Ginkgo biloba: Wat zijn de gewenste en ongewenste effecten? Bevordert het het geheugen?

Ginkgo biloba is een van de oudste levende boomsoorten ter wereld. De gemiddelde leeftijd van een enkele boom kan oplopen tot 3000 jaar.

De kweker zal echter moeten wachten op de eerste bloesems. Het duurt ongeveer 20 jaar voordat een dubbelbladige gingko bloeit. De gingko is een behoorlijke reus, die wel 40 meter hoog kan worden.

Ginkgo is een tweehuizige plant.

De volwassen mannelijke bomen produceren bloemen in de lente. In de herfst produceren de vrouwelijke bomen geelbruine vruchten die lijken op abrikozen. Deze vruchten zijn echter niet eetbaar. Het vruchtvlees ruikt onaangenaam en irriteert de huid.

Het enige eetbare deel van de vrucht is de pit, maar alleen als deze wordt gekookt door roosteren en in kleine hoeveelheden. De pit van de ginkgovrucht lijkt op die van een hazelnoot.

Ginkgo komt oorspronkelijk uit het Verre Oosten, specifiek uit het zuidoosten van China, Japan en Korea.

In deze landen groeit hij van nature over grote gebieden in loofbossen die zich uitstrekken tot grote hoogten, zelfs tot 1100 m boven de zeespiegel.

De zaden kwamen voor het eerst naar Europa in de jaren 1730 en werden geplant in Nederlandse stadstuinen.

Stadstuinen en parken zijn zijn typische toevluchtsoord in Europa. Ginkgo is een weinig veeleisende plant voor kwekers. Hij kiest geen bodemtype, maar gedijt het best op zonnige locaties.

Het is ook een ideale boom voor in de stad vanwege zijn uitzonderlijke weerstand tegen vervuiling, koolmonoxide en zwaveloxiden. Na de nucleaire aanval op Nagasaki en Hiroshima in Japan waren ginkgobomen de eerste die hun bladeren terugkregen.

De bladeren zijn het eerste onderscheidende kenmerk van de ginkgo biloba. Het is het uiterlijk van de bladeren dat de ginkgo zijn algemene naam 'tweebladig' gaf.

De bladeren zijn plat, maar het zijn geen echte bladeren.

Ginkgo is het enige levende lid van de zeer oude orde Ginkgoales. Het is een gymnospermische plant die in ontwikkeling dichter bij naaldbomen staat dan bij loofbomen.

Het typische blad van de Ginkgo is daarom eigenlijk een uniek gevormde naald.

De verwanten en voorouders van deze soort dateren uit het Mesozoïcum, dat wil zeggen 150 tot 200 miljoen jaar geleden. We kunnen dus zeggen dat de tweezaadlobbige plant een 'levend fossiel' is.

Het gebruik van ginkgo biloba in de geneeskunde

Ginkgo biloba is een vrij grondig onderzochte plant wat betreft zijn chemische bestanddelen. Er is zelfs een lange lijst beschreven van bestanddelen die elk een potentieel effect hebben op het menselijk lichaam.

Tot de belangrijkste behoren ginkgoliden, bilobalide, ginkgolzuur, flavonoïden (vooral biflavonoïden), triterpenen, carotenoïden, polyprenolen, essentiële oliën, aromatische zuren, ascorbinezuur, D-glucarinezuur, chininezuur, shikiminezuur, coumarinen, lipiden, koolwaterstoffen, koolhydraten, glycerol, tanninen en de zeer giftige verbinding ginkotoxine.

Het is deze laatste verbinding die het grootste effect heeft op de fysiologische processen van alle zoogdieren, en de mens vormt hierop geen uitzondering.

Ginkotoxine komt voornamelijk voor in de rauwe zaden van de plant. De concentratie ginkgo-toxine neemt toe tijdens het groeiseizoen en bereikt een piek aan het einde van augustus. Het innemen van rauwe ginkgozaden is daarom erg gevaarlijk. Deze zaden zijn giftig.

Kinderen tussen de 1 en 3 jaar lopen het meeste risico. Vergiftiging kan al optreden bij inname van zeer kleine hoeveelheden.

De ergste effecten van ginkotoxinevergiftiging zijn epileptiforme aanvallen, bewusteloosheid, verlamming van de ledematen, kamerfibrilleren en hartstilstand.

