chronische pijn, of de ontwikkeling van sociaal isolement, problemen met functioneren op school of werk, verminderde kwaliteit van leven en zelfmoordgedachten.

Omdat de precieze oorzaak van angst onbekend is, bestaat preventie van angststoornissen uit inspanningen om de negatieve impact van de symptomen op het individu te verminderen.

Patiënten met een reeds bestaande angststoornis moeten actief blijven en zich bezighouden met activiteiten die ze leuk vinden en waar ze zich goed bij voelen. Ze moeten alcohol, drugs of overmatige cafeïne vermijden, want die verergeren de angst.

Stress verminderen, gezond eten, voldoende slapen of stoppen met roken kunnen ook helpen om de symptomen te verbeteren.

Bepaalde medicijnen kunnen angstklachten ook verergeren. Vraag je arts of apotheker of dit ook het geval is met de medicijnen die je op dit moment gebruikt.

Last but not least: weten wat je aandoening is en een arts bezoeken is een essentiële stap.

In welke situaties moet ik naar de dokter?

• Als je last hebt van overmatig piekeren dat een negatieve invloed heeft op je functioneren op je werk, interpersoonlijke relaties of een ander gebied van je leven.
• Als je je angst en bezorgdheid onvoldoende onder controle hebt.
• Als je lijdt aan een andere psychische aandoening.
• Als je angst ervaart in combinatie met depressieve gevoelens, alcohol- of drugsgebruik.
• Als je vermoedt dat je angst verband houdt met een lichamelijke ziekte.
• Als je suïcidale gedachten of gedrag vertoont.

Wat houdt de diagnose en behandeling van angststoornissen in?

De eerste stap bij het diagnosticeren van angststoornissen is het uitsluiten van een lichamelijke ziekte die de primaire oorzaak zou kunnen zijn.

De diagnose angststoornis is meestal subjectief en grotendeels gebaseerd op observatie. Het bestaat uit een beoordeling van de geestelijke gezondheid, een psychologische vragenlijst en soms klinische tests om andere ziekten met soortgelijke of dezelfde symptomen uit te sluiten.

Momenteel zijn er screeningstests beschikbaar om de oorzaak en zelfs de ernst van angst vast te stellen.

De behandeling van angststoornissen bestaat uit verschillende stappen die altijd werken als een geïntegreerde reeks maatregelen.

Elke angststoornis heeft een uniek profiel. De meeste stoornissen reageren op een reeks regulerende maatregelen of een farmacologische behandeling.

Regiemaatregelen zijn bijvoorbeeld leefstijlaanpassing, dieet, ontspannings- en meditatietherapie, psychotherapie, gedragstherapie of cognitieve gedragstherapie.

Farmacologische behandeling betekent behandeling met medicijnen.

Deze twee behandelingen werken alleen of in combinatie.

Gedragstherapie leert de patiënt gewoontegedrag te veranderen dat mogelijk bijdraagt aan gevoelens van angst.

Het doel van cognitieve gedragstherapie is om de patiënt te helpen niet alleen het gedrag zelf te veranderen, maar ook zijn of haar manier van denken en reageren, zodat de angstgevoelens afnemen.

In sommige gevallen wordt ook exposure therapie gebruikt, waarbij de patiënt wordt blootgesteld aan situaties of objecten die angst en bezorgdheid oproepen, met als doel deze geleidelijk aan te verwijderen.

Bij de farmacologische behandeling van angststoornissen worden verschillende groepen geneesmiddelen gebruikt. We hebben het dan over geneesmiddelen met een anxiolytisch effect. Deze geneesmiddelen behandelen niet in de eerste plaats angststoornissen, maar ze brengen verlichting van de negatieve symptomen ervan.

Het doel van het behandelen van angst met medicijnen is niet alleen het onderdrukken van de psychologische symptomen, maar ook het verlichten van de lichamelijke symptomen.

