Hibiscus en het gebruik ervan voor de gezondheid? Welke effecten heeft het en welke soorten?

Hibiscus is een plant met vele gezichten en nog meer toepassingen. Velen van ons kennen hem vooral om zijn opvallende en tot de verbeelding sprekende bloemen, die in de zomer en herfst menig tuin verfraaien.

Hij wordt geclassificeerd als een bloeiende plant in de mallow familie (Malvaceae). Er zijn enkele honderden soorten hibiscus. Afhankelijk van de soort kunnen het kruidachtige of houtachtige struiken zijn, en sommige soorten hebben de vorm van bomen.

Van nature komt de hibiscus voor in warme gematigde, subtropische tot tropische gebieden, bijvoorbeeld in India of Maleisië.

Hibiscus is een eenjarige of vaste plant, afhankelijk van de soort.

De bladeren van hibiscus zijn meestal eirond of lancetvormig en groeien afwisselend aan de stengel. De randen van de bladeren zijn gelobd of gekarteld. Ze kunnen bedekt zijn met haren of helemaal glad zijn.

De bloemen groeien alleen of in trossen. Ze zijn trechtervormig, relatief groot en variëren in kleur. Bij sommige soorten kan de kleur van de bloemen veranderen naarmate de plant ouder wordt.

De vruchten van de hibiscus zijn droge capsules van vijf inch, wit of rood van kleur.

Soorten hibiscus

De bekendste soorten hibiscus zijn:

• Hibiscus moscheutos, soms ook wel de Amerikaanse hibiscus genoemd.
• Chinese hibiscus (Hibiscus rosa-sinensis), in de volksmond ook wel de Chinese roos genoemd.
• Hibiscus trionum

Deze hibiscussoorten worden het meest gebruikt voor decoratieve doeleinden. Ze komen voor in tuinen als sierplanten of als onderdeel van hagen.

De moerashibiscus is een groot, bont kruid met bloemen die variëren van wit, poederroze, roze, rood tot bordeauxrood met een opvallend rood hart.

De bladeren zijn eirond, donkergroen en hebben een gekartelde rand. De bloemen worden 15 cm groot, hebben vijf bloemblaadjes en zijn rood, oranje, geel, roze of wit. Een opvallende meeldraadachtige formatie steekt uit het midden van de bloem.

Hibiscus trifoliate is een overblijvend kruid. Het heeft een vertakte stengel waaraan de stengelbladeren groeien. De bladeren zijn meervoudig, langwerpig met inkepingen. De bloemen bestaan uit vijf bloemblaadjes en zijn wit tot geel met een paars hart.

Hibiscus syriacus is een eetbare hibiscussoort. Het is een struik met gesteelde bladeren van ongeveer 10 cm lang en donkergroen van kleur.

De vijfbloemige bloemen worden ongeveer 8 cm groot en zijn meestal wit, roze of paars met donkerder rode vlekken in het midden van de bloem.

De jonge bladeren worden gebruikt in theemelanges.

Soorten hibiscus met medicinale eigenschappen zijn onder andere:

• Soedanese hibiscus (Hibiscus sabdariffa), ook bekend als bloedhibiscus
• Roze hibiscus (Althaea rosea)
• Eetbare hibiscus (Hibiscus esculentus)

De stengel is paars gekleurd. De bladeren zijn gesteeld en verdeeld in lobben met een gekartelde rand.

De vijfbloemige bloemen zijn crèmekleurig, geel tot lichtroze met een donkerpaars hart. De vrucht is een capsule omgeven door een kenmerkende vlezige en sappige groene tot roodkleurige kelk.

De bladeren zijn afwisselend, gelobd en gelobd. De bloemen zijn lichtgeel met een bruinrood hart. De vruchten zijn peulvormig, 15-40 cm lang.

Een grote verscheidenheid aan hibiscussoorten

Verschillende soorten hibiscus worden in verschillende sectoren gebruikt, of het nu in de industrie, voeding of geneeskunde is.

De hibiscus neemt een belangrijke plaats in in de tuinbouw. Het is een zeer winterharde en veelzijdige plant die elke tuin zal verrijken. Behalve in tuinen kan hij ook worden gekweekt in parken, stedelijke gebieden of op balkons, zelfs als kamerplant. Hij gedijt goed in aarde, maar ook in potten.