In Japan zijn geroosterde ginkgo biloba zaden een delicatesse.

Roosteren en koken vermindert de concentratie ginkgo-toxine aanzienlijk. Dit komt ook door de oplosbaarheid van ginkgo-toxine in water. Toch bevatten verwerkte ginkgozaden nog steeds een bepaalde hoeveelheid van het gevaarlijke toxine. Daarom worden ze niet aanbevolen voor consumptie.

De maximale veilige hoeveelheid is 50 geroosterde zaden.

Ginkgo is algemeen verkrijgbaar als extract in tabletten, capsules of als thee. Deze preparaten worden verkregen door voornamelijk de bladeren van ginkgo biloba te drogen. De effecten van ginkgo zijn verschillende keren onderzocht in wetenschappelijke studies. Hiervoor is een speciaal extract met de naam EGb 761 gebruikt.

Het effect van ginkgo op het vaatstelsel

De meest nuttige bestanddelen van ginkgo worden beschouwd als flavonoïden, die een sterke antioxiderende werking hebben, en terpenoïden, die de bloedcirculatie helpen verbeteren door de bloedvaten te verwijden en het samenklonteren van bloedplaatjes te verminderen.

Het positieve effect op de bloeddoorstroming in de hersenen wordt als het meest populair beschouwd. Terpeenlactonen (ginkgoliden), die PAF remmen en de bloeddoorstroming bevorderen, spelen een belangrijke rol in dit effect.

Hogere doses ginkgo hebben een vasoactief effect op bloedvaten en aderen. Dit wordt in verband gebracht met een verhoogde weefselbloedstroom, verbeterde perifere en cerebrale bloedstroom, oculaire bloedstroom en microcirculatie.

Vanwege deze eigenschappen wordt ginkgo gebruikt als ondersteunende behandeling voor vasculaire aandoeningen van de extremiteiten, zoals claudicatio vasculare, oorsuizen en duizeligheid van vasculaire oorsprong.

Antioxiderende en ontstekingsremmende eigenschappen van ginkgo

Het verbeteren van de bloedstroom door de hersenen, het verminderen van ischemie-reperfusieschade en het remmen van het samenklonteren van bloedplaatjes zijn mechanismen die betrokken zijn bij het voorkomen en verbeteren van vasculaire dementie.

Bij Alzheimer dementie zijn de neuroprotectieve effecten van ginkgo waarschijnlijk van toepassing.

Deze omvatten met name antioxidante effecten, anti-apoptotische effecten op cellen, ontstekingsremmende effecten, bescherming tegen mitochondriale disfunctie, amyloïdogenese en daaropvolgende amyloïd b aggregatie, ionenbalans, modulatie van tau proteïne fosforylering, en zeer waarschijnlijk inductie van groeifactoren.

Mitochondriën zijn cellulaire organellen die zorgen voor cellulaire ademhaling en metabolisme. Een abnormale mitochondriale functie wordt in verband gebracht met pathologische veranderingen die gerelateerd zijn aan de ontwikkeling van Alzheimer dementie.

Ginkgo heeft een beschermend effect op mitochondriën. Dit is ook gerelateerd aan de antioxiderende effecten. De mitochondriale ademhalingsketen is een belangrijk doelwit en bron van reactieve zuurstofspecies, die oxidatie van verschillende verbindingen en stofwisselingsproducten veroorzaken.

De flavonoïden in ginkgobladeren "zuiveren" de cellen van deze reactieve zuurstofspecies.

Daarnaast heeft ginkgo anti-apoptotische effecten.

Apoptose is gecontroleerde celdood, d.w.z. het afsterven van de cel. Ginkgo oefent zijn anitiapoptotisch effect uit via intracellulaire apoptosesignaleringsroutes. Met name flavonoïden en terpenen spelen een belangrijke rol in dit proces.

Waar moet ik op letten als ik ginkgo biloba neem?

Ginkgo staat bij de bevolking bekend als een kruid dat het geheugen verbetert. Thee gemaakt van de bladeren wordt vooral gedronken door universiteitsstudenten in de examenperiode of oudere volwassenen met een gebrek aan energie.

Pas echter op, ginkgo in grotere hoeveelheden kan ernstige bijwerkingen en onaangename interacties met geneesmiddelen veroorzaken.