Een overzicht in tabelvorm van de groepen en individuele voorbeelden van geneesmiddelen die worden gebruikt bij de behandeling van angststoornissen

Hoe werken deze medicijnen?

Hoewel alle bovenstaande medicijnen een effect hebben in de vorm van verlichting van angstsymptomen, heeft elke groep medicijnen een iets ander werkingsmechanisme.

Benzodiazepinen werken door de werking van gamma-aminoboterzuur te verlengen. Dit zuur is een remmende neurotransmitter die werkzaam is in de hersenen. Het vermindert de activiteit van zenuwcellen. Het zorgt ervoor dat de geproduceerde zenuwsignalen in balans zijn en niet overdreven.

Door dit mechanisme zorgen benzodiazepinen voor een snelle verlichting van de symptomen van angst. Naast hun anxiolytische werking zijn ze ook kalmerend, hypnotisch, spierverslappend en anticonvulsivum.

Het gebruik van benzodiazepinen kan leiden tot afhankelijkheid en tolerantie. In hoge doses onderdrukken ze de ademhaling en hartactiviteit.

Antidepressiva zijn krachtige anxiolytica die vooral worden gebruikt wanneer angst optreedt in combinatie met depressie. Ze werken door verstoringen in neurotransmittersystemen, zoals serotonine, dopamine of noradrenaline, te wijzigen.

• Selectieve serotonineheropnameremmers verhogen het serotonineniveau.
• Monoamine oxidase remmers verminderen de afbraak van serotonine, noradrenaline en dopamine, waardoor hun niveaus stijgen.
• Tricyclische antidepressiva blokkeren de heropname van serotonine en noradrenaline, waardoor hun spiegels stijgen.

Het anxiolytische buspiron is een serotoninereceptoragonist die in het lichaam vergelijkbare effecten heeft als serotonine.

Het heeft vergelijkbare effecten als benzodiazepinen, maar veroorzaakt minimale sedatie en veroorzaakt geen afhankelijkheid en tolerantie.

Bètablokkers zijn geneesmiddelen zonder anxiolytische effecten. Ze hebben geen invloed op de psychologische component van angst.

Ze worden gebruikt om de fysieke manifestaties van angst en vrees onder controle te houden, d.w.z. hartkloppingen, snelle hartslag, trillen, snelle ademhaling, zweten, beven, enz.

Anxiolytica op basis van kruiden of als voedingssupplement

Naast de synthetische drugs zelf zijn er ook anxiolytische stoffen te vinden in de natuur, zelfs in voeding.

Deze stoffen beïnvloeden, net als drugs, het onevenwichtige niveau van neurotransmitters in de hersenen en ook de verstoorde hypothalamus-hypofyse-bijnieras.

De dopamineproductie in het lichaam wordt bijvoorbeeld verhoogd door stoffen als vitamine C, vitamine D en vitamine E, omega-3 vetzuren of het aminozuur L-theanine (dat voorkomt in groene thee).

Verder verhogen het aminozuur L-tryptofaan en zijn precursoren, B-vitamines, vitamine D, selenium of omega-3 vetzuren de serotonineproductie.

Aminozuren zijn de bouwstenen voor de productie van neurotransmitters. Vitaminen fungeren als cofactoren die nodig zijn voor het proces van de synthese van neurotransmitters.

De inname van deze stoffen, bijvoorbeeld in de voeding of in de vorm van voedingssupplementen, kan aanzienlijk helpen om de fysiologische basissamenstelling van neurotransmitters in het lichaam te wijzigen.

Tabel van anxiolytische voedingssupplementen

Bepaalde planten zijn ook nuttig gebleken bij de behandeling van angst.

Planten en hun inhoud zijn niet de bouwstenen van neurotransmitters en ze fungeren ook niet als cofactoren bij de synthese van neurotransmitters.

Vergeleken met synthetische geneesmiddelen vertonen ze niet zulke ernstige bijwerkingen.

Overzicht in tabelvorm van anxiolytica op basis van kruiden