De grote hibiscusbloemen worden ook gebruikt om insecten zoals vlinders en bijen aan te trekken.

In de industrie worden sommige hibiscussoorten gebruikt om papier of touw van te maken. In Polynesië wordt hibiscushout gebruikt om kano's van te maken.

Al eeuwenlang worden eetbare hibiscussoorten ook gebruikt in de voedselindustrie. De bladeren, bloemen, zaden en stengels van hibiscus, en soms de wortels, worden voornamelijk gebruikt voor consumptie.

De bladeren en zachte stengels worden rauw gebruikt in salades of gekookt en geserveerd met vlees of vis. Ze kunnen ook gedroogd worden.

Hibiscuszaden zijn rijk aan proteïne en worden toegevoegd aan sauzen en soepen. Geroosterd worden ze gebruikt als koffiesurrogaat.

Daarnaast wordt er olie uit de zaden geperst, die wordt gebruikt in de industrie of toegevoegd aan cosmetische producten.

De bloemen en vooral de vlezige kelken worden geoogst voordat de zaden rijpen. In verse of gedroogde vorm worden ze gebruikt om dranken en limonades, siropen, jam of gelatine te maken. Ze worden ook gebruikt bij de wijnproductie of in de zoetwarenindustrie voor het bakken van taarten (als onderdeel van het glazuur).

Door de aanwezigheid van kleurstoffen dienen ze ook als natuurlijke kleurstof voor levensmiddelen. In sommige landen worden ze ook gebruikt om fruit te bewaren.

Gedroogde bloemen of kelken maken deel uit van theemelanges.

Last but not least wordt hibiscus ook gekenmerkt door zijn geneeskrachtige eigenschappen en neemt daarom al vele jaren een belangrijke plaats in de traditionele geneeskunde in.

In verschillende delen van de wereld worden verschillende delen van hibiscus gebruikt tegen verkoudheid, kiespijn, infecties van de urinewegen of om 'katers' na alcohol te verlichten.

In de Thaise traditionele geneeskunde wordt hibiscus gebruikt tegen nier- en urinestenen, in India tegen pijn bij spijsverterings- of urinestoornissen en in Mexico tegen hoge bloeddruk.

Daarnaast wordt hibiscus in de traditionele geneeskunde gebruikt bij gynaecologische problemen, hoesten, buikkrampen, leveraandoeningen, verhoogde cholesterolwaarden en als antimicrobiële stof.

Hibiscus wordt ook gebruikt in het dierenrijk om een opgeblazen gevoel te verminderen bij koeien, geiten of schapen en in combinatie met zout om diarree te verlichten.

Hibiscus inhoud

De positieve effecten van hibiscus op het lichaam zijn te danken aan de bestanddelen die in de verschillende delen van de plant zitten. De aanwezige stoffen en hun hoeveelheden variëren afhankelijk van het specifieke deel van de plant.

De rijkste bron van heilzame stoffen is waarschijnlijk de kelk van de hibiscus. De kelk bevat voornamelijk koolhydraten (glucose en fructose), vezels, eiwitten, vitaminen (vooral vitamine B2, B3, C of E) en, last but not least, mineralen.

De meest voorkomende mineralen zijn calcium, ijzer, kalium en magnesium.

Anthocyanen, die behoren tot een grote groep polyfenolen, zijn belangrijke stoffen met een sterke antioxidantwerking. Als plantaardige kleurstoffen zijn anthocyanen verantwoordelijk voor de karakteristieke kleur van hibiscusbloemen.

Verschillende organische zuren zoals citroenzuur, wijnsteenzuur, appelzuur en polyfenolzuur worden ook gevonden in de kelk.

Het is dankzij het brede scala aan stoffen in hibiscus, en in het bijzonder hibiscuskelken, dat hibiscus wordt gebruikt als voedingssupplement of als functioneel voedselingrediënt.