Interacties met andere geneesmiddelen

• Alprazolam is een medicijn dat gebruikt wordt om symptomen van angst te verlichten. Het gebruik van ginkgo kan de effectiviteit van dit medicijn verminderen.
• Anticoagulantia en bloedplaatjesaggregatieremmers (anopyrine, warfarine) zijn geneesmiddelen die de bloedstolling verminderen. Ginkgo kan echter ook een dergelijk effect hebben. Gelijktijdig gebruik kan leiden tot verhoogde bloedingen.
• Anticonvulsiva (valproaat, carbamazepine) zijn geneesmiddelen die gebruikt worden om de aanvalsdrempel te verlagen, bijvoorbeeld bij de behandeling van epilepsie. Grote hoeveelheden ginkgo toxine, dat ook in ginkgo bladeren voorkomt, verhogen het risico op aanvallen en verminderen de effectiviteit van anticonvulsiva.
• Antidepressiva (fluoxetine en imipramine) zijn geneesmiddelen die worden gebruikt bij de behandeling van depressies. Het gebruik van ginkgo vermindert de effectiviteit ervan en verhoogt het risico op depressieve episodes.
• Statines (simvastatine en atorvastatine) zijn cholesterolverlagende medicijnen. Ginkgo vermindert de effectiviteit van deze medicijnen en verhoogt het risico op atherosclerose van de bloedvaten.
• Antidiabetica zijn geneesmiddelen die de bloedsuikerspiegel reguleren bij diabetes. Ginkgo kan de reactie van het lichaam op deze geneesmiddelen veranderen, waardoor de patiënt het risico loopt op hyperglykemie of, omgekeerd, hypoglykemie.
• Niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (ibuprofen) zijn geneesmiddelen die worden gebruikt om acute pijn te behandelen. Ook hier is er een verhoogd risico op bloedingen wanneer deze geneesmiddelen en ginkgo samen worden ingenomen.

Bijwerkingen van ginkgo

Sommige mensen kunnen ook onaangename bijwerkingen van ginkgo ervaren. Als je een van de volgende symptomen ervaart, stop dan met het nemen van ginkgo.

• Hoofdpijn
• Duizeligheid
• Hartkloppingen
• Maagirritatie
• Constipatie
• Allergische huidreacties

Elk medicijn dat je neemt brengt het risico van allergische reacties met zich mee. Natuurlijke producten zoals ginkgo biloba vormen hierop geen uitzondering.

Een allergie, of overgevoeligheidsreactie, uit zich door een rode huid, een kleine uitslag, zwelling en jeuk van de huid in het gezicht, op de tong, rond de ogen of in de keel.

De ernstigste vorm van een allergische reactie is een anafylactische shock, die zich vooral uit in ademhalingsmoeilijkheden.

Ginkgo produceert vruchten die een zeer irriterende pulp hebben. Contact met deze pulp kan huidirritatie en een contactallergische reactie veroorzaken. Naast de pulp is ook het stuifmeel van de bloemen agressief voor de huid.

Voor wie is ginkgo niet geschikt?

Sommige groepen mensen moeten het gebruik van ginkgo vermijden.

Tot deze groep behoren epileptici en mensen met een verhoogd risico op aanvallen.

Een andere groep zijn oudere mensen die een aangeboren bloedingsstoornis hebben of mensen die een anticoagulantia behandeling nemen zoals warfarine.

Mensen die bloedplaatjesremmers zoals acylpyrine gebruiken of grote hoeveelheden pijnstillers zoals ibuprofen gebruiken, lopen ook een verhoogd risico op bloedingen.

Ginkgo moet ook vermeden worden door patiënten met diabetes. Als je diabetes hebt en toch ginkgo biloba extract neemt, houd dan je bloedsuikerspiegel goed in de gaten.

De laatste groep mensen voor wie ginkgo niet de beste keuze is, zijn zwangere vrouwen en moeders die borstvoeding geven.

Het is niet aangetoond dat ginkgo een direct negatief effect heeft op de foetus of de moedermelk, maar ginkgo biloba bevat een groot aantal werkzame stoffen waarvan het effect nog niet in detail is onderzocht. Daarom is het niet aan te raden om ginkgo extracten in deze periode in te nemen.