Hibiscusbladeren bevatten voornamelijk eiwitten, vetten, koolhydraten, vitamine B2 en C, β-caroteen, fosfor en ijzer. Ze bevatten ook grote hoeveelheden antioxiderende en ontstekingsremmende polyfenolen (vooral chlorogeenzuur en isomeren daarvan).

Hibiscuszaden zijn rijk aan vetzuren, vooral palmitinezuur, stearinezuur, oliezuur en linolzuur.

Van de mineralen zijn kalium, natrium, calcium, fosfor en magnesium ook aanwezig. Daarnaast zijn koolhydraten, proteïne en vezels ook aanwezig in de zaden.

Van al deze stoffen zijn de polysachariden, organische zuren en anthocyanen, die polyfenolen zijn, het meest geneeskrachtig.

Dus wat zijn de effecten van hibiscus en welke gezondheidsproblemen kunnen baat hebben bij de consumptie ervan?

Veel onderzoeken tonen aan dat het eten van hibiscus een positief effect kan hebben op de gezondheid.

De consumptie van hibiscus zaden, bladeren, bloemen, kelken of stengels wordt als veilig beschouwd, altijd in redelijke doses.

Een van de meest beschreven effecten van hibiscus is de antioxiderende werking.

De antioxiderende werking wordt voornamelijk toegeschreven aan polyfenolen en anthocyanen, en in mindere mate aan vitamine C of β-caroteen.

De belangrijkste rol van antioxidanten is het afvangen van vrije zuurstofradicalen in het lichaam. Zuurstofradicalen zijn schadelijke reactieve moleculen die schade veroorzaken aan cellen. We spreken dan van oxidatieve stress.

Oxidatieve stress draagt aanzienlijk bij aan de ontwikkeling van chronische aandoeningen en ziekten zoals hoge bloeddruk, verschillende hartziekten, diabetes, kanker, enz.

Hoewel het menselijk lichaam zijn eigen antioxidantcellen heeft, versterkt en bevordert de inname van voedingsmiddelen die rijk zijn aan antioxidanten een preventieve werking tegen schade en ziekte.

Andere effecten van hibiscus zijn

• ontstekingsremmende werking
• vermindert het risico op overgewicht
• gaat verhoogde bloedlipideniveaus tegen
• helpt de bloeddruk te verlagen
• anti-anemische effecten
• vermindert de klontering van bloedplaatjes
• diuretisch effect (verhoogt de urineproductie en -uitscheiding)
• gaat de vorming van urinestenen tegen
• beschermende effecten op lever en nieren
• antimicrobiële werking
• antikankereffecten
• vermindert de opname van alcohol in het bloed
• gunstige effecten bij diabetes, leveraandoeningen of het metabool syndroom

De ontstekingsremmende werking van hibiscus is gerelateerd aan een vermindering van de productie van ontstekingsmarkers in het lichaam.

Hibiscus bevordert gewichtsverlies en voorkomt zo obesitas. Het kan ook de hoeveelheid vetten (waaronder cholesterol) in het bloed verminderen. Dit heeft een preventieve werking voor de ontwikkeling van hart- en vaatziekten, obesitas of leveraandoeningen.

Het heeft ook een significant effect op het verlagen van de bloeddruk. Dit kan weer preventief werken tegen de ontwikkeling van hart- en vaatziekten of nierschade. Er is zelfs aangetoond dat hibiscus een beschermend effect heeft op het hart.

Hibiscus kan ook worden genomen tegen bloedarmoede (anemie). Dit komt door het ijzer- en vitamine C-gehalte. IJzer is een natuurlijk bestanddeel van het bloedpigment hemoglobine en vitamine C bevordert in dit geval de ijzeropname.

Het vochtafdrijvende effect van hibiscus is gerelateerd aan het verlagen van de bloeddruk.

De effecten van hibiscus op de lever zijn voornamelijk gebaseerd op de antioxiderende werking. Het beschermt de lever tegen de effecten van gifstoffen, bepaalde medicijnen en ook tegen overmatige vetopslag.

Hibiscus heeft zelfs antimicrobiële effecten, dat wil zeggen dat het bepaalde soorten bacteriën kan vernietigen. Dit effect wordt in de traditionele geneeskunde vooral gebruikt voor de behandeling en preventie van urineweginfecties.

De antikankereffecten van hibiscus zijn weer gebaseerd op de antioxiderende werking. Sommige onderzoeken hebben gemeld dat het helpt om de groei van kankercellen te verminderen en het effect van chemotherapie bij de behandeling van borstkanker te versterken.

Hoe gebruik je hibiscus veilig?

Bereidingen met hibiscus voor consumptie kunnen verschillende vormen aannemen.

Waarschijnlijk de makkelijkste en meest gebruikelijke manier om aan hibiscus te komen is door een thee met hibiscus te kopen of je eigen thee te kweken.

Het consumeren van hibiscus in de vorm van thee wordt over het algemeen beschouwd als een veilige manier om het te consumeren. De meest gebruikte soort in thee is de Soedanese hibiscus.

Hibiscusthee kan zowel warm als koud gedronken worden. Hibiscus heeft een zure smaak die lijkt op cranberry's. Je kunt daarom honing of suiker aan je thee toevoegen.

Minder vaak gebruikte hibiscuspreparaten zijn in de vorm van extracten, poeders of capsules. Er is geen standaarddosering vastgesteld voor hibiscuspreparaten. Het is daarom noodzakelijk om de instructies van de fabrikant van het preparaat te volgen.

Risico's van het gebruik van hibiscus

Het gebruik van hibiscuspreparaten voor inwendig gebruik is aan bepaalde regels gebonden.

Hoewel het een plant is en dus een natuurlijke stof, kan onjuist of overmatig gebruik negatieve gevolgen hebben voor de menselijke gezondheid.

De lever komt meestal op de eerste plaats. Verkeerd of overmatig gebruik kan leverschade veroorzaken.

In sommige gevallen kan een allergische reactie op hibiscus optreden, zelfs als de juiste dosering wordt genomen. Deze reactie uit zich meestal in spijsverteringsproblemen, buikpijn, een opgeblazen gevoel of constipatie. In zulke gevallen moet het gebruik van hibiscus onmiddellijk worden gestopt.

Het is noodzakelijk om het gebruik van hibiscus met voorzichtigheid te benaderen als je regelmatig bepaalde medicijnen gebruikt. Het kan gebeuren dat hibiscus en de inhoud ervan een wisselwerking hebben met de medicijnen die je gebruikt.

Dit kan leiden tot het beïnvloeden van de effectiviteit van de medicatie en daaruit voortvloeiende complicaties zoals een verhoogde incidentie van bijwerkingen en zelfs toxiciteit.

Als je medicijnen gebruikt tegen diabetes, hoge bloeddruk, hoog cholesterol of ontstekingsremmers, bespreek dan met je arts of het veilig is om hibiscus te gebruiken.

Het wordt ook afgeraden om hibiscus te combineren met andere kruidengeneesmiddelen en producten die de bloeddruk en bloedsuikerspiegel verlagen.

Hibiscus mag ook niet gebruikt worden door zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven vanwege het verhoogde risico op een miskraam en schadelijke effecten op de baby. Hibiscus mag ook niet gebruikt worden door kinderen.

Hibiscus en de inhoud ervan wordt voornamelijk gebruikt in de cosmetische industrie.

Door de aanwezigheid van oliën of andere stoffen wordt het toegevoegd aan cosmetische producten voor het haar.

Het is vooral effectief tegen roos en haaruitval. Over het algemeen voedt het het haar, stimuleert het de haarzakjes en bevordert het zo de haargroei en vermindert het vroegtijdig grijs worden van het haar.

Dankzij de antimicrobiële effecten gaat het ook jeuk op de hoofdhuid tegen.

Hibiscus wordt ook gebruikt in huidverzorgingsproducten, waar het antioxidatieve potentieel wordt benut. Het elimineert de werking van vrije radicalen op het huidoppervlak.

Het heeft een verjongend effect op de huid met natuurlijke regenererende, hydraterende en exfoliërende effecten.

Dankzij de aanwezigheid van vitamine C vermindert het overmatige pigmentatie en puistjes op de huid en helpt het mee-eters op de huid te bestrijden. Het verbetert de huidtextuur en onderdrukt ook ontstekingsprocessen, jeuk en roodheid van de huid. Het is daarom een goede helper tegen acne.

Het vertraagt ook de afbraak van collageen in de huid en wordt daarom geclassificeerd als anti-verouderingsmiddel.

Hibiscus helpt onder andere verschillende huidafwijkingen sneller te genezen.

De teelt van hibiscus begon in Europa in de 16e en 17e eeuw.

De Syrische hibiscus wordt in de lente geplant, heeft een zonnige omgeving en veel vocht nodig en bloeit in de zomer en herfst.

De jonge bladeren en bloemen worden vóór de bloei geoogst voor consumptie. Ze kunnen gedroogd of vers gebruikt worden.

De Soedanese hibiscus wordt ook meestal in de lente geplant. Hij heeft veel zon nodig en kan droge periodes verdragen. Hij bloeit van eind augustus tot begin oktober.

De rijpe vlezige kelken van deze hibiscus worden meestal geoogst en gewoon afgebroken of afgesneden. De kelken vormen zich na de bloei en worden ongeveer 3-7 dagen na het vallen van de bloem geoogst.

De bloemblaadjes worden gescheiden van de zaden wanneer de kelken nog vers zijn. Beide kunnen gedroogd worden of de verse kelk wordt direct geconsumeerd.

Jonge bladeren kunnen ook gebruikt worden en zijn vers of gedroogd. De bloemen worden verzameld voor de bloei.

De plant kan in de tuin of als kamerplant worden gekweekt. Hij is vorstgevoelig en wordt daarom van mei tot juli in de tuin geplant. Hij geeft de voorkeur aan een warme en zonnige omgeving. Hij heeft veel vocht en voedingsstoffen nodig.

Hij kan ongeveer 3-5 dagen na de bloei worden geoogst als onrijpe, peulvormige vruchten. Als het de bedoeling is om zaden te krijgen, laat de vruchten dan enkele weken rijpen.

Roze Hibiscus heeft een zonnige, vochtige, windbeschutte omgeving nodig om te groeien. Hij bloeit van juli tot september. Alleen variëteiten met paars gekleurde bloemen worden gebruikt voor medicinale doeleinden.

De bloemen worden voornamelijk geoogst en meestal gedroogd. De jonge delen van de stengel of jonge bladeren zijn ook geschikt voor consumptie.

De andere hibiscussoorten zijn meer voor decoratieve doeleinden en zijn een aangename toevoeging aan elke tuin.

Marsh Hibiscus heeft een vochtige en zonnige omgeving nodig. Hij bloeit van ongeveer april tot mei en de bloemen houden vaak aan tot de eerste vorst. In de tuin gekweekte hibiscus moet voor de winter worden teruggesnoeid en de wortels moeten worden bedekt met schors of bladeren.

De plant kan ook in potten worden gekweekt, maar dan in een houten, keramische of stenen pot.

In gematigde omstandigheden wordt de Chinese hibiscus alleen als kamerplant gekweekt. Hij is vorstgevoelig en moet daarom binnenshuis overwinteren. Hij heeft veel licht nodig en een kleine pot, omdat hij maar heel oppervlakkig wortelt.

Hij bloeit van de lente tot de herfst en het beste is om hem in de lente te snoeien.

Hij groeit meestal als onkruid in velden en bloeit van juli tot september.

Bloeit je hibiscus niet?

Dit kan komen doordat de pot te groot is. De wortels van de hibiscus zijn erg ondiep en hij gedijt goed als de wortels dicht bij elkaar staan. Probeer hem te verplanten in een kleinere pot.

Controleer ook de omstandigheden waarin de hibiscus groeit. De meeste hibiscussoorten hebben veel licht en vocht nodig en houden niet van tocht.

Hibiscus kan vorst overleven

Behalve de hierboven genoemde Chinese hibiscus zijn alle hibiscussen die in tuinen worden gekweekt vorstbestendig en kunnen vorst tot - 25 ºC verdragen als ze goed overwinteren.

Als hun wortels voor de winter bedekt zijn met schors, stro, bladeren of naalden, houden ze het zonder grote problemen vol tot de lente. Snoeien gebeurt bij alle soorten meestal in de lente.